Morgunblaðið - 02.02.1983, Qupperneq 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 2. FEBRÚAR 1983
Yoga og framsókn lífsins
eftir Jörund
Jóhannesson
„Vandi fólks er gæfu-
leysi, þaö er andlega
áttavillt og vandi er að
finna hina réttu leið.
Hin margrædda verð-
bólga er ekki mesti
vandinn heldur óham-
ingja svo margra.“
Á Vesturlöndum síðustu áratugi
hafa þúsundir manna tileinkað sér
hugleiðsluaðferðir. Misjafnar eru
þær og ætla ég að leyfa mér að
fullyrða að aðalatriðin eiga þær
sameiginleg. Þó vil ég ætla að
bjögun sé orðin í mörgum yoga-
greinum eða -flokkum. Skynsemin
verður svo að ráða, hvað menn
velja sér til frambúðar. Ég vil
ráða fólki, sem hefur hug á að
læra hugræktaraðferð að gera vís-
indalega kröfu, það er að viðkom-
andi yoga-hreyfing hafi rann-
sóknaniðurstöður er geti sýnt
fram á gildi tækninnar og sem
gerðar hafa verið af vísind-
amönnum. Hér á eftir verður bar-
ið á aðferðum er engan veginn er
hægt að mæla með.
Ég er nú allur af vilja gerður til
að gera sem minnst lítið úr hinum
almennu magnan-heildis tilraun-
um t.d. í formi ýmissa trúarsam-
koma, tónleika, sýninga, ýmiss-
konar lista, hátíða, svo eitthvað sé
nefnt. Allt er þetta góðra gjalda
verð viðleitni til að hækka vitund-
ina með samstillingu við æðri
krafta svo lífið taki fram til vaxt-
ar og göfgi. í góðri trú tekur fjöldi
manns þátt í heildisstarfsetni ein-
hvers konar. En óhætt er að segja
að misjafn vill árangur verða,
enda aðferðir misjafnar til árang-
urs. Aðferðir eða leiðir sem sama
og engan árangur gefa, leiðir er
hafa brugðist hljóta að dæmast
úreltar aðferðir, er jafnvel í gegn-
um aldirnar hafa brugðist hlut-
verki sínu, hafa eigi leitt æskilega '
hugarfarsbreytingu i hinu mikil-
væga líffæri er nefndur er heili,
sem hefur takmarkalausan vaxt-
arhæfileika, en er þó furðu lítið
notaður, eins og heimsmálin sýna
glöggt. Hinn stórkostlegi sívax-
andi hraði á sviði tækni og vísinda
er gott merki um að betur má ef
duga skal fyrir nútímamann að ná
að lifa í samræmi við hraða nú-
tímans. Hraði getur og hefur sýnt
að hann getur breyst í óvin ef ein-
staklingurinn er ekki í stakk bú-
inn til að mæta því álagi og kröf-
um lífsins, sem er að ná alhliða
þroska.
Við lifum ekki á brauðinu einu
saman, til þarf að koma aukinn
vitundarþroski sem vegur upp á
móti flóknu þjóðfélagskerfi. Hver
maður í alheimi á tilkall til að lifa
fullnægju jafnt efnislega sem and-
lega. Lotning er þó nauðsyn á hin-
um innsta kjarna, er heldur al-
heimi gangandi. Sá kjarni býr í
öllum lífverum og sem heild
mynda þær síðan hinn stórkost-
Jörundur Jóhannesson
lega alheimsanda og það mikil-
væga er, að maðurinn lifi það sem
fyrst að skynja samhljóm vitunda
alheims. Örvænting er afleiðing
andlegrar einangrunar og skiln-
ingsleysis á andlegum verðmæt-
um. Það er krafa lífsins að það nái
fram til vaxtar. Enginn einstakl-
ingur er hamingjusamur nema að
þroski komi til. Það á ekki að
þurfa gáfnaljós til að skilja svo
augljós sannindi er ég fer með.
