Morgunblaðið - 02.02.1983, Síða 20

52
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 1983
Norðanund-
an Þelamörk
— eftir Kjartan
Heiðberg kennara
Nokkuð hefur verið ritað að
undanförnu um svonefnt Þela-
merkurmál, sumt af ábyrgum
blaðamönnum en annað af
mönnum, sem reynt hafa að bera í
bætifláka fyrir Sturlu Kristjáns-
son, fyrrum fræðslustjóra, en
hann var sem kunnugt er skóla-
stjóri Þelamerkuskóla frá haust-
inu 1981 til þess, að menntamála-
ráðherra vék honum úr starfi í lok
nóvember sl. Það væri ekki nema
gott eitt um það að segja þótt
menn sjái ástæðu til að klóra fram
eitthvað það, sem gæti orðið
Sturlu til vegsemdar eftir Þela-
merkurdvöl hans, en þegar menn
eru farnir að réttlæta aðfarir hans
með lygum og rógi um andstæð-
inga hans, eins og t.d. Davíð Har-
aldsson gerir í DV hinn 14. des-
ember sl., er varla lengur ástæða
til að sitja á sannleikanum eins og
hann blasir við okkur handan víg-
línunnar. Auk greinar Davíðs hef
ég orðið nokkuð var við rangtúlk-
anir á málinu manna á meðal og
jafnvel heyrt menn halda því
fram, að hér hafi verið á ferðinni
skipulagt andóf gegn Sturlu skóla-
stjóra, gert í því augnamiði, að
hrekja hann úr embætti. Slíkar
vangaveltur eru einungis hlægi-
legar. En allt þarf að hafa ein-
hverjar skýringar, líklegar eða
ólíklegar og því vil ég með grein
þessari reyna að skýra hlut okkar
kennaranna, sem þátt tóku í um-
ræddu leiðindamáli, ef það mætti
verða til þess að við nytum
sannmælis og dóma af verkum
okkar en ekki einhliða áróðri
óvandaðra manna.
Það sem hér fer á eftir, er gang-
ur Þelamerkurdeilunnar eins og
hún kom mér undirrituðum fyrir
sjónir. Hvort fyrrum samkennar-
ar mínir og samherjar eru sam-
mála mér hvað varðar áherslur á
einstök málsatvik og túlkanir á
þeim veit ég ekki, en efnislega trúi
ég að engu skeiki.
Upphaf deilunnar
í Mbl. hinn 16. desember segir
að málið hefjist hinn 18. ágúst
með því að ég hafi komið á heimili
skólastjóra, Sturlu Kristjánsson-
ar, og óskað eftir að hann boðaði
til kennarafundar. Þetta er hárétt,
en síðan er gefið í skyn, að það
hafi ég gert í vafasömu umboði
annarra kennara og mér lögð þau
orð í munn, að: „fundurinn væri
nauðsynlegur til að kennarar geti
haft eftirlit með gjörðum skóla-
stjóra, svo sem stórfelldri skerð-
ingu, sem fyrirhuguð sé á kennslu
yngri barna, og hindra slíkar
breytingar."
Trúlega er hér aðeins um að
ræða klaufalegt orðalag blaða-
mannsins, því þessi orð, „eftirlit“
og „hindrun" eru hvergi nefnd í
gögnum málsins sem blaðamaður-
inn virðist þó hafa verið að blaða í
er hann samdi greinina. Jafnvel
Sturlu, sem þó vildi gera fundar-
beiðnina sem gerræðislegasta,
datt ekki í hug að bera uppá okkur
slíka frekju. Um þetta segir hann í
bréfi til skólanefndar frá 19. ág-
úst, að ég hafi: „óskað eftir því að
ég (Sturla) boðaði til kennara-
fundar svo fljótt sem við yrði
komið...“ Ekkert eftirlit, engin
hindrun í starfi, aðeins ósk.
Hvað varðar umboð mitt frá
kennurum er það rétt að Sturla
dró það í efa, en þó sannaðist að
60% kennara stóðu að því en lög-
um samkvæmt verður skólastjóri
að halda fund æski þriðjungur
kennara þess.
