Morgunblaðið - 22.05.1983, Qupperneq 4

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. MAÍ 1983
Verölcf
■FÆÐIWGAR1
Fyrsta
barnið úr
frystinum
DEILD^
Fyr.sta barnið úr djúpfrystinum
er væntanlegt í október og lík-
lega eru tvö önnur á leiðinni. 35 kon-
ur aðrar hafa látið djúpfrysta frjóvg-
að egg úr sér, sem grípa má til, þíða
og koma fyrir í leginu þegar þær
vilja eignast Meiri börn.
Dr. Alan Trounson hefur lýst
þessari nýju tækni, en hún gefur
óbyrjum nýja von og auðveldar
vísindamönnum að finna hvort
væntanlegur einstaklingur sé
haldinn einhverjum erfðagöllum.
Alan benti þó á, að í þessu sam-
bandi væri enn ýmsum siðferði-
legum spurningum ósvarað. Hon-
um og samstarfsmönnum hans við
háskólann í Melbourne er heimil-
að að geyma frjóvguð egg eða fóst-
ur, sem eru ekki nema fjórar
frumur, í frystinum í tíu ár, en
hvað ef foreldrar fóstranna deyja
eða skilja? Eiga þeir þá að líta á
fóstrin í köfnunarefnisflöskunum
sem mannverur eða bara sem hrá-
efni?
Félag fæðingar- og kvensjúk-
dómalækna hefur lagt blessun
sína yfir djúpfrystinguna, en Fé-
lag breskra heimilislækna hefur
hins vegar fordæmt hana. Þeir
tveir vísindamenn, sem mest hafa
unnið að þessum málum í Bret-
landi, Patrick Steptoe og Robert
Edwards, segjast vera tilbúnir til
að hefja djúpfrystingu fóstra fyrir
alvöru en hafa þó ákveðið að bíða
■GLÆPIR'
Ljótar
fregnir af
lögguslóðum
B
þar til leyst hefur verið úr sið-
ferðilegum vafamálum.
Dr. Trounson hafði gert 13
árangurslausar tilraunir áður en
honum tókst að þíða fóstur og
koma því fyrir í legi móðurinnar.
Hún hefur nú gengið með í 16 vik-
ur, en hún hefur aldrei getað átt
börn fyrr. „í fyrsta sinn, sem við
tókum hana til meðferðar, tókum
við úr henni fjögur egg, sem við
frjóvguðum með sæði eiginmanns
hennar. Eitt djúpfrystum við en
hinum þremur komum við fyrir í
legi hennar. Hún varð ófrísk en
missti fóstrið átta vikna gamalt,"
sagði dr. Trounson.
„Fjórum mánuðum síðar kom
hún aftur og bað um að frosna
fóstrið yrði þítt og því komið fyrir
í leginu. Við gerðum það í janúar-
lok og síðan hefur meðgangan ver-
ið eðlileg. Við höfum gert það
sama við tvær aðrar konur, en
árangurinn er ekki enn kominn í
ljós.
orgin Dortmund í Vestur-
Þýzkalandi hefur áunnið sér
verðskuldaða frægð fyrir bjórinn,
sem þar er framleiddur. En borgin
er einnig að verða fræg eða öllu
heldur alræmd á öðru sviði — þ.e.
fyrir víðtæka spillingu lögreglu-
manna.
Fyrir 6 mánuðum neitaði lög-
reglumaður nokkur að taka þátt i
þessari spillingu og sneri sér þess
í stað til saksóknara. Það leiddi
til þess að 40 lögreglumenn voru
látnir sæta rannsókn vegna
margs konar misferlis — allt frá
árásum upp í meiriháttar þjófn-
aðarmál. Sextán þeirra hafa ver-
ið ákærðir.