Áfengis- og lyfjaneysla kemur
algerlega í veg fyrir nokkurn
þroska. Taugakerfið þolir engan
veginn þá ruddalegu breytingu er
verður við neyslu hættulegra
lyfja, þar af leiðir verða fleiri og
fleiri einstaklingar óhæfir til að
fylgja eðlilegum vexti eftir. Lítið
eru þeir betur settir sem hafa ekki
þá réttu stefnu sem til þarf ef vel
á að vegna. Vandi fólks er gæfu-
leysi, það er andlega áttavillt og
vandi er að finna hina réttu leið.
Hin margrædda verðbólga er ekki
mesti vandinn heldur óhamingja
svo margra. Forráðamenn þjóða
vinna flestir eftir bestu getu mið-
að við aðstæður. Getuleysið liggur
hjá alþjóð. Þegar efni er lítið er úr
litlu að byggja. Já, efnið í lands-
mönnum er ekki svo mikið enda
sýnir það sig í stöðu þjóðarbúsins.
Og enn má minna á að við lifum
ekki á brauði einu saman. Skiln-
ingur á andlegum verðmætum
verður að aukast ef vel á að vera.
íslendingar kýla vömbina og geta
ekki borið slæma afkomu fyrir sig
sem ástæðu fyrir andlegu ástandi
sínu. Ef efnahagur landsins á að
verða betri verður hugarfars-
breyting að verða hjá þjóðinni.
Yoga hefur verið rækilega kynnt
fyrir þjóðinni. Nokkuð margir
hafa lært. Reynslan hefur verið
mjög góð þar sem iðkað er, og til
að mynda hafa vísindamenn gert
fjölda rannsókna á yoga-tækninni
og hafa þær sýnt fram á gildi
yoga. Yoga er iðkuð á kerfisbund-
inn hátt, eðlilega og afslappandi.
Engin yfirborðs einkenni eru not-
uð til að hafa þar áhrif. Tær and-
leg tækni á að geta komist af án
helgisiða sem er sú bjagaðasta leið
til eflingar lífsins. Skraut og glys
forsvarsmanna siðvenja ná ekki
því sterka takmarki er krefst um-
búðalaust andlegs aflvaka sem
yoga er. Vesturlandabúar hafa
endurheimt tæra upprunalega
tækni er magna mun einstaklinga
til öflugra vitundarlífs, tækni er
55
varðveist hefur í þúsundir ára á
Indlandi. Við skulum hafa í huga
ef okkur sýnist svo, að yoga er að-
flutt tækni en það eru trúar-
brögðin líka.
Trúarbrögð eru að missa sinn
litla mátt. Það sést í þeirri rök-
rænu kröfu er hugsandi maður ber
fram. Nútímamaður hefur það
þroskaðan heila að krafa er komin
upp um að þekkja hið óþekkta.
Honum er ekki nóg lengur að vera
sauður í sauðahjörð. Hið göfuga
takmark er fullkomin sameining
við frumtón alheimsins, „tærleik-
ann“. Trúarhugsjónir eru snilld-
arlega aðhæfðar þróunarstigi
manna er voru uppi fyrir þúsund-
um ára og hentaði fólki með litla
rökhugsun. Vitsmunir aukast og
krafa um öfluga tækni hlýtur að
koma upp. Það var ekki krafa um
staðfestingu skynseminnar á
kenningum trúarbragða. Yfirvöld
þeirra tíma gáfu þær út. Því er
sorglegt að sofandi sauðahjarðir
skuli vera í meirihluta á þessari
jörð. En eðlisávísunin er sem bet-
ur fer á undanhaldi fyrir vits-
munalegum þroska.
.4ð lokum:
Það er ekki ein leið fyrir gyðing-
inn, önnur fyrir hinn kristna og sú
þriðja fyrir heiðingjann. Nei, Guð
er einn, eðli mannsins er eitt,
frelsun er ein og leiðin er ein.
(William Law)
Tilvitnun úr Bókinni um veginn:
Þegar vegurin er horfinn kemur
dyggðin í ljós; þegar dyggðin er
horfin, er ástúðin eftir; þegar ást-
úðin er horfin, kemur réttlætið til
sögunnar; þegar réttlætið er horf-
ið, setjast helgisiðir og venjur að
völdum. Siðvenjur eru hismi trúar
og trausts, og undanfari óreiðu.
Jörundur Jóhannesson.
