Morgunblaðið - 05.10.1983, Qupperneq 2

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 5. OKTÓBER 1983
34
Sigrún Ó. Olsen Geor8 Frey
SIGRÚN Ó. OLSEN
OG GEORG FREY
Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Gallerí Lækjartorg kynnir
þessa dagana verk eftir þau Sig-
rúnu Ó. Ólsen og Georg Frey.
Bæði hafa þau stundað nám við
listaháskólann í Stuttgart og
Georg er að auki menntaður sem
arkitekt. Sigrún sýnir myndir
sem eru gerðar í egg-tempera og
með þurrnál en Georg Frey auk
þess einnig gler-málverk.
Sigrún vinnur mikið í jarðlit-
um og finnst undirrituðum þær
gerðar af hvað mestri innlifun
svo sem þríleikurinn „Bóhem"
(39). Hér virðist listakonan vera
að tjá ákveðna skynræna upplif-
un og nálgast dýpri lífæðar
myndflatarins. Annars bera
verk Sigrúnar þess merki að hún
sé ennþá í mótun enda á hún enn
eftir hálft annað ár í skólanum í
Stuttgart og er því máski full
snemma á ferð með sýningu.
Þurrnálsmyndir hennar segja
mér ekki mikið, þær eru öðru
fremur frjáls leikur með nálina
á hinum harða málmi ásamt til-
raunum í mismunandi stigum
ætingar.
Georg Frey er um margt mót-
aðri listamaður og hefur enda
mun lengri námsferil að baki ef
arkitektúrnámið er lagt við
listanámið. Glermálverk hans,
sem eru flest frekar smá, eru
gerð af vissri færni og þar vöktu
aðallega athygli mína myndirn-
ar „Die nacht" (6), „Wind“ (7) og
„Feuer" (8), sem allar eru hrein-
ar og tærar í lit og útfærslu. Af
eggtempera-myndum hans vek
ég athygli á myndunum „Tab-
ernakel" (26), „Stola" (27) og
„Mahl“ (28) ásamt „Alte túcher
gefunden" 1983“ (35) og sam-
nefnd (36), en allar þessar mynd-
ir gefa til kynna ríka tilfinningu
fyrir efnisáferð og formum
ásamt stígandi í lit. Þurrnáls-
myndir listamannsins bera vott
um næma tilfinningu fyrir jafn-
vægi og byggingu og kemur það
sennilega frá arkitektúrnáminu.
En að öðru leyti eru þær unnar
eftir svipaðri formúlu og myndir
Sigrúnar.
Það er ánægjulegt að fá þessa
gesti frá listaháskólanum í
Stuttgart hingað og geta menn
gert hér nokkurn samanburð á
vinnu þeirra og listnema hér í
Reykjavík og dregið af því nokk-
urn lærdóm. Svo ber að síðustu
að þakka fyrir komuna.
Sáldþrykk og leirmunir
Tvær ungar valkyrjur sýna
um þessar mundir nokkur verk
eftir sig í Gallerí Langbrók og
stendur sýningin til 9. október.
Ásrún Kristjánsdóttir kynnir 19
sáldþrykkverk eftir sig og eru
þau öll unnin á þunnan dúk. Ás-
rún er fyrst og fremst þekkt
fyrir textílmyndir sínar en í
þessum myndum leitast hún við
að víkka út sviðið og samræma
textíl og hreinar myndrænar til-
raunir. Hér er það hugarflugið,
sem hún virkjar á frjálslegan
hátt ásamt skynrænum kennd-
um frá hlutveruleikanum. Hér
vekja athygli myndir svo sem
„Fjallkonan" (I), „Haustsinfónía
“ (II) og „Fjallsrótardraumur“
(16). Myndirnar eru fínlega unn-
ar og fram koma blæbrigði sem
trauðla er mögulegt að ná ef
þrykkt er á pappír. Þetta eru
nokkuð óvenjuleg vinnubrögð
hér heima en myndefnið kemur
kunnuglega fyrir sjónir vegna
greinilegra súrrealistískra
áhrifa. Helst eru það listamenn
eins og Max Ernst og Piet Hol-
stein er manni dettur í hug við
skoðun myndverkanna en Ásrún
bætir við sérstökum kenndum
fyrir textílvinnubrögðum, sem
eru hennar eigin. Þetta er þekki-
leg sýning, verkin eru gædd viss-
um yndisþokka sem hrífa en
átakamikil eru þau ekki.
Elísabet Haraldsdóttir kynnir
17 myndverk unnin í leir og eru
þau miklu frekar unnin í anda
skúlptúrs en notagildis. Elísabet
er mjög vel menntuð í list sinni
og er það auðséð á vinnubrögð-
um hennar. Hér er það formið
sem er aðalatriðið hvort heldur
sem hún vinnur í lágmynda-
formi eða myndirnar standi sér.
