Morgunblaðið - 02.02.1983, Page 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 1983
Hafraimsóknamiðstöð í Hirtshals:
Einn fullkomn-
asti veiðarfæra-
tankur heims
Álaborg 12. janúar. Frá Páli (iíslasyni, frétta-
ritara Morgunblaðsins
ÞAÐ VAR þrútið loft og þrunginn
sjór þegar undirritaður lagði á dög-
unum á leið til útgerðarbæjarins
Hirtshals á norðanverðu Jótlandi.
Mörgum íslendingnum er eflaust í
fersku minni hve mikla þýðingu
þetta sjávarpláss hafði fyrir útgerð
íslenzkra síldveiðiskipa meðan
menn einbeittu sér að því að útrýma
síldinni úr Norðursjónum.
Á þessum síldarárum blómstr-
aði Hirtshals, en í dag er ævin-
týraljóminn farinn af bænum og
grár raunveruleikinn tekinn við.
Þau mannvirki, sem byggð voru
vegna síldarinnar á þessum árum,
standa nú auð eða illa nýtt, má
þar nefna stóran skála, sem hýsti
uppboðshaldið á síld og síðan
makríl. Annað tákn breyttra tíma
í Hirtshals, sem vekur eftirtekt ís-
lendings, er að við bryggju liggja
tvö mjög stór nótaskip, sem sögð
eru til sölu, en erfitt hefur reynzt
að finna markað fyrir þessi skip.
Þau heita Geysir og Isafold.
Danir þó bjartsýnir
þrátt fyrir dökkt útlit og
byggja hafrannsóknamiðstöð
En þrátt fyrir dapurlegt útlit í
dönskum sjávarútvegi og fisk-
veiðideilu við Breta eru Danir
bjartsýnir að vanda og hafa nú
lokið byggingu eins þriðja hluta
fyrirhugaðrar hafrannsókna-
stöðvar, sem kennd er við Norður-
sjóinn. Þessi rannsóknastöð er
einmitt staðsett i Hirtshals og var
tilgangur ferðarinnar að skoða
þessar framkvæmdir. Gert er ráð
fyrir að árið 1984 verði uppbygg-
ingu stöðvarinnar lokið, en hún
mun alls verða 15.000 fermetrar
Séð inn um gluggann á hlið tanksins. Prentist myndin vel má greina
líkan af trolli, sem verið er að reyna í honum.
að stærð. Ef lýsa á í fáum orðum
þeirri aðstöðu, sem fyrirhugað er
að reisa þarna, má nefna rann-
sóknaaðstöðu, kennsluaðstöðu og
stórt sædýrasafn. Kennsluað-
staðan miðast við það að þjóna
tvíþættu hlutverki; í fyrsta lagi er
gert ráð fyrir samstarfi við há-
skólann í Álaborg um menntum
útvegs- og sjávariðnaðarfræðinga;
og í öðru lagi námskeiðahald á
vegum þeirra, sem hafa rann-
sóknaaðstöðu í stöðinni. Þessi
námskeið eru fyrst og fremst
hugsuð sem endurhæfing og við-
bótarmenntun þeirra, sem að
fiskiðnaði starfa. I tengslum við
kennsluna og námskeiðahaldið
verður byggð 40 manna heimavist,
sem mun þó ef til vill minna meira
á gott hótel. Sædýrasafnið er fyrst
og fremst ætlað til þess að gefa
sem gleggsta mynd af lífríki Norð-
ursjávarins og til þess að gefa
möguleika á kennsluaðstöðu og
rannsóknastörfum. Meðal annars
má nefna 120 rúmmetra geymi,
sem sýna á í þau dýr, sem þarna
verða, fyrirlestrasali og 1.200 fer-
metra sýningarskála, sem nota má
til ýmissa sýninga, sem lýsa eiga
tengslum og starfsemi rannsókna-
stöðvarinnar við Norðursjóinn.
Ekki er að efa að oft verður for-
vitnilegt að skoða þessar sýningar
eða safnið í heild.
1.200 rúmmetra
veiðarfæratankur
Rannsóknaaðstaðan verður
mjög góð því auk þess, sem að
ofan er getið, verður aðstaða til
rannsókna og þróunar á aðferðum
við verkun og úrvinnslu sjávaraf-
urða. Það er bæði þróun rétta úr
sjávarafurðum og véla og tækja
við vinnslu þeirra. Enn sem komið
Einn af stjórnendum veiðarfæratanksins við stjórnborð hans.
er vekur mesta athygli sá hluti
stöðvarinnar, sem miðast við veið-
arfærarannsóknir enda er upp-
byggingin þar lengst komin. Nú
þegar hefur verið byggður 1.200
rúmmetra tankur til veiðar-
færatilrauna. Þessi tankur er
miðaður við svokallaðar líkantil-
raunir, það er að segja í honum
verða prófuð líkön af þeim veið-
arfærum, sem verið er að reyna.