Vítavert dómgreindarleysi
eftir Þorvald
Þorvaldsson
„Væri ekki hugsanlega
naudsynlegt að stofna
aðra nefnd, sem hefði
eftirlit með ferðum
fólksflutningabif-
reiða?“
I þeim dæmafáa veðraham, sem
geisað hefur hér á landi að undan-
förnu, gerðist það m.a., að lítil
þota stakk sér niður á Keflavíkur-
flugvöll milli hryðja og komst
klakklaust niður, óskemmd meira
að segja, og varð þetta efni rann-
sóknar og nokkurra blaðaskrifa.
I Morgunblaðinu 11. janúar sl. á
47. síðu er birtur kafli úr skýrslu
loftferðaeftirlitsins, og er þar
felldur þungur dómur um flug-
mennina þýsku, og segir þar m.a.:
„Þeir stofnuðu sjálfum sér og
öðrum í stórhættu með því að
halda áfram flugi sínu þótt þeir
fengju veðurlýsingar frá flugum-
ferðastjórum hér, er gefa hefðu
átt til kynna, að engin glóra var í
að halda fluginu áfram. Að okkar
áliti gerðu þeir sig seka um víta-
vert flug, þar sem þeir vissu hvaða
skilyrði biðu þeirra, og komu sér í
þá aðstöðu, að þeir gátu ekkert
annað farið og áttu engra annarra
kosta völ en reyna lendingu hér.“
Þetta er þungur dómur, en þó
sennilega sanngjarn og af miklu
viti upp kveðinn. Lesa má í sömu
grein, að flugmönnunum hafi þótt
allt í lagi og engin ástæða til að
gera veður út af þessu.
En hversu oft verða ekki slysin
einmitt vegna þess, að anað er út í
tvísýnu og ekki slegið af fyrr en í
ófæru er komið og einn kostur
nauðugur og hann oftast slæmur.
I sama tölublaði Morgunblaðs-
ins einni síðu aftar, eða á bls. 48,
er frásögn af rútubílstjóra sem
ætlaði austur til Hprnafjarðar, en
lenti á hliðinni við írá undir Eyja-
fjöllum og varð þar slys á nokkr-
um farþegum. í Morgunblaðs-
greininni segir bílstjórinn, Ómar
Öskarsson, þannig frá, að ferðinni
hafi verið heitið til Hornafjarðar.
Lagt hafði verið af stað kl. 8.30 frá
Reykjavík og allt hafði verið í lagi
þar til komið var austur á Mark-
arfljótsaura um kl. 11. Þá hafði
hvesst mikið og talsverð hálka og
snjóblinda var. Þegar kom austur
fyrir Hvamm hafði hann misst
bílinn út af, en ákveðið að halda
áfram og bjóst við að ástandið
batnaði. Ér hann kom austur fyrir
írá hafi hann stöðvað bílinn, og þá
skipti það engum togum að bíllinn
fauk útaf og á hliðina.
I ritgerð sem Halldór Laxness
skrifar árið 1944 og nefnir; „Hvert
á að senda reikninginn?" og birtist
í safninu Sjálfsagðir hlutir, segir
hann meðal annars:
„Það þarf líka að rannsaka
hvaða skipstjórar eru sjóhæfir.
Mætti endurskoða um leið sum ís-
lensk siðferðishugtök er að sjó-
mennsku lúta, þarámeðal sjó-
hetjuhugtakið. Það hefur löngum
þótt mannalegt á Islandi að sigla
manndrápsfleytu í tvísýnu, láta
Þorvaldur Þorvaldsson
slarka, láta slag standa, komast af
ef ekki brá útaf, fara annars til
botns og fá eftirmæli og tára-
messu. I sögum úr verstöðvum til
forna er oft getið sjógarpa svo-
kallaðra, sem hylltust til að fara á
sjó í verstu veðrum. Heppnin var
með sumum svo þeim stórhlekkt-
ist ekki á, en oftar var það ein-
skær tilviljun, að þeir drápu ekki
sig og aðra. Þetta mat á ofurhug-
anum sem hefur ánægju af að
tefla sér og öðrum í hættu, er einn
pestargerillinn".
