Morgunblaðið - 20.02.1983, Síða 42

42 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1983
legar torfærur, reyndi hann þær
alltaf fyrst á sjálfum sér og sá svo
um að allir kæmust klakklaust yf-
ir. Hann gat orðið hvass í máli og
jafnvel hressilega reiður ef brugð-
ið var útaf þeim reglum, sem hann
hafði sett okkur, en var ávallt til
viðræðu ef einhver hafði eitthvað
skynsamlegt fram að færa. Jón
lifði og hrærðist í þessum ferðum,
með gleði þeirra og basli eftir at-
vikum, vetur sem sumar, í byggð
sem í óbyggðum, ótrauður stóð
hann undir hvaða atvikum sem
upp kunnu að koma, sem sá óbil-
andi klettur sem hægt var að
treysta á. Það verður erfitt fyrir
okkur, gömlu félagana, að hugsa
okkur ferðirnar án hans.
Hann ann landinu og náttúru-
verndarsjónarmið voru honum
ofarlega í huga, enda gekk hann
fram um það að kenna okkur góða
umgengni og tillitssemi við landið
og náttúruna.
Jón var ákaflega barngóður, og
ég á þess skemmst að minnast,
þegar ég var inni í Þórsmörk á
síðastliðnu hausti með barnabörn-
in mín tvö, hversu hlýr og góður
hann var við „strákana mína“,
eins og raunar öll önnur börn sem
þar voru, og hversu mikla ást sá
yngri, 5 ára gamall, fékk á honum.
Hann mátti ekki frá honum víkja,
og Jón leiddi hann við hönd sér
langar leiðir og talaði við hann um
alla heima og geima. Og sá eldri,
10 ára, sagði þegar hann frétti lát
Jóns: „Það getur ekki verið að
hann Jón sé dáinn, hann sem allt-
af var svo hress — og svo góður."
Hann gaf sér alltaf tíma til þess
að sinna börnunum líka, og slíkt
gleymist ekki. Enda sýndu þau
það eftirminnilega að þau mátu
hann fyrir það, þegar haldið var
upp á sextugsafmæli hans með há-
tíð á Lýsuhóli, og þau sæmdu
hann heiðursmerki sínu og töluðu
fyrir minni hans.
Við byggingu skála Útivistar í
Básum í Þórsmörk átti Jón mörg
handtökin, ekki síst á síðastliðnu
hausti, þegar verið var að ganga
frá svæðinu kringum skálann. Þá
voru hendur sannarlega látnar
standa fram úr ermum. Hann
stjórnaði verkinu af mikilli hörku
og dugnaði, því það voru síðustu
forvöð að ljúka því fyrir veturinn.
Þá var ekkert gefið eftir, og rogast
með fleiri tonn af grjóti í hleðsl-
una við húsið, en þá sáum við líka
árangur af dagsverki okkar, og
glöddumst yfir því.
Síðasta ferðin sem ég fór með
Jóni sem fararstjóra, var hin ár-
lega kirkjuferð Útivistar á nýbyrj-
uðu þessu ári. Við vorum heppin
með veður, sólskin á öllum fjöllum
og stilla. Við gengum í rúmar tvær
klukkustundir í fjörunni á Kjal-
arnesi, áður en farið var til kirkju
að Saurbæ. Við áðum undir háum
kletti, sátum á fjörusteinunum í
góða veðrinu, Jón í miðjum hópn-
um, lék á als oddi, hrókur alls
fagnaðar, eins og ævinlega undir
slíkum kringumstæðum. Þannig
held ég að við viljum flest muna
hann, fararstjórann, miðpunkt
hópsins, ferðafélagann, hressan og
kátan, vin okkar allra.
Það síðasta sem ég sá til hans,
var á myndakvöldi hjá Útivist, þar
hafði hann síðasta orðið, og hvatti
okkur öll til þess að koma í
tunglskinsgöngu kvöldið eftir,
hann ætlaði sjálfur að vera farar-
stjóri. Við mættum, fullt tungl
ljómaði af heiðum himni — en Jón
kom ekki. Annar fararstjóri hljóp
í skarðið — Jón hafði verið fluttur
á sjúkrahús þá um morguninn.
