Morgunblaðið - 20.02.1983, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 20. FEBRÚAR 1983
Ungir
myndlistarmenn
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Vissulega er það mikil sýning,
sem nú fyllir alla Kjarvalsstaði og
er helguð ungum myndlistar-
mönnum þrjátíu ára og yngri.
Framtakið hefur vakið drjúga at-
hygli, því að sýningin er ekki ein-
asta mikil um sig, heldur markar
hún tímamót í íslenskri myndlist-
arsögu og er eitt merkasta fram-
lag til sýningarhalds hér í borg
um árabil.
Það er auðséð, að það eru
myndlistarmenn, er nú sitja í
stjórn Kjarvalsstaða og ráða ferð-
inni og megi svo ávallt verða.
í mörg ár hefur það verið höfuð-
verkur þeirra, er vilja vera með á
nótum um þróun nýrri viðhorfa í
íslenskri myndlist, að yfirleitt er
boðið upp á rýrar og fátæklega
upp settar sýningar hinna yngri,
ótal slíkar en enga heildarúttekt.
Á þetta hef ég margoft bent í
skrifum mínum, enda var mér
ljóst, að margar þessar sýningar
voru ekki marktækar um getu við-
komandi listamanna vegna furðu-
legs kæruleysis um ytri búnað.
Gott dæmi um þetta voru sýn-
ingarnar á Suðurgötu 7, svo og
langflestar þær sýningar, er sett-
ar eru upp í húsakynnum Nýlista-
safnsins. Þessar sýningar hafa
fælt frá sér gesti í slíkum mæli, að
þangað koma nær einungis nánir
ættingjar og vildarvinir. Stundum
hafa sýningar verið þess eðlis, að
áhöld voru á því, hvort umfjöllun
væri réttlætanleg nema í sérstök-
um dálkum fagrita, sem engir lesa
nema forstokkaðir sérvitringar.
Af ofanskráðu má ráða hve sýn-
ingin á Kjarvalsstöðum er mikils-
vert framtak, og ef eitthvað vant-
ar á þessa sýningu, þá mátti sjá
sitthvað af því á sýningunni við
Selsvör, „Gullströndin andar“.
Hafi það ekki allskostar gefið
rétta mynd, skrifast það á reikn-
ing viðkomandi.
Gerð var svipuð úttekt á list
ungs fólks árið 1967, annað fram-
tak en af öðrum toga var pop-
sýningin á Listasafni íslands um
miðjan síðasta áratug, en þá var
verið að gera úttekt á fortíðinni. Á
sama hátt er t.d. raunhæft nú þeg-
ar að gera svipaða úttekt á kons-
ept-árunum hérlendis, sem nú
teljast víst heyra fortíðinni til.
En hvað er eiginlega list ungs
fólks og hvernig skilgreinist hug-
takið? Til að forða misskilningi er
rétt, að það komi fram strax í upp-
hafi, að ungir myndlistarmenn og
ung list er alls ekki það sama.
Haldi það einhver, er kominn
fram varhugaverður hugtakarugl-
ingur, því að listamenn fara sjald-
an að gera mjög persónulega list
fyrr en eftir þrítugt. Öll list, sem
telst skapandi, er ung og fersk,
eftir að hún er gerð, og skiptir
ekki máli aldur gerandans. Ungir
geta einnig verið íhaldssamir og
akademískir ekki síður en hinir
eldri, og list hinna eldri getur ver-
ið í hæsta máta frumleg og
þróttmikil nýsköpun. Myndir
Frakkans Jean Dubuffet, sem er
kominn á níræðisaldur, myndu t.d.
falla inn í sýningar á verkum ný-
bylgjumálaranna í Evrópu — um
leið og þær bæru líkast til af fyrir
ferskleika. Sá telst höfundur lista-
stílsins art-brut.
Það er vænlegast að taka fyrir
það strax, að einhverjir kallar úti
í heimi fari að flokka listamenn
eftir aldri og búa til kynslóðabil,
— hugtak, sem er tilbúningur og
hefur valdið ómældum skaða í
mannlegum samskiptum.
Aldurstakmarkið 30 ár er nokk-
uð vafasamt, þar sem það veldur
ruglingi, því að á alþjóðlegum sýn-
ingum, svo sem Parísarbiennalin-
um er það 35 ár, og sýnendur mega
verða 36 ára árið sem þeir sýna.
Slíkar sýningar eru fyrst og
fremst til þess settar upp að gefa
ungu fólki tækifæri til þess að
kynnast hvers annars vinnubrögð-
um í ólíkum löndum. Því miður
hefur hér orðið öfug þróun, þannig
að sýningarsalir stórborganna
vilja helst sjá á þessum sýningum
staðfestingu á því, sem þeim er
þóknanlegt og hefur markaðsgildi.
Ótrúlegur fjöldi myndlistarmanna
fellur hér í gildru, enda eru
ósjálfstæðir listsagnfræðingar yf-
irleitt iðnir við að hamast í sjálf-
boðaliðsvinnu fyrir vellauðuga
listaverkakaupmenn, — auk
þeirra er þiggja harðan gjaldmiðil
fyrir skoðanir sínar. Þannig hafa
þessar sýningar orðið eins konar
stefnuyfirlýsing eða „manifest"
listaverkaspekúlanta.
