Morgunblaðið - 12.08.1983, Qupperneq 25

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 12. ÁGÚST 1983
25
Fór Ingólfur þá með áhöfn sinni
yfir á Hval 1 og var með hann um
mánaðartíma, þar til Hvalur 6
kom til landsins um mitt sumar
1961, en þá fór Ingólfur með áhöfn
sinni yfir á Hval 6. Var hann með
Hval 6 næstu fimm hvalveiðiver-
tíðir. Er Hvalur 9 kom til landsins
1966 tók Ingólfur við honum og
var skipstjóri og skytta þar, allt
til þess er hann fór í land um
miðjan júlí sl. vegna veikinda
þeirra er urðu honum að aldurtila
4. ágúst sl.
Hafði Ingólfur því starfað á 32
af 36 hvalveiðivertíðum sem Hval-
ur hf. hefur rekið hvalveiðar og
hvalvinnslu og þar af verið skip-
stjóri og skytta á skipum félagsins
á 31 hvalveiðivertíð eða lengur en
nokkur annar.
Á þessu tímabili hafði hann
veitt á fjórða þúsund hvali enda
var hann skytta góð. Er það meira
en nokkur annar íslendingur hef-
ur gert og þó víðar væri leitað.
Við það að dvelja með foreldr-
um sínum í Hvalfirði á sumrin þá
man ég eftir Ingólfi allt frá unga
aldri, en fá tækifæri voru látin
ónotuð að fá að vera á bryggjunni
er hvalbátarnir komu inn með
afla.
Ég var aldrei í áhöfn á skipi
undir stjórn Ingólfs svo ég kynnt-
ist honum ekki að ráði fyrr en upp
úr 1966 er ég hóf störf að nýju hjá
Hval hf. að námi loknu.
Sérstaklega kynntist ég Ingólfi
vel er ég var ráðinn framkvæmda-
stjóri Hvals hf. að föður mínum
látnum 1974.
Ingólfur var þrekinn maður og
bar hann það með sér að þar fór
sjósóknari í húð og hár.
Hann var ósérhlífinn, gætinn en
ötull sjómaður. Hann var ekki
fyrir að kvarta og er ég sannfærð-
ur um að hann hefur ekki átt sjö
dagana sæla síðustu túrana, en'
starfsáhuginn var óbilandi og ekki
skyldi gefa sig fyrr en í fulla hnef-
ana.
Tækniþróun er ör á vorum tím-
um og á það ekki hvað síst við um
ýmis tæki og búnað er fyrirfinnast
og krafist er um borð í skipum og
finnst sumum nóg um á stundum.
Fékk ég Ingólf oft til að kynna sér
hinar ýmsu gerðir og reynslu ann-
arra sjómanna af mismunandi
tækjum og búnaði sem á markaðn-
um voru hverju sinni og leggja sitt
mat á notagildi þeirra fyrir hval-
veiðibátana. Voru ráðleggingar
hans í þessu efni einkar gagnleg-
ar.
Ingólfur lagði metnað sinn í að
fara vel með og fór allt bruðl mjög
í taugarnar á honum. Er komið
var um borð í skip undir hans
stjórn leyndi það sér ekki að góð
umhirða og reglusemi var þar í
hávegum höfð.
Ingólfi hélst vel á fólki og voru
sömu mennirnir með honum í ára-
raðir. Er mér kunnugt um að hann
hélt tryggð við marga af sínum
mönnum alla tíð þó áratugir væru
síðan þeir voru með honum til
sjós.
Eins og oft vill verða um borð í
skipum þá myndast ýmsar sögu-
sagnir í kringum „karlinn".
Ingólfur fór ekki varhluga af því
frekar en aðrir skipstjórar.
Ef maður bar sannleiksgildi
sumra af þessum sögusögnum
undir hann þá hló hann bara dátt
og hafði lúmskt gaman af, enda
var hann léttur í lund og hrókur
alls fagnaðar á góðri stund.
