Morgunblaðið - 21.09.1983, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 1983
49
Hugleiðing um stjórn
og efnahagsmál
— eftir Ingjald
Tómasson
í upphafi skal
endinn skoða
Mín hugsun hefur ætíð verið sú,
að eftir því sem verðlag og kaup
hækkar, þá ykist verðbólga að
sama skapi. Einhver hagspekingur
var að reyna að útskýra verðbólg-
una fyrir fáfróðum almúganum.
Hann sagði að verðbólga væri svo
voðalega flókið mál, að það stæði
tæplega í hans valdi að útskýra
hana til hlítar. Já, mikið rétt.
Stjórnvöldin hafa um mörg und-
anfarin ár lagt ofurkapp á að ríða
sem mesta netflækju utan um
verðbólguna, svo almenningur
botni sem minnst í henni og fari
jafnvel að trúa á hana sem ómiss-
andi þátt í að viðhalda hinni
háskalegu óhófs-, óreglu- og
bruðlstefnu, sem ríkt hefur og
stöðugt færzt í aukana undanfarin
ár.
Glapræðiö við
stjórnarskiptin
Ekki get ég komið því í mitt höf-
uð, að aðferðin við hjöðnun verð-
bólgu sé sú bezt að láta verðlag,
bæði vöru og þjónustu, rjúka upp
úr öllu valdi. Það er engu líkara en
kaupsýslu- og milliliðaferlíkið í
okkar þjóðfélagi sé orðið svo vold-
ugt að ekki megi skerða eitt ein-
asta hár á haus þess. Þessi öfl
hafa aldrei komist hærra né unað
hag sínum betur en í tíð stjórnar
Gunnars Thoroddsen. Það er
sannarlega ekki óeðlilegt þótt lág-
launastéttir kvarti, þegar stórlega
er á þeim níðst, bæði hvað kaup og
verðíag áhrærir. Talið er að laun-
þegar séu um 80% af þjóðinni.
Sennilega er hátekjufólk orðið þar
í meirihluta. í hvert skipti sem
verkalýðsforustan hyggzt rétta
hlut launþega, þá er ætíð byrjað
að reka upp hið gamla klassíska
láglauna ramakvein. En ætíð er
samið þannig að þrýstihóparnir og
hátekjufólkið fær margfaldar
launahækkanir, samanborið við
hina láglaunuðu. Það er ótrúlegt
hvað fáir virðast sjá nauðsyn þess
að stöðva víxlhækkanir kaup-
gjalds og verðlags. Ef enginn hef-
ur þor eða bein í nefi til að stöðva
þessa óheillaþróun, þá held ég að
vart sé mögulegt að stöðva verð-
bólguvandann.
Fyrsta verk ríkisstjórnarinnar
hefði því átt að vera alger kaup-
gjalds- og verðlagsstöðvun, og þá
held ég að flestir hefðu stutt þá
byrjunaraðgerð.
Byggjum á bjargi
Allir sem hafa fengizt við bygg-
ingar mannvirkja, vita að ekki er
leyft að hefja verkið fyrr en undir-
staðan er talin örugg, að áliti fær-
ustu manna. Þannig er þetta líka
með hina tiltölulega ungu nýtízku-
legu þjóðfélgsuppbyggingu okkar.
Og hver skyldi þessi bjargfasta
undirstaða vera. Fyrst og mikil-
vægust er gjaldeyrisöflunin og
öflun verðmæta úr skauti náttúr-
unnar, innlendu hráefni og úr
hinni miklu ónýttu orku sem við
eigum, bæði í fallvötnum og
feiknamiklum ónýttum jarðhita.
Það er lítil von um blóm í efna-
hagshaganum meðan stjórnvöld
virðast helzt leggja höfuðáherzlu
á að þenja sem mest út hið opin-
bera stjórnarbákn. Hvert stórhýs-
ið á eftir öðru er reist, eða gamlar
byggingar keyptar, sem þarfnast
rándýrra endurbóta (sbr. Víðis-
húsið). Allar þessar stórglæsihall-
ir fyllast svo jafnótt af ýmist nýj-
um stofnunum, eða af öðrum sem
eru að sprengja utan af sér eldra
húsnæði. Þetta er aðeins eitt
dæmi um það úrvalsfóður, sem
ráðamenn okkar þjóðar bera á
jötu verðbólgupúkans.