Upp kemur enn eitt vandamál,
er í raun sprengir grundvöll þess,
að réttlætanlegt sé að halda slíkar
sýningar. Á ég hér við það fólk, er
hefur nám í listaskólum á milli
þrítugs og fertugs, og um það eru
til ótal dæmi og fjölgar stöðugt.
Um fertugt skulum við segja er
þetta fólk máski farið að skapa
sjálfstæð verk og er þá í hópi
ungra listamanna, hvað sem aldr-
inum líður. Þessu getur væntan-
lega enginn neitað, nema með út-
úrsnúningum því að þetta er
sjálfgefið. Að sjálfsögðu á þetta
einnig við um fólk er byrjar seint
að mála en velur leiðir utan skóla.
Ofanskráð ætti að koma fólki í
skilning um það, að hér er ein-
göngu verið að kynna list ákveðins
aldursflokks og að gera úttekt á
því sem ungir að árum eru að gera
í myndlist.
- O -
Og hvað er svo hin svonefnda
nýbylgja í málverki og hvernig er
hún til komin? Því væri án vafa
auðveldast að svara með því, að
eftir að hugmyndafræðileg list
hafði verið ríkjandi sem nýlist í
áratug ásamt ýmsum öðrum til-
tektum, var listheimurinn búinn
að fá nóg. Fólk var hætt að koma í
sýningarsalina til þess að sjá
sömu sýninguna í hundruðustu út-
gáfunni — sýningarsalirnir voru
að fara á kúpuna austan hafs og
vestan. Þörfin fyrir nýtt eldsneyti
í vél listaverkamarkaðsins var
þannig mjög brýn. Listaverka-
kaupmenn og listfræðingar þeirra
höfðu upp til hópa snúið baki við
sígildum aðferðum í gerð mynd-
verka um langt skeið. Hugtök
höfðu verið teygð og sveigð í allar
áttir og menn voru komnir á leið-
arenda — gjaldþrot þessara við-
horfa blasti við. Þetta er ein skýr-
ing og í fullu gildi, en samt alls
ekki tæmandi. Þrátt fyrir allt og
jafnvel fyrir óorðsstimpil, sem
fylgdi því að mála og vinna í
hefðbundnum miðli, voru þeir
margir, er létu sér fátt um finnast
og unnu sallarólegir að list sinni í
hreinu málverki og skúlptúr.
Könnuðu jafnframt nýjar leiðir
innan þeirra marka.
Greinarhöfundur fylgdist mjög
vel með því, hvernig málverkið
kom aftur. Umbyltingin varð á ár-
inu 1981. Það var þó ekki með
glöðu geði, sem listaverkakaup-
menn og listfræðingar urðu nú að
éta ofan í sig fyrri fullyrðingar
um málverkið. Þeir urðu þó að
finna leið út úr andlegri og efna-
hagslegri kreppu, er hótaði að
sópa þeim öllum út úr sviðsljós-
inu. Endurnýjunar var vissulega
þörf: Menn hugsi sér einungis
eitthvað jafn óraunhæft og mál-
verk á hinum stóru alþjóðlegu
listsýningum fyrir aðeins fimm
árum!
Eftirsókn eftir sífelldum hrær-
ingum og umbyltingum setur svip
sinn á list samtímans og ósjaldan
spyr maður sjálfan sig, hvort
menn séu virkilega búnir að glata
hæfileikanum til lifandi endurnýj-
unar sýnilegra fyrirbæra — þurfi
stöðugt að nærast á einhverju
nýju — jafnvel ímynduðu og fjar-
stýrðu. Geti einungis notið sömu
sýnar einu sinni og svo sé hún úr-
elt og gömul, í stað þess að sjá
eitthvað nýtt og óvænt í hvert
skipti, sem sami hluturinn er
skoðaður. Líkt og menn upplifa
ljóð á nýjan hátt, í hvert sinn sem
það er lesið, í stað þess að læra
það utan að, án þess að upplifa það
né skilja.
Skyndilega fundu menn eitt-
hvað nýtt í málverkum nokkurra
9>nEu
VORUBILAHJOLBARÐAR
þýsk gæðavara
Stærðir 1100x20/
gróft og fínt mynstur
Heildsölubírgðír fyrirliggjandi.
Einkaumboö á íslandi
TrPON
Kirkjutorgi 4, Reykjavík.
S. 27244.
Sölustjóri: Guðmundur Jóhannesson Innri-Njarðvík, s. 92-6032.
SÖMU GÆÐI — BETRA VERÐ

Clara —
Clarens
Höfum fengið hinar frábæru Clarens
snyrtivörur
Clarens fyrirtækiö hefur sérhæft sig í
framleiðslu olía og krema til styrkingar
á húöinni, ásamt sérstökum brjósta-
nuddtækjum.
Þessar vörur eru nú til sölu hjá okkur
og gefum við sérstakan kynningaraf-
slátt út þennan mánuö.
Komið og kynnist því bezta á þessu
sviöi.
Bankastræti 8.