Það hefur verið lán Hvals hf. að
hafa notið dyggrar þjónustu
manns eins og Ingólfs Þórðarson-
ar og heyrði ég föður minn oft lýsa
ánægju sinni yfir hve heppinn
hann var að ná í Ingólf til að taka
við af Norðmönnum þeim er voru
skipstjórar á hvalveiðibátunum
fyrstu árin og koma þessum nýja
þætti íslensks sjávarútvegs yfir
bernskuskeiðið.
Kom fljótt í ljós að íslenskir sjó-
menn voru fljótir að tileinka sér
þennan nýja veiðiskap og komu
kennsluhæfileikar Ingólfs þar vel í
ljós við þjálfun yngri manna, enda
minnast þeir hans oft sem
„fóstra" síns.
Ingólfur starfaði mikið að fé-
lagsmálum sjómanna. Var hann
lengi í stjórn Skipstjóra- og stýri-
mannafélagsins Öldunnar. Einnig
átti hann sæti í sjóslysanefnd um
árabil. En mesta ánægju hafði
hann af störfum sínum fyrir
Slysavarnafélag íslands, sem
hann helgaði krafta sína um lang-
an aldur. Var hann gjaldkeri í
stjórn þeirra merku samtaka í
mörg ár.
Hafði hann ætíð brennandi
áhuga á slysavörnum og þá sér-
staklega hvað varðaði öryggi sjó-
manna á hafi úti.
í mörg undanfarin ár höfum við
haft þá reglu, ef nokkur tök hafa
verið á, að hafa verklega æfingu
áhafna með þau björgunartæki
sem til staðar eru í skipunum.
Hafa þessar æfingar farið fram
við upphaf hvalveiðivertíða og
hefur einnig verið kynnt sú utan-
aðkomandi aðstoð sem menn mega
reikna með að fá ef óhöpp hendir
t.d. björgun með þyrlu o.fl.
Var það Ingólfi einkar ljúft að
sjá um að þessar æfingar tækjust
vel. Fékk hann til samvinnu félaga
sína í Slysavarnafélaginu, en þeir
eru alltaf boðnir og búnir að að-
stoða í tilfellum sem þessum.
Eins og sést af framantöldu þá
lætur Ingólfur eftir sig mikinn og
langan starfsdag, enda kunni
hann best við sig ef hann hafði
eitthvað fyrir stafni.
Hefur það verið mér sönn
ánægja og lærdómur að hafa haft
tækifæri til að vinna með manni
eins og Ingólfi Þórðarsyni og mun
ég lengi búa að þeim kynnum.
Ingólfur giftist skólasystur
sinni, Friðrikku Jónsdóttur frá
Neskaupstað, 5. október 1945 en
hún lést 12. júní 1979. Voru þau
mjög samrýnd hjón. Eignuðust
þau þrjú börn er öll eru á lífi.
Að endingu vil ég fyrir mína
hönd, móður minnar, systur og
barna hennar, votta aðstandend-
um Ingólfs okkar innilegustu
hluttekningu vegna fráfalls hans
langt fyrir aldur fram.
Kristján Loftsson
Sérhver maður elst upp við þá
staðreynd, að eitt sinn skuli hver
maður deyja. Þetta er nokkuð sem
er, og því verður aldrei breytt.
Hver og einn sættir sig við þessa
staðreynd, ef til vill þangað til hún
snertir hann sjálfan. Þegar ein-
hver nákominn eða vinur fellur
frá, þá er hann ekki svo sáttur við
hina köldu staðreynd sem dauðinn
er. Þannig var það með mig, þegar
ég frétti lát Ingólfs Þórðarsonar
skipstjóra. En ég var einn þeirra
fjölmörgu, sem kynntust mannin-
um og einn þeirra sem eignuðust
vináttu hans.
Ingólfur Þórðarson fæddist 19.
janúar 1921. Foreldrar hans voru
Jóhanna Matthildur Bjarnadóttir
og Þórður Bergsveinsson útvegs-
bóndi Berufjarðarströnd. Systkini
hans voru Bjarni fyrrverandi bæj-
arstjóri í Neskaupstað (látinn),
Sigursveinn fv. skipstjóri hjá Hval
hf., búsettur í Hafnarfirði, Sigríð-
ur Þórðardóttir húsfrú í Neskaup-
stað og Þórður skrifstofumaður í
Neskaupstað. Ingólfur kvæntist
ungur Friðrikku Jónsdóttur frá
Neskaupstað, en hún lést 12. júlí
1979. Eignuðust þau þrjú börn,
Grétar Kérúlf skipstjóra Höfn,
Hornafirði, Hrefnu húsmóður í
Mosfellssveit og Pétur Hafstein
íþróttakennara á Akranesi.