En hvert var tilefni fundar-
beiðninnar? Við kennararnir höfð-
um heyrt ávæning af því, að
skerða ætti stórlega kennslu
yngstu barna skólans. Til að
skólastjóri gæti sjálfur útskýrt
fyrir okkur hvað fyrir dyrum
stæði og gert okkur þannig kleift
að fylgjast með og taka afstöðu til
málsins útfrá réttum forsendum
þess, ákváðum við að fara frammá
kennarafund.
Ef það, að aðstæður skólans séu
orðnar svo bágbornar að skerða
þurfti kennslu sjö til tíu ára barna
um allt að þriðjungi, og hafa sjö
og átta ára börnin aðeins tvo daga
í skólanum í viku en tíu ára börnin
þrjá, og kenna þeim frá morgni til
kvölds, er ekki tilefni til kennara-
fundar, þá veit ég ekki til hvers
þeir eru.
Viðbrögö Sturlu
Sturla brást illa við fundar-
beiðninni. Hann sagði skipulag
skólastarfsins ekki koma kennur-
um við og að beiðni um fund vegna
slíkra mála sem hér um ræðir fæli
í sér algert vantraust kennara á sig
sem skólastjóra. Þetta vantraust
eignaði hann svo mér einum í
bréfi til skólanefndar daginn eftir
og segir mig hafa fellt dóma og
vítur í störf hans í áheyrn sonar
síns og eiginkonu. Ja-hérna.
Umrætt bréf frá 19. ágúst má
segja að sé eiginlegt upphaf Þela-
merkudeilunnar. Það er merkileg
fyrir marga hluta sakir en þó
merkilegast fyrir það, að í því ber
Sturla fram ásakanir á hendur
sjálfum sér, að vísu fyrir mína
hönd, og krefst þess, á grundvelli
þessara ásakana, að „öðrum hvor-
um okkar (sér eða undirrituðum)
verði tafarlaust vísað til nýrra starfa,
er hæfi betur faglegri og siðferði-
legum hcillindum."
Merkilegt má og teijast að eig-
inkona Sturlu, sem að kröfu hans
var leidd fyrir skólanefnd sem
vitni, staðfesti ekki umræddar
ásakanir um vítur og dóma en gat
þess, að samræður okkar Sturlu
þann 18. ágúst hefðu farið prúð-
mannlega fram. Enda segir í áður-
nefndri grein i Mbl. og þar trúlega
vitnað beint í fundargerð skóla-
nefndar: „Niðurstaða skóla-
nefndar og fræðslustjóra urðu
þær, að ásakanir á hendur skóla-
stjóra, sem tilgreindar væru í bréfi
hans (Sturlu sjálfs) frá 19. ágúst
og fundargerð 22. ágúst, væru ým-
ist á misskilningi byggðar eða dregn-
ar til haka.“
Hvaö um kennslu
yngstu barnanna?
Um fyrirhugaða skerðingu var
aldrei rætt í þessu sambandi, að-
eins „uppdigtað vantraust" og
hvort ég hefði komið ósæmilega
fram við skólastjórafjölskylduna
er ég bað um fundinn. Framkoma
skólastjóra í þessum umræðum
var hins vega:- látin óátalin þótt
öllum er til sáu og heyrðu ofbyði
framferði hans, ofstopi og dóna-
skapur.
Máliö endurvakið
Aldrei var boðið til umbeðins
kennarafundar. Þess í stað boðaði
skólastjóri börnin í skólann, þau
yngstu samkvæmt skerðingar-
ákvörðuninni án þess að rökstyðja
hana eða útskýra á nokkurn hátt
fyrir foreldrum. Ekki boðaði hann
kennara til starfa áður en börnin
kæmu heldur máttu þeir lesa í
dreifiblaði, sendu börnum þeirra,
hvernær skóli skyldi hefiast.