Spor Jóns um landið, með
ströndum fram og upp til fjalla,
eru orðin mörg. Það er sjálfsagt
fokið í þau spor. En í þau spor sem
hann markaði í huga og hjörtu
okkar sem með honum gengu, mun
ekki fjúka. Við eigum svo margs
að minnast, svo margt að þakka,
að hann gleymist okkur ekki,
hversu gömul sem við verðum.
Andlátsfregn hans kom sem
reiðarslag, því við stóðum öll í
þeirri trú að hann væri á batavegi.
Ég vil að lokum heimfæra á
hann það orðtak sem hann hafði
sjálfur samið og orðið er einskon-
ar einkunnarorð fyrir Útivist:
„Allt er gott sem búið er, betra
það sem eftir er — og bjart fram,-
un^an." Já^ éj^vona, að á þeirri
göngu sem hann nú hefur hafið,
megi vera bjart framundan. Við
sem horfum á eftir honum, fylgj-
um honum áleiðis í huganum,
óskum honum góðrar ferðar og
þökkum af alhug samfylgdina.
Eiginkonu hans, börnum og öðr-
um vandamönnum sendi ég inni-
legar samúðarkveðjur og bið þeim
blessunar í framtíðinni.
Nanna Kaaber
Kveðja frá Félagi
Matvörukaupmanna
Nú þegar kaupmenn sjá á bak
aftur Jóni I. Bjarnasyni ritstjóra
Verzlunartíðinda og blaðafulltrúa
Kaupmannasamtaka íslands, þá
setur á hljóða. Skarð er fyrir
skildi.
Jón hafði, síðan 1963, eða í tutt-
ugu ár, sinnt ofangreindum störf-
um hjá KÍ. Hjá samtökum eins og
þessum, með fátt starfsfólk, þá er
mikils um vert að til starfa veljist
samvizkusamt og gott fólk, trú-
verðugt í alla staði. Jón hafði
þetta til að bera. Hann var alltaf
að, enda starfið mjög erilsamt.
Jón var ætíð boðinn og búinn til að
aðstoða kaupmenn þegar leitað
var einhverra upplýsinga eða að-
stoðar við hin ýmsu mál.
Ásamt ritstjóra- og blaðafull-
trúastarfi hjá KÍ var Jón ritari
framkvæmdastjórnar og full-
trúaráðs samtakanna og sat alla
fundi þeirra. Að auki sat hann
mjög oft stjórnar- og almenna fé-
lagsfundi hinna ýmsu félaga
ásamt öðru starfsliði samtakanna,
t.d. þegar óskað var upplýsinga
um hin mörgu viðfangsefni sem
þetta fólk innir af hendi fyrir
kaupmenn. Mér er til efs að nokk-
ur hafi ritað eins margar fundar-
gerðir og Jón sl. 20 ár. Ennfremur
ritaði Jón fjölda blaðagreina á
þessum tíma um málefni kaup-
manna, t.d. sögu Félags matvöru-
kaupmanna þegar félagið varð 50
ára árið 1978, enda maðurinn fróð-
ur um sögu verzlunar í Iandinu.
Annar þáttur í lífi og starfi Jóns
voru ferðalög. Hann var í áratugi
fararstjóri í hópferðum innan-
lands, fyrst hjá Ferðafélagi ís-
lands og síðar hjá Útivist, en Jón
var einn af forvígismönnum að
stofnun Útivistar. Jón var auðvit-
að sjálfkjörinn fararstjóri í allar
ferðir á vegum KÍ. Hann var mjög
vel að sér í sögu landsins og kunni
svör við hinum ólíklegustu spurn-
ingum farþeganna. Ég held að all-
ir þeir, sem nutu leiðsagnar hans
um iandið geti staðfest þetta.
Eitt af eftirlætissvæðum Jóns á
landinu var Reykjanesið og
Reykjanesfólkvangurinn. Jón tal-
aði oft um þetta svæði. Hann
bókstaflega þekkti hvern fermetra
þess að manni fannst, og var mjög
annt um þennan stað. Hann hafði
sérstaklega kynnt sér fornar
gönguslóðir um þetta svæði eftir
frásögnum eldri manna sem nú
eru fallnir frá, og hafði skráð
þetta niður.