Barnabörn voru orðin tíu talsins
og eitt barnabarnabarn.
Ingólfur stundaði sjómennsku
frá unglingsaldri. Lauk far-
mannsprófi í Stýrimannaskólan-
um í Reykjavík og var við fram-
haldsnám í Danmörku eitt ár.
Kenndi hann við Stýrimannaskól-
ann í Reykjavík í meira en þrjá
áratugi og jafnframt skipstjóri og
skytta á einu hvalveiðiskipa Hvals
hf. samhliða starfi sínu sem kenn-
ari. Var Ingólfur í stjórn Öldunn-
ar í nokkur ár. Þá fékk hann heið-
ursskjal fyrir vel unnin störf í
þágu Slysavarnafélags íslands.
Hann var í stjórn sjóslysanefndar
í mörg ár.
Kynni okkar Ingólfs urðu með
þeim hætti, að hann réði mig sem
háseta óharðnaðan ungling, sex-
tán ára. Hafði ég lítið í starfið
nema lágmarksaldur og hæð í
lofti. Átti ég að vísu því láni að
fagna að hafa verið tvö sumur í
fiskvinnu undir stjórn öndveg-
ismanns af gamla skólanum,
Skúla Þorleifssonar fyrrverandi
glímukappa, sem var búinn að
gera heiðarlega tilraun til að
koma mér til manns. Má segja að
Ingólfur hafi tekið þar við og
reynt að halda áfram við verkið.
Ingólfur var með afbrigðum
góður skipstjóri. Honum var ef til
vill ekki lagið að leggja sig eftir
sálarlífi hvers manns í áhöfn
sinni, heldur var hann styrkur
stjórnandi, sem stýrði skipi sínu
og áhöfn með hámörkun afrakst-
urs í huga við lágmarksslit á skipi
og skipsbúnaði. En hann gætti
jafnan mjög vel að öryggi áhafn-
ar. Hefi ég fáum mönnum kynnst
um ævina, sem hafa haft jafn
mikinn styrk til að bera sem
stjórnendur. Til að vera góður
stjórnandi má læra sumt af bók-
um, sumt er hægt að læra í lífinu
og enn er sumt sem verður ekki
lært, heldur er mönnum meðfætt.
Allt þetta þrennt hafði Ingólfur.
Margir höfðu skoðanir á Ingólfi.
Hann var þannig. Til dæmis gat
hann verið svo fasmikill, þegar
mikið lá við á veiðum, að menn í
áhöfn hans voru lafhræddir. Þá
var hann atkvæðamikill í skoðun-
um, sem stundum gátu verið full
afdráttarlausar. Af einhverjum
ástæðum, þá fórum við snemma
að skiptast á skoðunum. Byrjaði
það þegar ég var á sjó undir hans
stjórn. Hélt það síðan áfram
heima í stofu hjá þeim hjónum í
Miðtúni og síðan Selvogsgrunni,
eftir að ég hætti á sjónum með
honum. Vorum við báðir fullyrð-
ingagjarnir í þessum umræðum
okkar og einfölduðum hluti. Var
þetta gert til að hafa meira púður
í þeim. Eitt vorum við þó alltaf
sammála um: Það var um þá skoð-
un Ingólfs að allir þeir, sem ganga
hinn svokallaða menntaveg ættu
að eiga þess kost að vera á sjó
einhvern tíma á námsferli sínum.
Með þeim hætti mundi skilningur
á stöðu og störfum hvors hóps um
sig aukast. Menntamenn skildu þá
betur kjör, allar aðstæður sjó-
manna og skoðanir þeirra. Og sjó-
menn sæju að sumt af langskóla-
fólki er harðduglegt fólk og það
sem er það ekki, því yrði bara
kennt að vinna. Var mér oft hugs-
að til Ingólfs á þeim tímum, þegar
ég borðaði súrmjólkina í hádeginu
uppi í Háskóla og hlustaði á skoð-
anir háskólastúdenta, sérstaklega
þeirra, sem vissu til dæmis allt um
lífsbaráttuna, en skildu lítið.