Hvort þessi vinnubrögð Sturlu eða
bréf það, sem fjórir af fimm kennur-
um sendu skólanefnd 22. septem-
ber, varð til að endurvekja málið
læt ég ósagt, en í þessu bréfi mót-
mælum við, ekki einungis skerð-
ingunni, heldur einnig því, sem við
kölluðum „einræöislegum vinnu-
brögðum skólastjóra". Það var eins
og við manninn mælt, Sturla brá
skjótt við, lýsti „misskilningsbók-
unina" úr gildi fallna og ítrekaði
kröfu sína um að öðrum hvorum
okkar yrði vísað til nýrra starfa, án
þess þó að rökstyðja þá kröfu sína
eða bera fram nokkrar sakir á hend-
ur mér. Enn á ný tókst honum með
dylgjum og málatilbúningi að fela
það vandamál sem til umræðu var
og fá menn til að ræða annað.
Til að gera langa sögu stutta, þá
Kjartan Heiðberg
„Allur tími nefndar-
innar fór nú í karp um
hvort skólastjórinn ætti
að standa við uppsögn
sína eða ekki og enda-
lausa leit að ákæruatrið-
um á hendur mér svo
hægt væri að láta mig
fara með Sturlu, honum
til fróunar og stuðnings-
mönnum hans til sálu-
hjálpar.“
kom Sigurður Helgason, deildar-
stjóri í Menntamálaráðuneytinu,
norður, og kynnti sér málið.
Niðurstaða þeirrar könnunar birt-
ist í ráðuneytisbréfi, hvar í skóla-
stjóra og kennurum voru settar
starfsreglur, sem þó voru ekki
annað en upprifjun á gildandi lög-
um og reglum en það látið fylgja,
að á brot á þessum fyrirmælum
yrði litið sem brot í starfi.
í rannsókn Sigurður kom ekkert
það fram varðandi starf mitt í
skólanum eða deilur við skóla-
stjórann, sem ástæða þótti að gera
athugasemd við, hvað þá áminna
fyrir.
I framhaldi af þessari niður-
stöðu sagði skólastjóri starfi sínu
lausu en honum var gert að sitja
áfram uns nýr skólastjóri fengist
og hefja skóla 4. október.
Skólanefnd ræddi nú, í fyrsta
skipti, skerðingu á kennslu yngstu
barnanna og samþykki, að skóla-
stjóri skyldi auka hana frá því
sem hann áætlaði, svo mikið sem
kostur yrði. Skóli hófst 4. október
í spennu en friði, undir eftirliti
skólanefndar.
Óvild og hefnigirni
Friðurinn hélst á Þelamörk í rúma
viku en þá gusu illindin upp að
nýju, fyrir, að því er mér virðist,
einskæra óvild og hefnigirni i minn
garð og trúnaðarmanns kennara,
Ormars Snæbjörnssonar, en hann
hafði, ef ekki fyrir málefnalega
samstöðu við mig, þá embættis
síns vegna, haft afskipti af árás-
um skólastjóra á mig. Eða eins og
Sturla orðaði það einhvers staðar
á prenti: „Á milli funda fer trún-
aðarmaður, Ormar Snæbjörnsson,
að vasast í málinu ...“
Það hefur tíðkast í ÞMS að yfir-
setu í lestímum, gæslu á heima-
vistum og félagsstörfum með
nemendum sé skipt á milli þeirra
kennara, sem þessum störfum
vilja sinna og þannig var það og
veturinn sem Sturla tolldi í starfi.
Þessi skipting annarra starfa en
kennslu, hefur ætíð farið fram á
almennum kennarafundum, en nú
bregður svo við í haust, að Sturla
kallar til sín tvo fastráðna kenn-
ara og einn stundakennara auk
formanns skólanefndar og skiptir
áðurnefndum störfum á milli sín
og þessarra kennara. Til að forð-
ast afskipti „óviðkomandi" var
þessi lokaði kennarafundur hald-
inn á sunnudegi að heimili Sturlu
skólastjóra.