Af lágmyndunum vöktu einkum
athygli mína myndirnar
„Dimmuberg" (22) og „Skugga-
berg“ (23), en af öðrum myndum
„Hnúfur 1“ (25) og „Hnúfur 11“
(26) svo og „Bergsegl" (34) og
„Brekkuskörð" (35). Ekki er ég
frá því að myndin Bergsegl sé
athyglisverðasta myndin á sýn-
ingunni því að yfir henni er
„monumentalskur blær“. Þannig
væri þessi mynd tilvalin sem
táknrænt minnismerki í stærra
formi. Myndir Elísabetar af-
hjúpa mjög ríka kenndi fyrir
einföldum og sterkum formum
og væri mjög áhugavert að sjá
eftir hana stærri verk í þessari
tækni. Möguleikarnir eru hér
ótakmarkaðir.
Það er merkilegt hvað hægt er
að koma fyrir mörgum hlutum í
jafn litlu húsnæði og sýningar-
salurinn er og eitt er víst, að inn-
lit á þennan stað svíkur engan.
Listakonunum þakka ég sýning-
una.
Endalokunum lýst...
Kvíkmyndír
Ólafur M. Jóhannesson
Nafn á frummáli: The Thing
Ilandrit: Burt Lancaster, samið
samkvæmt sögu John W. Camp-
bell „Who goes there?“
Leikstjórn: John ('arpenter
Tónlist: Ennio Morricone
Stjórn kvikmyndatöku: Dean
Cundey
Aldrei fær mannskepnan nóg
af hryllingi. Ekki er nóg að
Marzbúar skundi til jarðarinnar
og strái þar dauða og eyðingu,
nú keppast hinir framsæknari
kvikmyndaframleiðendur við að
útbúa skrímsli sem taka sér
bólfestu innan í mannskepnunni
og ummynda hana á hinn hroða-
legasta hátt. Það má eiginlega
segja að slík myndagerð eigi sér
langa sögu því þegar árið 1921
lék John Barrymore umskipting
að nafni Dr. Jekyll og Mr. Hyde
og jafnvel árið 1908 reyndi Edi-
son að festa Frankenstein á
filmu. Það skiptir raunar ekki
máli hvort óhugnaðurinn tekur
sér bólfestu í mannskepnunni er
af andlegum toga eða á rætur að
rekja til lífsforms sem hefir þró-
ast í fjarlægu sólkerfi —
márkmið kvikmyndagerðar-
mannsins er að umbreyta á sem
hrottalegastan hátt venjulegum
mannverum.
Tel ég að fátt sanni betur
kenningar Freud gamla um tví-
eðli mannsins og myrkviði dul-
vitundarinnar en sókn almenn-
ings í slíkar myndir. Hvað rekur
menn til dæmis þessa dagana
uppí Laugarásbíó að skoða
hversdagsmenn í vísindaleið-
angri á S-skautinu — breytast í
ólýsanlega umsnúnar ófreskjur?
Förum við til að dást að styrkri
stjórn leikstjórans John Carp-
enters eða að magnaðri músík
Ennio Morricone, sem flæðir úr
öllum áttum frá dolby-hljóðkerf-
inu? Vissulega dáist maður að
hvoru tveggja, en þó mest að
tæknibrögðum Rob Bottin förð-
unarmeistara og Albert Whit-
locks dúkkusmiðs. Maður er
nefnilega hættur að fara á hryll-
ingsbíó til að upplifa styrka leik-
stjórn eða greiða úr flóknum
söguþræði, fremur með því hug-
arfari er ríkir á vaxmyndasöfn-
um. En þar reika menn um milli
plastbrúða sem keppast við að
sýnast ekta. Helst vill maður að
brúðurnar lifni við og hlaupi á
eftir manni.
Freud gamli myndi skýra
þessa löngun sem þörf manna
fyrir að upplifa snertingu við
duldir undirvitundarinnar.
Vika
í lífi
Buckley
Bókmenntír
Björn Bjarnason
Menn sækja efnivið í bækur
úr ýmsum áttum. Einn af
fremstu rithöfundum á enska
tungu, V.S. Naipul, tók sér til að
mynda fyrir hendur að kynnast
trúarhita múhameðstrúar-
manna, fór til íran og fleiri
landa eftir valdatöku Khomein-
is og skrifaði síðan ferðasöguna
Among the Believers — An Is-
lamic Journey, sem er óvenjuleg
fyrir margra hluta sakir. Að
þessu sinni verður ekki staldrað
við hana hér, heldur bók eftir
William F. Buckley jr., sem er í
hópi þekktustu íhaldsmanna í
Bandaríkjunum. Hann er rit-
stjóri tímaritsins National
Review, stjórnandi vinsæls
sjónvarpsþáttar „Firing Line“,
dálkahöfundur, atvinnuræðu-
maður o.fl. o.fl.