Ennfremur má nefna Þórsmörk
og Hornstrandir.
Jón var kvæntur mikilli ágæt-
iskonu, Lilju Maríasdóttur, og
eignuðust þau sex börn.
Fyrir hönd félaga í Félagi mat-
vörukaupmanna, flyt ég þeim
innilegar samúðarkveðju'r, um leið
og við þökkum Jóni fyrir sam-
starfið á liðnum árum. Guð blessi
hann.
Ólafur Björnsson
Fráfall Jóns I. Bjarnasonar,
óvænt og skyndilegt, skilur eftir
vandfyllt skarð innan vébanda
Kaupmannasamtakanna, en þeim
voru störf hans að mestu helguð
síðustu 20 árin. Þar var hann gjör-
kunnugur mönnum og málefnum.
Aðalstarf hans var ritstjórn mál-
gagns samtakanna, Verslunartíð-
inda. Það var metnaðarmál hans
að ritið væri vel úr garði gert.
Sjálfur var Jón óvenjuvel ritfær,
hafði næma tilfinningu fyrir máli
og stíl. Honum var létt verk að
skrifa um hin margvíslegustu
málefni. Að því mun koma að saga
Kaupmannasamtakanna verður
skráð. Þá verður leitað fanga í
blaðinu, sem Jón ritstýrði og
skrifaði sjálfur að verulegu leyti.
Ljúft er að minnast Jóns^íngi-^
bergs. Hann var hreinskiptur og
einlægur, glaður á góðri stund,
hafði yndi af söng og ljóðum.
Hann var fjölfróður ferðagarpur. 1
stuttri ferð á Vestfjörðum fyrir
nokkrum árum mátti glöggt
heyra, að hann var jafnvígur á
land og sögu. Ég átti mér þá ósk,
að ferðast um Hornstrandir undir
leiðsögn Jóns. Nú er útséð um
þann draum.
Síðustu samskipti okkar á
vettvangi starfs hans voru þau, að
hann hringdi til mín fyrir nokkr-
um vikum og bað mig að skrifa
grein í blaðið um tiltekið efni. Ég
baðst undan því þá, af ástæðum
sem hann skyldi vel, en lofaði að
svara bón hans jákvætt í næsta
blað. Mér þykir miður, eins og nú
er komið að svarið var neikvætt.
Þar um verður ekki bætt. Og þó,
merkið stendur þótt maðurinn
falli var einhvern tíma sagt. Frá-
fa.ll Jóns ritstjóra í miðri starfs-
önn kallar á nýjar hendur til
starfa.
Jón var mikill gæfumaður um
marga hluti. Hann var giftur Guð-
björgu Lilju Maríasdóttur, ein-
stakri öndvegiskonu, og átti 6
mannvænleg börn og 7 barnabörn.
Honum gáfust tækifæri, m.a. fyrir
tilstilli ágætrar eiginkonu, að
sinna áhugamálum við félagsstörf
og sem fararstjóri um landið, og
þá helst um óbyggðir og öræfi. Frá
unglingsárum hafði hann mikið
yndi af slíkum ferðalögum.
Halldór Laxness hefur sagt að
ljóðið sé „viðkvæmasta bók-
menntaform íslands". Jón Ingi-
berg var ágætt ljóðskáld, raunar
ótvíræður skaði hvað lítinn tíma
hann gaf sér til ásláttar á ljóða-
hörpu sína. AU mörg ljóða hans
birtust þó opinberlega. Af þeim
má glöggt sjá, að hann var hagur
Ijóðasmiður. Ljóð hans Vor er á
þessa leið:
Nú vaknar lítiú lauf í mó
og lýtur rakri mold í bæn,
við unaósblíóa aftanró,
og aftur verður jöróin gra*n.
Nú kveóur lítil lind í hlíó,
sitt Ijóó til vorsins — heita bæn,
svo undurþýtt og unaósblítt
aó aftur veróur jöróin græn.
Og aftur speglast rós vió rós
í rökkurskyggóum straumsins hyl.