í
Ingjaldur Tómasson
„Ef enginn hefur þor
eða bein í nefi til að
stöðva þessa óheilla-
þróun, þá held ég að
vart sé mögulegt að
stöðva verðbólguvand-
ann.“
Það er nær sama hvar skyggnzt
er um í þjóðfélaginu. Hin fjöl-
mennu ráð og nefndir sem áttu að
vernda almenning fyrir of háu
verðlagi, virðast beinlínis hafa
gengið í þjónustu verzlunarauð-
valdsins. Allt virðist snúast um
kaup, sölu og alls konar veitinga-
og “skemmtiiðnað". Ég tek dæmi
af hvíldar- og friðarstaðnum hans
Birgis ísleifs í Austurstræti. Eitt
fyrsta verk vinstri borgarstjórn-
arinnar var að leyfa Dagblaðinu
að setja pylsusölu á svæðið, svo
kvöld- og næturgöngulið gæti úð-
að í sig pylsum með tilheyrandi
ógeðslegri áleggsdrullu. Nú er allt
svæðið, ef guð gefur sólarglætu,
fyllt af alls konar kaupsýsluliði.
Varla heyrist mannsins mál fyrir
hávaðagargi frá Karnabæjar-
glymskrattanum, sem ausið er yf-
ir mannskapinn alla daga. Og svo
horfir styttan hans Tómasar á all-
an „glæsibraginn" á þessum
hjartastað Reykjavíkur. Stað-
reynd er, að sölumennskan í sin-
um fjölbreytilegu myndum hefir
verið að leggja undir sig hvern
krók og kima í Reykjavík og í öðru
þéttbýli landsins.
Allir þekkja auglýsingaæðið í
öllum fjölmiðlum. Þar er sjón-
varpið lang áhrifaríkast. Allt
þetta borgum við segir kaupsýsl-
an. „Þið borgið ekki höllina," sagði
einn ágætur bankastjóri í sjón-
varpi nýlega. Þetta er alrangt og
ætti að vera öllum fullvita
mönnum augljóst. Allt auglýs-
ingaskrumið og allan hinn mikla
opinbera lúxus, bæði í byggingum,
auglýsingum og fjölmörgu fleira,
borgar enginn annar en almenn-
ingur í okkar ágæta landi, sem
verið er að stór spilla með hóf-
lausri rányrkju, bæði til sjós og
lands.
Það er vonlaust að vænta bata í
þjóðarbúskapnum, meðan ráða-
menn þjóðarinnar virðast varla
huga að öðru en hlaða undir sinn
eigin rass og sinna skjólstæðinga
og treysta á að Bandaríkin haldi
hér uppi hinu fársjúka efnahags-
kerfi okkar með stöðugum lánveit-
ingum.
I stuttri blaðagrein er ekki rúm
fyrir nema brot af hinni fölsku
efnahagsglansmynd, sem við leik-
um okkur nú að. Hefi minnst á
ofurveldi stofnana og verzlunar-
valdið. Og þar er Samband ísl.
samvinnufélaga engin undantekn-
ing. Hið fjölmenna stjórnarlið
stórstofnana heldur því gjarnan á
lofti, að almenningur eigi og reki
þessi fyrirtæki. Ég sé ekki betur
en þau séu rekin fyrst og fremst
með tilliti til stjórnarliðsins og
starfsmannanna. Og svo kemur
pólitíkin freklega inn í dæmið.
Miklum tíma og fjármunum eyðir
hin ríkjandi yfirstétt í algerlega
gagnslausar kjaftaráðstefnur,
bæði hér og erlendis. Einn ágætur
ráðuneytisstjóri, nýhættur störf-
um, taldi í útvarpi, að það væri
aðeins eitt sem okkur vantaði, og
það væri að stórauka fjárframlög
til íslenzkra listamanna erlendis.