Aðspurður um, hverju það
sætti, að okkur Ormari væri ekki
ætluð nein störf með nemendum
utan kennslustunda, sagðist skóla-
stjóri enga skýringu þurfa að gefa,
hann réði fólk til starfa á vistum.
Undan þessari óskiljanlegu
framkomu skólastjóra kvörtuðum
við til skólanefndar og sendum
henni jafnframt rökstudda kröfu
um að hlutur okkar yrði réttur.
Skólanefnd sendi málið áfram til
menntamálaráðuneytis ásamt því
áliti sínu, „að æskilegt hefði verið
að gera sem minnsta breytingu á
gæslu frá því sem var á síðasta
skólaári með tilliti til þeirrar spennu
er ríkir í skólanum. „Undir þetta
álit tók ráðuneytið í bréfi frá 22.
október, en öllum sem um málið
fjölluðu láðist að gæta þess, að
tveír af þessum þrem kennurum,
sem annast áttu gæsluna, höfðu
ekki réttindi til þess, lögum sam-
kvæmt, og sá þriðji var að hefja
sinn kennaraferil og því án allrar
reynslu.
Hvers vegna fór Sturla svona að
ráði sínu? Var það e.t.v. til þess að
hleypa illindunum af stað aftur?
Varla ætlaðist hann til að við
sættum okkur við slíka einangr-
un? Ekki vildi Sturla gefa okkur
nein svör á sínum tíma en í „gagn-
merkri greinagerð", sem hann hef-
ur skrifað um Þelamerkumálið,
segir hann meðal annars um þessa
ráðstöfun:
„Rannsakara ráðuneytisins var
gert ljóst, að skólastjóri mundi
ráðstafa umsjónar og gæslustörf-
um á málcfnalcgan hátt og i engu
fórna hagsmunum nemenda vegna
yfirvofandi hefndaraögerða þeirra
kennara, er löngu hefðu lýst því
með allri sinni framkomu og
framgöngu, að hagur skóla og
nemenda væri þeim aukaatriði,
sem og annað er ekki mætti nota
gegn skólastjóra og þeim kennur-
um, er ekki fylgdu þeim að mál-
um.“
Á öðrum stað skrifar hann:
„Það er að sjálfsögðu eðlilegt
miðað við allt sem á undan er
gengið, að skólastjóri reyni að
halda samsærismönnum frá um-
sjónar- og gæslustörfum ...“
Ég virði Sturlu, fyrrum yfir-
mann minn, fyrir að vilja í engu
fórna hagsmunum nemenda, og
fyrst hann leit á okkur sem sam-
særismenn í hefndarhug var ofur
eðlilegt að hann reyndi að halda
okkur sem mest frá nemendum.
Það er svo aftur spurning hvort
þetta viðhorf Sturlu til okkar,
undirmanna sinna, segi ekki
meira um hugarástand hans á
þessum tíma en „fólskulegar hvat-
ir“ okkar.
Uppgjör
Um miðjan nóvember ríktu í
ÞMS vægast sagt grátbroslegar
aðstæður. Skólastjóri búinn að
segja upp starfi sínu og draga
uppsögnina til baka án þess að
vita hvernig því yrði tekið í skóla-
nefnd eða ráðuneyti. Tveir kenn-
arar ásamt skólastjóra önnum
kafnir við gæslu og félagsstörf
hvert einasta kvöld, en tveim
kennurum meinuð öll eðlileg sam-
skipti við nemendur utan kennslu-
stunda. Spenna á kennarastofu
vegna ákafs stuðnings eins kenn-
ara við skólastjóra gegnum alla
deiluna (sá kennari var reyndar
fulltrúi kennara á skólanefndar-
fundum, en talaði ætíð máli skóla-
stjóra) og háspenna milli kennara
almennt og skólastjóra. Þrátt
fyrir þetta gekk starfið vel og
dagleg samskipti manna voru eins
og ekkert hefði í skorist.