íbúar Dortmund segja, að ár-
um saman hafi þá rennt grun i,
að ekki væri allt með felldu við
starfsemi lögreglumanna. Þar
hefur fólk yfirleitt haft þann
háttinn á að fylgjast gaumgæfi-
lega með lögreglumönnum, er
koma á vettvang til að kanna
verksummerki eftir innbrot í
íbúðarhús.
Þá hefur því einnig verið fleygt
að lögreglumenn standi vörð með
brugðin vopn, á meðan glæpa-
Menn stundi iðju sína. Það fylgir
sögunni, að þá hefjist lögreglu-
mennirnir fyrst handa, er glæpa-
mennirnir séu horfnir á bak og
burt og þá í þeim tilgangi að
fjarlægja allt það sem komið
gæti upp um þjófana og hirða
hlut sinn af ránsfengnum.
Þessar sögusagnir höfðu geng-
ið fjöllunum hærra um langa
hríð. Það var þó ekki fyrr en £ lok
síðasta árs, að þær reyndust hafa
við óyggjandi rök að styðjast.
Eftir að lögreglumaðurinn, sem
fyrr frá greinir, skýrði saksókn-
ara frá málavöxtum var gefin út
heimild til húsleitar hjá lög-
reglumönnum. Þar kom marg-
víslegt þýfi í ljós, svo sem fatn-
aður, byggingarefni, rafmagns-
Við gefum konunum kost á að
velja hvort þær vilja láta taka úr
sér egg, frjóvga það og koma því
síðan fyrir strax aftur, eða hvort
þær vilja láta frysta það. Við
frystum fóstrin hægt niður í
80—90° á C og geymum þau síðan
í fljótandi köfnunarefni við 190°
frost," sagði dr. Trounson.
■VÍMUG JAFAR
• •
Mestar líkur eru á að hægt sé að
geyma mannsfóstur í frysti í óra-
tíma, áratugi eða aldir, en til þess
benda tilraunir með dýrafóstur,
sem hafa verið þídd eftir mörg ár
án þess nokkuð hafi orðið að.
Omurleg
endalok
u
■OKUFANTAR1
í loftinu inn
í eilífðina
yrir 20 árum var opnaður nýr
þjóðvegur á Ítalíu og hlaut
hann hið fagra nafn Sólarbrautin.
Var það mál manna, að hún væri
mesta afrek ítala í samgöngumálum
frá stríðslokum. En hún hefur kraf-
izt margra mannfórna. Síðustu vik-
una í aprfl létu II manns lífið á
Sólarbrautinni er vöruflutningabfll
hlaðinn stálhylkjum rakst á áætlun-
arbfl sem í voru 13 ára skólabörn frá
Napólí, en þau voru á leið til orlofs-
dvalar við Garda-vatn.
Hvergi í Evrópu eru umferð-
armál í eins miklum ólestri og á
ftalíu. Stöðugir þungaflutningar,
sífelldir aukakrókar vegna við-
gerða og viðhalds og akstur á
ólöglegum hraða gerir það að
verkum að mikið hættuspil er að
aka eftir þjóðvegum landsins.
Áætlunarbílar með ferðamenn,
sumir með drifi á öllum hjólum,
aka efti - Sólarbrautinni í kapp við
risastóra flutningavagna hvað-
anæva úr Evrópu, vörubíla og
steypubíla. í upphafi var gert ráð
fyrir því að Sólarbrautin yrði
einkum þjóðvegur fyrir ferða-
menn, en þá var aðeins um hálf
milljón ökutækja á vegum Ítalíu,
og enginn gat séð, hvað framtíðin
myndi bera í skauti sér. Núna eiga
ítalir 18 milljónir fólksbíla og
hálfa aðra milljón þungaflutn-
ingabíla. Vegirnir eru hins vegar
ekki nema 200.000 mílur og það
jafngildir því að 100 ökutæki séu
um hverja mílu.