Vió hæsta tind, aó ysta ós,
er yndislegt aó vera til.
Af næmleik var harpan slegin,
hér þarf engu við að bæta.
Ferðin undir handleiðslu Jóns
vinar míns um Hornstrandir verð-
ur ekki farin. Hitt er jafnvíst, að
orð skáldbróður hans frá síðustu
öld, Gríms Thomsens, eiga við um
þá, sem nú sakna vinar i stað
„en — þó aó þaó séu þolnir menn
þeir koma bráóum aó‘\
Þegar farinu verður lent er ekki
lítils um vert að vita glaðbeittan
fararstjórann og skáldið í vörinni,
þaulkunnugan öllum leiðum. Ég
votta öllum aðstandendum ein-
læga samúð.
Sigurður E. Haraldsson
Jón Ingiberg Bjarnason fæddist
í Álfadal á Ingjaldssandi 8. júní
1921. Foreldrar hans voru Jóna
Guðmundsdóttir og Bjarni ívars-
son, búfræðingur og bóndi. Jón
var elstur 5 systkina og átti auk
þeirra fóstursystur. Þau eru Guð-
mundur, Elísabet, ívar, Gunnar og
fóstursystirin Hulda Guðmunds-
dóttir, sem öll eru á lífi.
Jón elst upp í faðmi vestfirskrar
náttúru, þar sem hún er hvað feg-
urst og litríkust og mótast þar allt
til 17 ára aldurs, að foreldrarnir
bregða búi fyrir vestan og flytjast
að EHiðakoti við Reykjavík. Hon-
um voru æskustöðvarnar hug-
leiknar, sem kom oft fram í ræðu
hans og riti bæði í bundnu og
óbundnu máli.
Að loknu hefðbundnu barna-
skólanámi og námi við Núpsskóla
og Samvinnuskólann stefnir hug-
urinn í fótspor föðurins að búnað-
arnámi. Bjarni faðir hans hafði
numið við Bændaskólann á
Hvanneyri og þaðan lýkur Jón síð-
an búfræðinámi. Jón ætlar sér
búfræðistarfið sem lífsstarf, því
nú sækir hann danska og sænska
landbúnaðarskóla og stundar auk
þess nám í einn vetur við Land-
jiújiaðarháskójanp. j ^aUPOWWA.-.
höfn. En forsjónin ætlar honum
annað hlutskipti. Hugur hans
stefnir nú að skáldskap og rit-
störfum og síðan verslun. Mest af
ljóðum hans, hugverkum og ritum
er óbirt. Verslun rekur Jón síðan
að Langholtsvegi 131 eða frá
1956—1963, að hann ræðst til
Kaupmannasamtaka fslands og
starfar þar til dauðadags. Skulu
störf Jóns hjá Kaupmannasam-
tökunum eigi rakin hér, það munu
aðrir gera.
Ekki fer hjá því að menn sem
Jón séu kjörnir til ýmissa trúnað-
arstarfa. Hann var ritstjóri Versl-
unartíðinda, rits Kaupmanna-
samtaka íslands, frá 1963, en
hafði áður setið í ritnefnd. Sat í
fulltrúaráði Sjálfstæðisflokksins.
Stofnandi Átthagafélags Ingj-
aldssands og í stjórn þess. í stjórn
Óháða safnaðarins í Reykjavík.
Fararstjóri hjá Ferðafélagi fs-
lands um árabil. Stofnandi og í
stjórn féiagsins Útivist, ritstjóri
ritsins „Útivist", og aðalfarar-
stjóri sama félags til dauðadags.
Jón skrifaði fjölmargar greinar
og ljóð í blöð og tímarit. Greinar
hans voru að mestu lýsingar á
landsháttum, mannlífi og sögu,
bæði frá heimahögum hans á
Vestfjörðum og öðrum landshlut-
um í byggð og óbyggð. Auk þessa
hefur Jón búið út sjónvarpsþátt
um sögulegar minjar á Hellis-
heiði. Hann unni íslenskri nátt-
úru, þar sem öræfi landsins áttu
hug hans allan. Hann var einkar
næmur fyrir eðli og örlögum lands
og þjóðar og hafði aflað sér víð-
tækrar þekkingar á sögu vorri.