Það er sannarlega virðingar-
vert, þegar stjórnskipuð nefnd set-
ur duglega ofan í við menn sem
sýna vítavert gáleysi og stofna
mannslífum í hættu, — en er það
nóg hér á landi að hafa bara loft-
ferðaeftirlit? Væri ekki hugsan-
lega nauðsynlegt að stofna aðra
nefnd sem hefði eftirlit með ferð-
um fólksflutningabifreiða. Manns-
líf eru jafndýr, hvort sem þeim er
fórnað í lofti eða á jörðu niðri. Ef
hægt er að tala um dómgreindar-
leysi hjá Þjóðverjunum tveimur,
sem „láta slag standa og komast
af ef ekki bráir útaf“, þá var ekki
síður ástæða til að setja ofan í við
rútubílstjóra sem leggur í tvísýnu
í slæmri veðurspá, missir bílinn út
af, heldur samt áfram, vitandi það
að Eyjafjallasveit er sviptivinda-
samasta svæði hér á landi í byggð.
Þjóðverjarnir höfðu aldrei á Is-
landi verið og hafa sennilega ekki
þekkt af eigin reynslu íslenskan
vetrarbyl. Én íslenskur rútubíl-
stjóri á að vita hvað orðið vetrar-
bylur þýðir. Hann á að þekkja í
hvaða vindáttum er sviptibylja
von á þeim leiðum er hann ekur,
og hann á að skilja íslenskar veð-
urfréttir og kunna að draga álykt-
anir af þeim. Ekkert af þeim hríð-
arveðrum sem komið hafa undan-
farið, hefur komið alveg óvænt,
þeim var öllum spáð með fyrir-
vara. I rútubílum eru bæði útvarp
og sendistöðvar og því hægt að
afla sér upplýsinga um veður á
leiðinni ef veðurútlit er tvísýnt.
I fréttinni í Morgunblaðinu sem
segir frá þessum atburði, er hvergi
ýjað að því einu orði, að þar hafi
skortur á dómgreind ráðið gerð-
um. Hér er greinilega ekki sama
hvort átt er við Jón eða séra Jón.
Enginn má taka orð mín svo, að ég
sé að mæla glannaskap Þjóðverj-
anna bót. En það er nokkur tví-
skinnungur á ferðum þegar Þjóð-
verjarnir eru hundskammaðir,
enda þótt þeir slyppu með skrekk-
inn, en um rútubílstjórann er
fjallað með miklu lofi fyrir kjark,
dugnað og áræði.
Fréttatilkynningunni um rútu-
slysið lýkur nefnilega með þessum
klassísku orðum: „Omar lét síðan
engan bilbug á sér finna, fór aftur
á slysstaðinn til að ná í bílinn, ók
honum til Hvolsvallar og hóf aftur
akstur í gær.“ Skyldi hún ekki
vera hrifin gamla konan áttræða,
sem liggur nú lærbrotin á sjúkra-
húsi, og má víst kraftaverk heita
ef hún kemst á fætur meir.
Hér kemur fram það sem Lax-
ness talar um í fyrrnefndri ritgerð
„matið á ofurhuganum". Bilstjóri
sem frestar ferð og stendur af sér
hryðju og kemur fólki og fari heilu
í höfn, fær aldrei ofurhugastimpil,
hans er yfirleitt aldrei getið í fjöl-
miðlum, en sá sem fer galvaskur
að keyra strax eftir að hafa komið
fjórum farþegum á sjúkrahús og
stórskemmt farartækið, — hann
er ofurhugi sem ekki lætur sér allt
fyrir brjósti brenna.
Ef þessar tvær fréttagreinar í
sama tölublaði Morgunblaðsins
eru lesnar hver á eftir annarri set-
ur að manni klígju. Hér er um
tvenns konar mat að ræða. Er það
vítavert gáleysi að fljúga í tvís-
ýnu, en lofsverð hugdirfska að ana
með saklausa farþega í rútubíl út í
algera tvísýnu? Verðum við ekki
að samræma mat og fréttaflutn-
ing í slíkum tilfellum, en láta ekki
þau sjónarmið ráða, að í öðru til-
fellinu voru útlendingar að verki,
sem áttu að vera varkárir, en í
hinu tilfellinu íslendingur, afkom-
andi víkinga, sem átti að leika
hlutverk ofurhugans?
Akranesi, 14. janúar 1983.
Þorvaldur Þorvaldsson kennari.