Þótt undarlegt megi virðast er
tíðni umferðarslysa á Ítalíu ekki
meiri en annars staðar í álfunni,
þar sem umferðarþungi er álíka
mikill. Það eru þungaflutningarn-
ir, sem eru helzti höfuðverkurinn.
ýmsum öryggisbúnaði virðist litlu
máli skipta.
Blaðamaður hjá Corriere Della
Sera í Mílanó, en það er út-
breiddasta blað á Ítalíu, skrifaði
nýlega eftirfarandi: „Maður ekur
stundum hundruð kílómetra án
þess að rekast á lögreglubíl. Þetta
veldur því, að fólk brýtur umferð-
arlögin, ekur framúr við tvísýnar
aðstæður, þreytir kappakstur og
reynir að svína í biðröðum.
Sumarið er að koma og ferðaæðið
eykst. Guð hjálpi okkur!"
— DAVID WILLEY
ngi maðurin skjögraði nokk-
ur skref, en varð síðan eins
og stytta. Bak hans var bogið og
höfuðið lá fram á brjóstið. Það var
stjakað lauslega við honum og þá
missti hann jafnvægið og hefði
dottið, ef hann hefði ekki verið
gripinn í fallinu. Andlit hans var
svipbrigðalaust og augun starandi.
Hendurnar titruðu.
Þetta er lýsing á Parkinsons-
veikinni, sem fólk fær yfirleitt
ekki fyrr en það er komið til ára
sinna. Sá sem hér um ræðir var
hins vegar kornungur efnafræði-
nemi. Hann er einn úr dálitlum
hópi eiturlyfjaneytenda, sem
fengið hafa þessi súkdómsein-
kenni vegna neyzlu á lyfi, sem
selt er á götum úti undir nafninu
„nýtt heróín". Framleiðsla á
þessu lyfi er algerlega ólögleg og
mistök við hana hafa valdið fólki
óbætanlegu heilsutjóni. Lyfið
hefur verið nefnt NMPPP og er
mjög líkt verkjalyfinu meperi-
dine, sem notað er á sjúkrahús-
um. Ungur efnafræðinemi notaði
kunnáttu sína til að búa til mep-
eridine í rannsóknarstofu sem
hann hafði komið sér upp, og
honum tókst það nokkrum sinn-
um. Síðan gerðist hann hirðu-
laus og „slysaðist til að búa til
NMPPP“.
Fyrir skömmu var haldinn í
Washington fundur þeirra aðila
í Bandaríkjunum, sem fara með
yfirstjórn áfengis-, fíkniefna- og
geðverndarmála. Þar sýndu
læknar kvikmynd af fólki, sem
veikst hefur af völdum NMPPP
og vöruðu við þeim hættum, sem
geta stafað af „heimilisiðnaði" á
lyfjum.
Á fundinum kom fram eftir-
farandi: „Allir efnafræðinemar í
menntaskóla vita, að hægt er að
búa til lyf. Pilturinn, sem hér um
ræðir, útbjó lyfið með leiðsögn
vísindarita frá 5. áratug þessar-
aldar, en kynnti sér ekki
ar
Vöruflutningabílar, sem eru
breiðari en lög mæla fyrir um, fá
iðulega undanþágu til aksturs á
þjóðvegum ef fyrir þeim fara lög-
reglumenn á vélhjólum. Vélhjól-
um lögreglumanna hefur þó ekki
fjölgað í réttu hlutfalli við fjölgun
fiutningavagnanna.
Samkvæmt lögum eiga dag-
leiðamælar að vera á öllum vöru-
flutningabilum, en þau lög eru oft
virt að vettugi. Oft má greinilega
sjá, að bílar flytja meira magn en
flutningageta þeirra segir til um
og er það vitanlega gert í ábata-
skyni.