Skapandi undirstöðustörf eru
hædd og fyrirlitin. Skemmtikraft-
ur í útvarpi nýlega hæddi það fólk
sem sparaði, t.d. með því að slíta
út fötunum sínum. í þætti um
„Daginn og veginn" var veizt að
þeim konum, sem gerðust svo
ósvífnar að þvo og snyrta hár sitt
heima. Það væru svik við þjóðfé-
lagið að styðja ekki hinar löglegu
hárgreiðslu- og snyrtistofur. Al-
kunn er ólundin sem hleypur í
„meiningu“ fjölmiðla, sérstaklega
útvarps, þegar skólafólk fer í fisk
til að bjarga verðmætum, sem
liggja undir skemmdum. Og bless-
aðir bændurnir hafa svo sannar-
lega fengið sinn skammt. Eitt út-
breiddasta dagblað okkar hefir
um áratuga skeið gegnt því „göf-
uga“ hlutverki að þrýsta því í
þjóðina, að næstum allt okkar
efnahagsböl sé íslenzkum bænd-
um að kenna. Það er nú líka farið
að hylla undir það að bændur
„leggi upp laupana" í vaxandi
mæli. Fjölmargar jarðir sitja nú
ýmist gömul hjón, systkini eða
gamlir einsetumenn. Það er áreið-
anlega ekki margt ungt fólk, sem
vill gera landbúnað að lífsstarfi,
og er ekki óeðlilegt, því það getur
valið um vellaunuð framtíðarstörf
við margs konar þjónustu, og þá
líka við fyrirtæki landbúnaðarins.
Hve lengi ætla stjórnvöld
aö ala verðbólgupúkann?
Ekki vil ég halda því fram, að
fyrrverandi stjórn eða kommún-
istar eigi hér alla sök. Allir stjórn-
málaflokkar, ásamt hinu geysi-
fjölmenna stjórnarliði stórstofn-
ana og jafnvel stór hluti almenn-
ings eiga hér hlut að. Það er von-
laust fyrir forustumenn að vera að
tala um útflutningsiðnað, meðan
verðbólgan er um 100 prósent, á
meðan helztu viðskiptalöndin
leggja höfuðkapp á útrýmingu
hennar. Er ekki hið erlenda um-
boðafargan orðið ískyggilega
tröllaukið í landinu. Þar þyrfti að
koma til opinber rannsókn. Alls
konar líkams- og sálarspillandi
drasli er haugað inn í landið gegn-
um umboðin. Eitt hrikalegasta
dæmið um heildsala og umboða-
valdið er hin gífurlegi viðskipta-
halli við Norðurlönd. Milljörðum
er eytt í alls konar vörukaup frá
þessum löndum meðan þau kaupa
sáralítið af okkur. „Við verðum að
gera þetta því við erum í mark-
aðsbandalagi,“ segja umboðin og
heildsalarnir.
Við heimtum bara að tekin séu
lán á lán ofan upp á framtíð barn-
anna í vöggunni svo við getum
óhindrað lifað í vellystingum
praktuglega. Engin samtök eða
bandalög geta skyldað nokkurn
mann til mikilla vörukaupa, sem
ekkert fjármagn hefir til að greiða
með.
Ég vil að lokum beina þeirri ósk
til núverandi ríkisstjórnar, að
henni takist á sem stytztum tíma,
að flæma verðbólgudrauginn að
fullu út úr íslenzku þjóðlífi, svo
aldamótaviðreisn II verði komin f
fullan gang um næstu aldamót.
Ingjaldur Tómasson er verkamað-
ur í Reykjavík.
Björn Þórðarson og Sverrir Björnsson um borð í Viggó.
Morgunblaðió/Gunnar Berg.
Bjöm Þórðarson, útgerðarmaður:
„Ég er nú bjart-
sýnn að eðlisfari“
Siglufirói, 15. tteplember.
ÞÓ HJÓL atvinnulífsins sýnist að-
komumanni snúast orðið vel á
Siglufirði, fer þó ekki hjá því að
athyglin beinist að þeim mörgu
smábátum, sem liggja bundnir við
bryggju um þessar mundir og
menn eru að dytta að í rólegheit-
um, í annars ólgandi iðu vinnandi
fólks í miklum önnum. Við eina
bryggjuna hitti tíðindamaður Mbl.