Með Ingólfi er horfinn einn af
mörgum máttarstólpum þjóðfé-
lagsins. Maður, sem hefur unnið
nærfellt tvöfaldan vinnudag í þrjá
áratugi, annars vegar við að afla
þjóðarbúinu mikils gjaldeyris með
sjómennsku sinni, og hins vegar
við að undirbúa sem best þá, sem
vildu leggja slíkt fyrir sig að
ævistarfi. Það munar um þegar
menn eins og Ingólfur hverfa af
sjónarsviðinu, en dýrmæt minning
um hann lifir og þau spor, sem
hann markaði með störfum sínum
verða ekki afmáð, heldur koma
þeim einstaklingum, sem honum
kynntust og þjóðfélaginu í heild til
góða í nútíð og á ókomnum tímum.
Magnús Hreggviðsson
Þann 4. þ.m. lést í Borgarspítal-
anum í Reykjavík eftir skamma
veru þar Ingólfur Þórðarson, skip-
stjóri, Selvogsgrunni 26, Reykja-
vík.
Hann var fæddur á Krossi í
Beruneshreppi, S.-Múlasýslu,
þann 19. janúar 1921. Foreldrar
hans voru Þórður, útvegsbóndi
þar, fæddur 24. apríl 1891, dáinn
19. september 1925, Bergsveins-
sonar, bónda í Urðarteigi við
Berufjörð, Skúlasonar, og kona
hans Jóhanna Matthildur, fædd
25. maí 1890, dáinn 4. apríl 1972,
Bjarnasonar, bónda á Kálfafelli í
Suðursveit, Runólfssonar.
Ingólfur er 4 ára þegar faðir
hans ferst í sjóinn. Tveir bræður
hans eru eldri, Bjarni, um langt
árabil bæjarstjóri á Norðfirði við
góðan orðstír, og Sigursveinn,
skipstjóri, í mörg ár á hvalföngur-
unum, nú á Tilkynningarskyld-
unni í Reykjavík, tvö yngri systk-
ini Ingólfs eru Sigríður, húsfrú, og
Þórður, skrifstofustjóri, bæði bú-
sett á Norðfirði.
Ung móðir verður fyrir þungu
áfalli með 5 börn sín ung og engin
auðlegð í garði. Það hefur mér
verið sagt að þá hafi hún sýnt
mikinn kjark og dugnað og brugð-
ist við vandanum af mikilli sæmd.
Hitt heyrði ég einnig að synirnir
hefðu fijótt komið henni til hjálp-
ar og lagt sig alla fram um að
verða að sem mestu liði, og þau
börnin öll eftir bestu getu, reynd-
ar orðlagt dugnaðarfólk.
Ingólfur var því ungur að árum
þegar hann sótti fyrst feng á rán-
arslóð, og löng er hans sjómanns-
saga, þó aldurinn væri ekki hærri
en 62 ár, sem telst góður aldur nú
til dags. Þessi fjölskylda bjó um
árabil á Norðfirði og þar lauk Ing-
ólfur gagnfræðaprófi. Fiski-
mannaprófi lauk hann frá Stýri-
mannaskólanum í Reykjavík 1944
og farmannaprófi frá sama skóla
1947. Námi við Fanö Navigation-
skole í Danmörku 1948.
Ingólfur er sjómaður frá frum-
bernsku, hann siglir öll stríðsárin
með fisk til Bretlands. Er kennari
við Stýrimannaskólann í Reykja-
vík frá 1947, í um hálfan fjórða
áratug. Yfir sumarmánuðina þeg-
ar honum var ætlað sumarfrí frá
skólanum sló hann ekki slöku við
heldur hélt beint á sjóinn, var
lengst af skipstjóri á fiskiskipum
og á hvalföngurunum frá vori 1952
samfellt til lokadags. Orðlögð góð
skytta og traustur skipstjórnar-
maður, dáður og virtur af sinni
skipshöfn, einnig útgerðar-
mönnum vegna hans trausta
manndóms, dugnaðar og leikni í
starfi.