Fyrir tveimur mannsöldrum var
asnakerran aðalsamgöngutæki It-
ala. Nú eru það talin almenn
mannréttindi að sérhver borgari
geti átt eigið ökutæki, og ekki er
skeytt um þau vandamál sem slíkt
veldur. Skortur á bílastæðum og
-ALBAMÍA

Landið þar
sem Stalín
er ennþá guð
A
ð fara frá Júgóslavíu yfir til
Albaníu, „eina sósíalíska ríkis-
ins í Evrópu“, er eins og að stíga
skref aftur á bak í tíma. Þegar raf-
magnsgirðingarnar á landamærun-
um eru að baki og vopnaðir verðirn-
ir, sem klæddir eru á kínverska vísu,
ber aðeins hestvagna og reiðhjól
fyrir augu ferðamannsins og stöku
sinnum afdankaðan vörubfl.
f Albaníu eru einkabílar bann-
aðir og svo er líka með erlendar
skuldir, trúarbrögð, skatta, söng á
krám, einkaeign og alla óánægju i
þessu undarlegasta, lokaðasta og
mesta alræðisríki í heimi.
Albanía og Enver Hoxha virðast
stundum vera eitt og hið sama.
Hoxha, sem er 74 ára gamall og
aðalritari Flokks vinnunnar f Alb-
aníu, hefur farið með óskorað al-
ræðisvald í landinu í 39 ár. Hvert
sem litið er blasa við myndir af
honum og nafn hans er letrað
stórum stöfum í fjallahlíðarnar
eða á borða, sem strengdir eru yfir
strætin.
Hoxha ríkir þó ekki einn í Alb-
aníu. Við stjórnvölinn stendur líka
andi Jósefs heitins Stalíns, hinnar
miklu æskuhetju Hoxha, sem
dýrkuð er um landið þvert og end-
ilangt.
Fyrir 16 mánuðum lést Mehmet
Shehu, fyrrum forsætisráðherra,
og opinberlega var sagt, að hann
hefði svipt sig lífi. Aðrar heimildir
herma þó, að lífverðir Hoxha hafi
skotið Mehmet þegar hann dró
byssu úr pússi sínu og reyndi að
skjóta Hoxha í áköfu rifrildi, sem
var á milli þeirra. Eftir dauða
Mehmets var Þjóðarsögusafninu
við Skanderbeg-torg í Tirana Iok-
að og þegar það var opnað aftur
sáust þess engin merki, að maður
að nafni Mehmet Shehu hefði lifað
og dáið í landinu.
Mehmet Shehu var einu sinni
þjóðhetja í Albaníu og hægri hönd
Hoxha allt frá því að albanskir
skæruliðar ráku hermenn Öxul-
veldaana af höndum sér á árunum
1943—44. Nú er hann orðinn ein af
gráu eyðunum á gömlum ljós-
myndum af skæruliðum kommún-
ista, og Hoxha lét sig ekki muna
um að úthrópa hann sem CIA-
njósnara frá gamalli tíð.
Albanía er fátækasta landið í
Evrópu en landbúnaður stendur
þar þó með nokkrum blóma og
verðmæt jarðefni er þar líka að
finna. Þjóðin er sjálfri sér næg um
orku og selur raunar raforku bæði
til Júgóslavíu og Grikklands. Stal-
inísk áhersla á þungaiðnaðinn
hefur hins vegar valdið því, að
venjulegar neysluvörur eru fáséð-
ar, en svo virðist sem meira fram-
boð sé á ódýrari mat, nema kjöti,
en í öðrum Austur-Evrópuríkjum
og biðraðir eru sjaldséðar.
Sveitirnar eru vel ræktaðar,
miklar áveitur og hver blettur
nýttur. Þá vantar ekkert nema
reiðhjólið til að líkingin við Kína
sé fullkomin enda héldu Kínverjar
Albönum á floti efnahagslega í 17
ár.
Opinberar yfirlýsingar og tölur
eru allar hinar stórkostlegustu í
Albaníu og eru gott dæmi um það
kosningar í landinu þar sem kjör-