Uppúr þessu ástandi tóku leiðir
að skilja með mér og hinum
„skæruliðunum" eins og Sturla
jafnan nefndi okkur í ræðu og riti,
því þeir (nema Guðrún Jónsdóttir)
höfðu ýmist misst kjarkinn eða
sætt sig við „ofríkið". Auk þess
höfðu allir gert sér lóst, að skóla-
nefnd hafði ekki þann manndóm í
sér að taka til umræðu óánægju
okkar með stjórnun skólans eða
reyna nokkuð til að koma á sætt-
um. Allur tími nefndarinnar fór
nú í karp um hvort skólastjórinn
ætti að standa við uppsögn sína
eða ekki, og endalausa leit að
ákæruatriðum á hendur mér, svo
hægt væri að láta mig fara með
Sturlu, honum til fróunar og
stuðningsmönnum hans til sálu-
hjálpar. Og ákæruatriðið færði ég
nú uppí hendurnar á formanni
skólanefndar, handskrifaö með blý-
anti á ódýran pappír.
í bréfi til skólanefndar, dagsett
25. nóvember, gerði ég grein fyrir,
að ég treysti mér ekki lengur að
starfa við þau skilyrði sem mér
væru búin í skólanum og fór
framá, að hún hlutaðist til um að
ein af þrem eftirfarandi hug-
myndum mínum næði fram að
ganga:
1. Að skólastjóri leggi fram
rökstuddar ásakanir á hendur
mér og geri skólanefnd kleift að
óska við menntamálaráðherra,
að hann víki mér úr starfi, ef
þessar ásakanir eru þess eðlis.
2. Að hafi skólastjóri engar kvart-
anir yfir mér fram að færa,
verði hann talinn á að gera mér
kleift að ganga til minna starfa
sem fullgildur kennari með
óskertan aðgang að nemendum,
með fullt málfrelsi og tillögu-
rétt varðandi málefni skólans
og að mér verði gefinn kostur á
gæslustörfum til jafns við aðra
kennara.
3. Finr.ist engar þær sakir á hend-
ur mér, sem réttlætt gætu
brottvikningu úr starfi og ef
skólastjóri er ófús að koma til
móts við kröfuna um leiðrétt-
ingu á stöðu minni hér í skólan-
um, fer ég framá, að skólanefnd
hlutist til um að mér verði veitt
leyfi á fullum launum þann
tíma, sem Sturla Kristjánsson
gegnir hér stöðu skólastjóra
eða uns ráðningartími minn er
út runninn.
Til að leggja áherslu á hve al-
varlega ég liti mál þetta, kvaðst ég
ekki mundu koma til vinnu minn-
ar fyrr en ég heyrði viðbrögð
nefndarinnar.
Hugmyndir mínar að uppgjöri í
mínum málum fengu vægast sagt
undarlega afgreiðslu í skólanefnd-
inni. Bréfið var lesið upp og í
framhaldi af því gerð bókun, sem
kvað á um, aö menn skyldu mæta til
vinnu sinnar samkvæmt stundaskrá.
Að því loknu var fundi frestað þar
til næsta kvöld og nefndarmenn
fóru á bortt úr skólanum, en þar
eru fundir nefndarinnar jafnan
haldnir. Ragnhildur Sigfúsdóttir,
formaður skólanefndar, sá ekki
ástæöu til aö tilkynna mér nokkuö
um viðbrögð nefndarinnar við bréfi
mínu, vitandi þaö aö án þess mætti
ég ekki til vinnu daginn eftir. Þetta
túlkaði ég sem þegjandi samþykki
á fjarveru minni og um leið viður-
kenningu á réttmæti kröfu minn-
ar um að eitthvað yrði gert í minu
máli.
Fundurinn var fram haldið
kvöldið eftir og þá samþykkt að
óska þess við ráðherra aö mér yrði
sagt upp störfum við Þelamerkur-
skóla og látinn hverfa af staðnum
hið snarasta. Forsendurnar voru
þær, að ég mætti ekki til vinnu einn
dag, en sást á ferli við skólann, sem
í mínu tilviki er einnig heimili
mitt.
Ekki sá skólanefndin ástæðu til