Það veitti honum sjálfum mikla
nautn og unað að setjast niður þar
sem víðsýni var og njóta allra
þeirra töfra og tóna, sem íslensk
náttúra getur ein stillt saman í
formi gróðurs, fjalla, dala, linda
og vinda. Það var á slíkum stund-
um, sem samferðafólkið fékk í rík-
um mæli notið ieiðsagnar hans,
þar sem kennileiti voru tengd at-
burðum sögunnar og tilurð og
sköpun landsins varð sem opin
bók, þeim sem á hlýddu. Hann
hafði ákveðnar skoðanir á náttúru
og fyrirbærum og færði rök fyrir
þeim skoðunum sínum. Sannfær-
ingarkrafturinn var óbifandi og
hreif samferðamanninn iðulega
svo, að þjóðsagan eða munnmæla-
sagan varð lifandi og trúverðug.
„Hreysið" við Tungnaá taldi Jón
ótvírætt aðsetursstað útilegu-
manna, en ekki áningarstað
byggðamanna í fjallaferð. Að
þessu hefur hann fært rök í ritaðri
grein. Svo mætti fleira nefna.
Énda þótt Jón hefði hæfileika til
þess að gera náttúruna auðugri og
morandi af lífi í hugum samferða-
mannanna, var það þó hið rólega,
prúða og yfirvegaða fas hans er
allir, sem honum kynntust, kunnu
að meta. Hann gerði sér ætíð
grein fyrir þeirri ábyrgð, sem
fylgdi fararstjórn og mat lands-
lag, veður og aðstæður með tilliti
til hópsins. Markmiðið var „allir
heilir heirn". Iðulega sást Jón
meðal þeirra seinfærustu í hópn-
um. Þeir ætluðu einnig að ná loka-
takmarkinu og þurftu uppörvun
og aðstoð. Þeir ferðafélagar voru
honum ævinlega þakklátir.
Á lífsleiðinni fylgir okkur guð-
leg forsjón. Samt er oft stutt milli
láns og ógæfu, og guðlegri forsjón
verður ekki storkað af oss misvitr-
um mönnum, ef vel á að fara. í
óbyggðaferðum á þetta ekki hvað
síst við. Aldrei má tefla á tæpt vað
og ávallt skal sjá fyrir endalok
ferðar. Jón I. Bjarnason var gæt-
inn og athugull leiðsögumaður.
Hann bar gæfu til að meta rétt
aðstæður og taka ákvarðanir í
samræmi við þær. Um þetta skulu
nú nefnd dæmi. 40 manna hópur
var staddur við Hagavatn. Skyldi
gengið upp að vatninu og affallið
með klakaburðinum skoðað, en
allt var þetta í foraðsvexti. Einnig
skyldi hið fagra gil frá fyrra af-
falli úr vatninu kannað, en til þess
þurfti að fara yfir þar til gerða
göngubrú, sem var nú reyndar
ætluð gangnamönnum við smölun
afrétta, en ekki öræfaþyrstum
þéttbýlisbúum. Var unað við at-
hugun á hinu einstæða sjónarspili
jökuis og vatns og síðan haldið
niður að nýju og numið staðar við
A’Um i iujíþoð þffur.J.QJi Mt uw....
að óvarlegt væri að halda með all-
an hópinn yfir brúna til athugun-
ar á áðurnefndu gili, því gilskoð-
uninni var frestað. 15 mínútum
eftir að hópurinn var við brúna
var hún horfin. Höfðu stórir jakar
ásamt flóði vatns sópað stöplum
með brúnni niður í beljandi jök-
ulvatnið. Engum getum skal að
því leitt, hvað orðið hefði um hóp-
inn, vestan jökulvatnsins, þar sem
a.m.k. 12 stunda gangur var til
byggða og veður válynd. Sjálfsagt
hefði nokkrum, en ekki öllum, úr
hópnum tekist sú ganga. Tillits-
semi við ferðafélagana var Jóni
tamin á hverju sem gekk. I miðj-
um hlíðum í fjallgöngu, er fyrir-
sjáanlegt var að snúa yrði við sök-
um hríðarveðurs, var hópurinn
kallaður saman og svofelld yfir-
lýsing gefin: „Hér verðum við að
snúa við, en ef einhverjir vilja
halda áfram, skal ég ganga með
þeim svolítið hærra á fjallið. Ykk-
ur hin bið ég að halda niður á veg
til bílanna." Ég veit að ég mæli
fyrir munn allra þeirra fjölmörgu
ferðafélaga og samferðamanna, er
nutu leiðsagnar hans í lengri og
skemmri ferðum, er ég þakka hon-
um fróðleik og trausta farar-
stjórn.