Tanknum er skipt í tvennt, það
er að segja efri og neðri hluta með
skilrúmi, sem nær þó ekki til
beggja enda og er það þakið með
gúmmídúk. Hinar eiginlegu til-
raunir fara fram í efri hluta
tanksins og meðan á þeim stendur
er vatninu haldið á hreyfingu
kringum skilrúmið, þannig að
ofan þess streymir það í gagn-
stæða átt við straumstefnu neðan
þess. Jafnframt hreyfingu vatns-
ins er gúmmídúkurinn látinn
fylgja hreyfingu þess. Því, sem
prófa á, er síðan haldið kyrru í
tanknum en hreyfing vatns og
botns látin líkja eftir aðstæðum
við veiðar. Á annarri hlið tanks-
ins, sem jafnframt snýr að stjórn-
klefa eru 10 rúður, alls um 40 fer-
metrar að stærð, sem auðvelda
rannsóknamönnum framkvæmd
þeirra tilrauna, sem í gangi eru.
Meðfram þessum rúðum í stjórn-
klefanum er færanlegur pallur
ætlaður til myndatöku. Lengd
tanksins er 30 metrar, breidd 8
metrar og dýpt 6, en stærð þess
hluta, sem eiginlegar tilraunir
fara fram í er 20x8x2,7 metrar.
Vatninu er haldið á hreyfingu með
þremur 67 kílówatta rafmótorum
og eru þeir þannig gerðir að snún-
ingshraða þeirra má breyta þann-
ig að hraði vatnsins í tanknum
getur verið frá 0 upp í 8 sjómílur.
Hinn hreyfanlegi hluti skilrúms-
ins er knúinn 7,4 kílówatta vökva-
mótor og er hraði botnsins alltaf
sá sami og vatnsins.
Bobbingarnir á stærö
við tennisbolta
Þegar prófa á veiðarfæri þarf að
gera líkan af því, oftast í hlutfall-
inu 1:5 eða 1:20. Á líkaninu verða
allir nauðsynlegir hlutir að vera
með og sem líkastir því sem er í
raunveruleikanum. Þegar undir-
ritaður var þarna á ferð var verið
að gera líkan af botntrolli og má
til gaman geta þess, að hlerarnir
voru um það bil 30x15 sentimetrar
að stærð og bobbingarnir á stærð
við tennisbolta.
Sú aðstaða, sem fyrir hendi er,
er fyrst og fremst ætluð til rann-
Er ekki tími til kominn?
eftir Jón Karlsson,
Sauöárkróki
Með hverju árinu sem líður
verður æ meiri þörf fyrir stjórn-
málaafl sem treysta má til að
koma þjóðinni útúr því efnahags-
lega og stjórnmálalega öngþveiti
sem búið er að sigla henni inní.
Það átak sem hlýtur að verða að
gera fyrr eða síðar, tekst ekki
nema fólkið í landinu uni þeim að-
gerðum sem gera verður. Hér þarf
að koma til öflug sósíaldemókrat-
ísk hreyfing sem styðst við verka-
lýðshreyfinguna á beinan eða
óbeinan hátt. Ekki er ástæða til að
ætla annað en að það fólk sem
fylgt hefur verkalýðsflokkunum
að málum, hafi í grundvallaratrið-
um svipaðar skoðanir á þeirri
þjóðfélagsgerð sem keppa skuli að
og þeim leiðum í meginatriðum
sem fara skuli til að ná þeim
markmiðum. Þá hljóta fjölmargir
kjósendur hinna flokkanna að eiga
samleið varðandi þessi markmið
og leiðir. Er því ekki kominn tími
til að skynsamir menn taki hönd-
um saman um að leita leiða til að
færa stjónmálaþróunina á næstu
misserum í þann farveg sem þjón-
ar meirihluta þegna þjóðfélagsins
sem best?
Það sem á sínum tíma kom í veg
fyrir að svipuð stjórnmálaþróun
yrði hér og á öðrum Norðurlönd-
um — þar sem jafnaðarflokkarnir
urðu öflugastir allra flokka og eru
enn — var m.a. hinn óskýranlegi
greiði aðgangur sem áróður
kommúnista átti að fólki. Það
leiddi svo til örlagaríks klofnings
alþýðuhreyfingarinnar á Islandi,
henni til óbætanlegs tjóns.
Af þeim málum sem borið hafa
milli verkalýðsflokkanna í gegn
um árin, ber tvö hæst: fyrirmynd-
arríkið Sovétrússland og deilurnar
sem leiddu til klofningsins á
fjórða áratugnum annarsvegar —
og utanríkisstefna íslands frá
stofnun lýðveldisins og vera er-
lends herliðs á Miðnesheiði hins-
vegar. Skulu nú þessi atriði skoðuð
lítillega nánar. Ekki verður það
dregið í efa, að þeir sem stóðu að
stofnun Kommúnistaflokksins
1930 hafi gert það í þeirri trú að
fyrirmynd að besta þjóðskipulag-
inu væri að finna í Sovétrússlandi.