Sá er þetta ritar fór nokkrum
sinnum í hvalveiðitúr með Ingólfi,
þá komst ég að því hve mikið hann
var virtur og dáður af skipsfélög-
unum. Þar um borð ríkti ánægja
og glaðværð, í allri gleði var skip-
stjórinn einn af þeim kátustu og
gerði sér engan mannamun, þar
var enginn yfirmannarembingur í
tísku. Ingólfur sagði mér oft að
hvergi kynni hann lífinu betur en
á sjó, hann var sjómaður af guðs-
náð. Veiðimennskan var honum í
blóð borin, reyndar átti hann ekki
langt að sækja þá hneigð, faðirinn
var orðlagður veiðimaður.
1 ensku blaði fyrir allmörgum
árum var þess getið, þar sem
mynd fylgdi af Ingólfi við hvala-
byssuna, að hann ætti Evrópumet
sem hvalaskytta, ef ekki meira ef
að væri gáð. Mikið hefur hann
veitt síðan og aldrei brugðist ver-
tíð. íslensku hvalaskytturnar hafa
frá því fyrsta reynst miklir veiði-
og heppnismenn. Það vill þannig
til að margir þeirra hafa ungir
menn byrjað um borð hjá Ingólfi,
jafnvel verið stýrimenn hjá hon-
um og lært þar. Ég varð oft var við
hve Ingólfur hafði góðan hug til
þessara manna sinna allra og
heita ósk í brjósti um að þeim
mætti vel vegna.
Eitt fannst mér athygli vert hjá
Ingólfi hve hann var mikill dýra-
vinur. Það leyndi sér ekki þegar
hann kom í heimsókn í sveitina.
Ég minnist þess hve bágt hann
átti með að sjá mig aflífa hrossin.
Hann sagði einu sinni þegar hann
sá blóðið renna stríðum straum-
um: „Þetta er nú það ljótasta sem
ég hefi séð.“ Mér varð á að hugsa,
þetta er sjálf hvalaskyttan. Þá
fékk ég sönnun fyrir því að veiði-
mennskan stafaði ekki af dráps-
fíkn, heldur verðmætaöflun. Ég
tók oft eftir því hve Ingólfur var
rólegur og yfirvegaður þegar hann
gekk að hvalabyssunni, þar var
ekkert æði eða flaustur, reyndar
setti hann sér þá reglu að hitta á
þann stað, að dýrið væri dauðskot-
ið. Þetta mun honum hafa tekist
framar öllum vonum, reyndar orð
á haft. Nú var Ingólfur ákafur
dugnaðarmaður sem lét hlut sinn
aldrei eftir liggja. Hann byrjaði
sem skipstjóri með hinni orðlögðu
flinku skyttu Kristjáni Þorláks-
syni, þeim drengskaparmanni. Þar
mun hann hafa lært vel til verka
og búið að því síðar. Sjálfur byrjar
hann að skjóta á Hval I, elsta og
gangminnsta skipinu og vekur
strax á sér athygli fyrir hve vel
gengur. Síðar verður hann skip-
stjóri og skytta á Hval III, á Hval
VI og nú seinni árin á Hval IX.
Enginn einn maður mun eiga
stærri hlut í aflaverðmætum sem
að landi hafa borist að Litla-Sandi
á Hvalfjarðarströnd en hvalveiði-
maðurinn Ingólfur Þórðarson.
Hafa þó margir verið fengsælir.
Á fjórða áratug hefur þessi
heiðursmaður, Ingólfur Þórðar-
son, og fjölskylda hans verið
okkur nánustu fjölskylduvinir.
Upphaf þeirra kynna var það að
við tókum Grétar son þeirra í
sveit að Eystra-Miðfelli, við það
varð samgangur mikill milli heim-
ilanna. Kona Ingólfs kom oft í
sveitina til okkar með börn þeirra
og hennar foreldrar einnig, og stóð
við í lengri eða skemmri tíma eftir
ástæðum. Þar var gott að sjá til
hvalskipanna sigla Hvalfjörðinn
og heyra til þeirra í talstöðinni.