þá feðga Björn Þórðarson og
Sverri Björnsson, sem gera út 7
tonna bát, Viggó. Björn hafði orð
fyrir þeim feðgum.
„Við höfum andsk ... ekkert
gert í heilan mánuð. Þetta er ör-
deyða um þessar mundir. Síldin
gefur sig ekki ennþá, við bíðum
og erum tilbúnir þegar til henn-
ar fréttist. Þá förum við á lag-
netin. Þrátt fyrir barlóm í mér
nú, þá er ég bjartsýnn að eðlis-
fari, það máttu hafa eftir mér.
Við höfum áður séð það svart
hér á Siglufirði, miklu svartara.
Við á smábátunum tökum það
rólega nú um skeið, en okkar
tími kemur. Rækjan hefur gert
mikið gott hér í bænum nú í
sumar og okkar tími er á næstu
grösum. Þeir lóðuðu á mikla síld
hér fyrir utan í ágúst. Hún er
þarna. Það er bara að finna
hana,“ sagði Björn Þórðarson,
hressilegur að vanda.
GBerg.
Kröfur um úrbætur í húsnæðismálum:
Hærri langtíma-
lán - lengri láns-
tími - afturvirkni
Eftirfarandi eru minnispunktar,
sem áhugamenn um úrbætur í hús-
næðismálum afhentu nýlega Alex-
ander Stefánssyni félagsmálaráð-
herra:
Frumkröfur
1. Hærri langtímalán strax.
2. Lengri lánstíma.
3. Afturvirkni til upphafs verð-
tryggingar á útlánum.
Nánari útfærsla
1. Fyrstu úrbætur, sem við för-
um fram á, rúmast nær allar
innan ramma núgildandi laga.
Þær þurfa því ekki að tefjast
vegna endurskoðunar húsnæð-
islöggjafar.
2. Strax verði gerðar ráðstafanir
til að hækka verulega lán frá
Húsnæðismálastofnun í sam-
ræmi við gefin loforð.
3. Sambærilegar reglur gildi um
lán til nýbygginga og til kaupa
á eldra húsnæði, sérstaklega
varðandi lánshlutfall og láns-
tíma.
4. Sömu reglur gildi hvort sem
menn eru að eignast sína
fyrstu eign eða ekki, enda
dragist áhvílandi lán frá Hús-
næðismálastofnun frá nýrri
úthlutun í hverju tilfelli.
5. Leggja verður þunga áherslu á
að vandinn mikli sem við blas-
ir í dag er hjá þeim sem byrjað
hafa byggingu/ kaup eftir að
útlán urðu almennt verð-
tryggð. Þess vegna er aftur-
virkni með viðbótarlánum á
kjörum Húsnæðismálastofn-
unar nauðsynleg hið fyrsta.
6. Ef úrbætur dragast til ára-
móta, verður að leysa vanda
þessa fólks á kerfisbundinn
hátt í gegnum bankakerfið eða
á annan hátt þangað til.
7. Eðlilegt er að hin afturvirku
lánsréttindi verði sambærileg
við þau réttindi sem nýliðar á
húsnæðismarkaði fá á næsta
ári.
8. Onnur lánsréttindi einstakl-
inga, svo sem frá lífeyrissjóði,
séu algjörlega óháð úthlutun
Húsnæðismálastofnunar, enda
eru réttindi þessi mjög ólík
milli sjóða.
9. Lán verði greidd út í einu lagi,
eða á raungildi og rýrni ekki á
útborgunartíma.
10. Einhleypingar fái sömu láns-
réttindi og barnlaus hjón eða
sambúðarfólk.
11. Gerðar verði ráðstafanir til
þess að þeir sem lán hafa
fengið hjá Húsnæðismála-
stofnun geti greitt af skuld
sinni fjórum sinnum á ári eins
og núgildandi lög gera ráð
fyrir.
12. Lánstími húsnæðislána verði
lengdur markvisst í áföngum.
13. Viðeigandi stjórnvöld beiti sér
fyrir ítarlegri kynningu á
verðtryggðum lánskjörum og
greiðslubyrði af húsnæðislán-
um meðal almennings.