Þessu voru jafnaðarmenn ekki
sammála og þess vegna m.a. varð
klofningurinn.
Ef gluggað er í blaðaskrif og rit-
deilur frá þessum tíma, sést að
skoðanaskipti og rifrildi voru um
þetta atriði og raunar tvo til þrjá
áratugi til viðbótar. Um þetta
vitna t.d. gögn sem tiltæk eru um
viðræður sem voru á árunum
1937—38 um sameiningu Alþýðu-
flokksins. Hefur Jón Baldvin
Hannibalsson gert þessu skil nú
nýverið í sunnudagserindi í út-
varpinu í tilefni 100 ára afmælis
Jóns Baldvinssonar. Erfitt er að
gera sér í hugarlund að þeir hinir
„Það sem á sínum tíma
kom í veg fyrir að svipuð
stjórnmalaþróun yrði hér
og á öðrum Norðurlöndum
— þar sem jafnaðarflokk-
arnir urðu öflugastir allra
flokka og eru enn — var
m.a. hinn óskýranlegi
greiði aðgangur sem áróð-
ur kommúnista átti að
fólki.“
sömu menn sem trúðu á fyrir-
myndarríkið Sovétrússland séu
sama sinnis enn. Enda hefir trú-
boð þeirra hin síðari árin ekki bor-
ið þess merki og hið sósíaldemó-
kratíska yfirbragð sem Alþýðu-
bandalagið óneitanlega ber, að
sumu leyti, bendir ekki til þess að
það sé rekið með hugsjónir heims-
kommúnismans fyrir stafni. Enda
er svo að skilja að þróunin austur
þar hafi orðið á annan veg en
þessir menn trúðu á að verða
myndi.
Utanríkis- og varnarmál lands-
ins hafa nú í þrjá til fjóra áratugi
verið sem fleinn í holdi þeirra sem
að öðru leyti hafa haft svipaðar
þjóðmálaskoðanir. Þetta mál hefir
átt sinn stóra þátt í því að standa
í vegi fyrir að verkalýðsflokkarnir
næðu saman um ýmis þau mál
sem eðlilegt má telja að báðir
berðust fyrir. Þessi einhæfa um-
ræða — her eða ekki her — NATO
eða ekki NATO — hefur verið
ákaflega ófrjó og leiðinleg og oft
ekki snúist um aðalatriði. Hins
vegar hefir borið svo við, nú hin
síðari misserin, að þessi umræða
hefir breyst og áhersluatriði orðið
önnur. Umræðan hefir orðið víð-
tækari; snúist meira um frið milii
þjóða og heimshluta og hvernig
okkar litla þjóð getur stuðlað að
afvopnun og friði.
Þegar þessi tvö atriði, deilurnar
um heimskommúnismann og
fyrirmyndarríkið Sovétrússland
annarsvegar og utanríkis- og
varnarmál íslands hinsvegar, hafa
tekið á sig þá mynd sem raun ber
vitni, ættu jjessi mál ekki að þurfa
að standa í vegi fyrir því að fólk
með svipaðar lífsskoðanir og sömu
stefnumið, nái saman um að búa
sér tæki í hendur. Þeirri hindrun
ætti að vera rutt úr vegi. Þetta
fólk á skoðanalega samleið og þá
sameiginlegu hagsmuni að byggja
upp réttlátt velferðarþjóðfélag.
Það hefir jafnan reynst erfitt að
sjá fyrir um þróun stjórnmála og
lífsafkomu fólks, jafnvel skammt
fram í tímann. Þó virðist nú mega
ráða nokkuð í vissa þætti sem
fram undan virðast vera og snerta
Jón Karlsson
þetta umræðuefni. Eitt af því sem
nærri okkur er, nú sem stendur, er
að nú virðumst við vera að sigla
inní pólitískt upplausnarástand.
Má þar benda á framboð, utan
hinna hefðbundnu stjórnmála-
flokka sem virðast vera í uppsigl-
ingu og líkur benda til að einhver
þeirra sjái dagsins ljós í næstu
kosningum. Einhverjir hafa
minnst á líkur á sjö listum í
Reykjavík og e.t.v. fleiri kjördæm-
um. Þetta bendir til sundrungar
— og gerir illt ástand verra. Kem-
ur þetta síst til góða þeim stjórn-
málahreyfingum sem vilja byggja
á lýðræðisjafnaðarstefnu, en líkur
benda til að bæði Framsókn og
Sjálfstæðisflokkur fitni af þessu
ástandi.