Svo var tiltölulega stutt leið á
bryggjuna, þar sem hægt var að
hitta ástvinina, sem af hafi komu.
Oft fór konan, reyndar fleiri úr
fjölskyldunni, í veiðiferð með Ing-
ólfi. Állt var þetta áhugavert líf,
tilbreyting frá venjubundnu kaup-
staðalífi, kom í stað sumarfrís.
Sumarfrí hefur Ingólfur líklega
aldrei tekið, á þann hátt sem al-
mennt er.
Kona Ingólfs var Guðrún Frið-
rikka, fædd 28. febrúar 1921, dáin
12. júní 1979, Jónsdóttir Kjerúlf
Guðmundssonar, hann lifir í hárri
eili á Hrafnistu og hefur mikið
misst. Hugur okkar fullur samúð-
ar leitar til hans á þessari stundu.
Ingólfur var honum góður tengda-
sonur.
Sambúð þeirra hjóna var traust
og á bjargi byggð, gagnkvæm ást
og virðing, samhugur um gott
uppeldi barna, einstök árvekni
fyrir farsæld og frama unga fólks-
ins, sem veitti þeim ómælda gleði
og hamingju. Þau bjuggu við
barnalán, börn þeirra eru þrjú:
Grétar, skipstjóri og útgerðar-
maður á Höfn í Hornafirði, hann á
5 börn, 2 þeirra frá fyrra hjóna-
bandi, kona hans er Gerður
Bjarnadóttir; Hrefna, húsmóðir í
Mosfellssveitarbyggð, maður
hennar Finnur Jóhannsson, smið-
ur, frá Akranesi, þau eiga 3
drengi, og yngstur er Pétur Haf-
steinn, íþróttakennari, hans kona
Jóna María Sigurgísladóttir, þau
eiga 2 börn og búa á Akranesi.
Pétur og María voru bæði í sveit
hjá okkur á Eystra-Miðfelli. Allt
er þetta mikið sómafólk. Pétur er
háseti á Hval IX, hann hefur verið
með pabba sínum á hvalveiðum
undanfarin sumur og Grétar einn-
ig mörg sumur hér fyrr á árum.
Það er margs að minnast þegar
litið er yfir farinn veg, við hjónin
eigum okkar kærustu minningar
frá Eystra-Miðfelli, inní þann þátt
tvinnast öll kynni við þetta ágæta
fólk, sem alla tíð sýndi okkur
órofa tryggð, og vináttu, sem aldr-
ei gleymist. Ingólfur og Friðrikka
voru alltaf boðin og búin til að
rétta hjálparhönd, þegar með
þurfti.
Það var föst venja Ingólfs að
koma í heimsókn til okkar áður en
vertíð hófst og gista nótt, einnig
þegar vertíð lauk, þegar því varð
viðkomið. Þessum sið hélt hann þó
hann væri orðinn einn og við flutt
á Akranes. Þegar eitthvað var um
að vera hjá fjölskyldu okkar voru
þessir góðu vinir með okkur. Nú
síðast á hvítasunnunni í vor, þegar
yngsti sonur okkar og tvö elstu
barnabörnin voru fermd í Saurbæ,
þá kom hann í kirkju, var með
okkur á veislustund og færði börn-
um gjafir, eins og venjulega. Hann
var glaður og hress að vanda.
Hann var mjög ánægður yfir þess-
ari síðustu samverustund með
okkur á veisludegi, það frétti ég,
við erum það ekki síður, engin
vissi þá að feigðin var við næstu
dyr. Við höfðum samúð með þess-
um trygga vini okkar, hann var
eins og vængbrotinn fugl eftir
konumissinn. Hrefna dóttir hans
og hennar fjölskylda voru hjá
honum í íbúðinni sl. vetur á meðan
þau byggðu sér hús. Þetta var Ing-
ólfi ómetanlega mikils virði, ein-
veran er ekki upplífgandi.
Þau áttu fallegt heimili, Frið-
rikka og Ingólfur, það heimili var
honum kært, hann vildi eiga það
eins og hún skildi við það, sú ósk
hefur ræst.
Ingólfur var lengi í stjórn Slysa-
SJÁ NÆSTU SÍÐU