Störf fyrir félagið Útivist voru
Jóni I. Bjarnasyni hugsjónir.
Hann var, eins og áður sagði, einn
af stofnendum þess félags og fórn-
aði fyrir það frístundum sínum.
Hann vakti yfir velferð þess og
hefur, að öllum öðrum ólöstuðum,
verið driffjöður starfseminnar á
öllum sviðum.
Sem ritstjóri ritsins „Útivistar"
auðnaðist honum að sjá myndar-
lega útgáfu þess nokkru fyrir and-
lát sitt. Eitt af síðustu stórverkum
Jóns I. Bjarnasonar í þágu félags-
ins er jarðvinna, skipulögð og
stjórnað af honum í Básum í
Þórsmörk síðastliðið sumar og
haust. Þar naut sín grundvallar-
menntun hans og útsjónarsemi, er
stórir hópar félaga unnu undir
hans stjórn að varanlegri fram-
ræslu við hinn dýrmæta skála fé-
lagsins. Jón var ætíð allur í því
sem á dagskrá var hverju sinni.
Gilti einu hvort það var vinnuferð
í Þórsmörk eða fararstjórn. En
umfram allt var hann „félagi" í
orðsins fyllstu merkingu.
Jón kvæntist 1951 Lilju Marí-
usdóttur og eignuðust þau 6 börn,
Jón Eyjólf lækni, kvæntur Hjör-
dísi Claessen lyfjafræðingi, þau
eiga tvo drengi; Bjarna Maríus
rafeindavirkja, kvæntur Þóru
Ingimarsdóttur, þau eiga tvær
dætur; Vigdísi yfirskjalavörð Al-
þingis, gift Benedikt Jóhannessyni
stærðfræðingi, þau eiga tvö börn;
Þuríði Elfu þroskaþjálfa, eigin-
maður Árni Þórðarson tannlækn-
ir; Guðna Franklín verslunar-
stjóra og Björn Ingiberg nema,
sem báðir eru í heimahúsi. Jón I.
Bjarnason var gæfumaður í sínu
einkalífi. Hann var sjálfur hlýr og
ástríkur heimilisfaðir, þrátt fyrir
að ferðir til fjalla tækju hann frá
heimilislífi margar helgar og
stórhátíðir. Skilningurinn var
gagnkvæmur, öræfin seiddu og
aðrir voru einnig í þörf fyrir hann,
þess á milli var hann allur fjöl-
skyldunnar. Honum ber að þakka
allt hans fórnfúsa starf í þágu fé-
lagsins Útivistar. Ekki síður ber
að þakka eiginkonu hans og börn-
um skilning og óbeina fórn í þágu
annarra.
Jón I. Bjarnason var skyndilega
burt kallaður er hann lést af
hjartabilun. í heimsókn til hans á
Landspítalann daginn fyrir and-
látið var svo sannarlega engan
bilbug á honum að finna. Fullt
fang verkefna til þess að takast á
við að bata fengnum.
Elskulegri eiginkonu hans og
börnum, svo og aðstandendum öll-
um, skal vottuð hin dýpsta samúð.
Við Jónína þökkum honum sam-
verustundirnar í leik og starfi.
Sjáumst.
Sigurþór Þorgilsson
l-angt til vi’toýa, hciAi hátl
llutfann hriittu sporin.
IWíi í‘K tvt'Ktya manna niáll,
mundi í'K h'KKjaKt úl á vorin.
(NtcCán frá llviladal.)
Við andlát Jóns I. Bjarnasonar
JiUlióca. hjá .Kaupuiaanasiuutök—