William F. Buckley jr. lagði
ekki annað á sig við að semja þá
bók sem hér um ræðir, en hún
er tuttugasta bókin hans ef rétt
er talið á titilsíðu hennar, en
skrá hjá sér það sem gerðist á
einni viku í lífi sínu. Afrakstur-
inn er 260 blaðsíðna bók sem
ber heitið Overdrive, en eins og
áhugamenn um bíla og líklega
margir fleiri vita, er þetta orð
notað um yfir-drif sem eykur
snúningshraða á vélarásum.
Bókarheitið vísar vafalaust til
þess að Buckley sé í yfir-drifi
frá morgni til kvölds og má það
til sanns vegar færa.
Bókin skiptist í kafla eftir
vikudögunum og lesandinn
kynnist því hve höfundurinn er
önnum kafinn við hin margvís-
legustu verkefni sín og þá ekki
síst bréfaskriftir, því að Buck-
ley berast fjölmörg bréf á dag
þar sem hann er beðinn að
skrifa um hitt eða þetta og tala
hér eða þar, eða menn skrifa
honum til að skamma hann eða
hrósa honum fyrir eitthvað sem
hann hefur sagt eða skrifað, en
dálkur hans birtist í 350 dag-
blöðum þrisvar sinnum í viku.
Öllum svarar Buckley með
dyggri aðstoð einkaritara síns,
sem er helsti tengiliður hans við
umheiminn. Buckley hefur mik-
ið umleikis og vinnur einkum að
skriftum á heimili sínu en svar-
ar helst bréfum með aðstoð seg-
ulbands í bifreiðum og flugvél-
um. Hann gefur sér þó tíma til
að sinna samkvæmislífi og
Lærisveinn hans, Jung, myndi
hins vegar staðsetja va>mynda-
safnið í forsögulegri veröld þar
sem mannskepnan mátti sín
einskis — veröld sem leynist ein-
hvers staðar í hugskotinu. Það er
kannski tímanna tákn að nú
sækir sú veröld að mannskepn-
unni utan frá himingeimnum.
Menn skynja að ógnin stafar af
himnum ofan, máski í mynd
geislavirks úrfellis. Satt að segja
fannst mér hinar blóðugu mann-
ófreskjur í „The Thing" eða
Hlutnum sem nú hefir hrapað til
jarðar í Laugarási — ekki miklu
óþekkilegri en líkamsleifar þær
sem fyrir skömmu voru sýndar í
sjónvarpinu og lágu sem hráviði
á götum Beirútborgar. Mér varð
hugsað til þess að á þessari
stundu bíða þúsundir manna,
kvenna og barna í Beirút og í
Afganistan eftir drunum af
himni ofan, ekki ósvipað og
vísindamennirnir í Hlutnum sem
njóta góðra lista í tónleikasöl-
um og leikhúsum. Lesendur
kynnast þessum sviptingum öll-
um og inn á milli þeirra kemur
höfundurinn á framfæri dóm-
um um menn og málefni.
Einn kafli bókarinnar hefst
þannig:
„Miðvikudagur er einn
þriggja daga í viku þegar ég
skrifa dálk fyrir dagblöðin og
auðvitað hefst dagurinn venju-
lega á þeim sérkennilega dag-
blaðalestri þegar undirmeðvit-
undin, og raunar meðvitundin
líka, svolgrar í sig fréttirnar í
leit að fullmótuðu efni til að
skrifa um — því að annað hvort
er um síkt efni að ræða eða
eitthvað sem sótt hefur á hug-
ann. Og svo er auðvitað leikur
einn að fara í bunkann af grein-
um, úrklippum, bókaköflum
sem hrópar á mann. Gene Shal-
it, sem er einstaklega þægilegur
og glöggur — fjölmiðlastjörnu
held ég megi kalla hann — og
með afbrigðum orðfimur, ræddi
við mig fyrir tveimur eða þrem-
ur árum í útvarpi um skáldsögu
sem ég var þá að senda frá mér,
og þar sem hann lét gamminn
geisa um holt og hæðir í vin-
samlegu rabbi hætti ég smátt
og smátt að gæta að mér, og
þegar hann spurði: „Hvernig
ákveður þú hvað þú ætlar að
skrifa um í dálkinn þinn í dag?“
Svaraði ég á þá leið, að þegar
maður hefði skrifað dálk í mörg
ár, gæti maður ef í nauðirnar
ræki lokað augunum og sett
vísifingur á einhverja fréttina á
forsíðu New York Times — og
síðan skrifað dálk um efnið. „Ó,
já,“ sagði Gene, „ég man eftir
þegar ég las hann þennan." “
Þetta er skemmtileg bók sem
veitir innsýn í daglegt líf þar
sem hver stund er nýtt til hins
ítrasta og tekist á við verkefnin
af einbeitni án þess að láta
hversdagslega hluti tefja fyrir
sér.
störðu varnarlausir hver á ann-
an, því sérhver þeirra gat verið
umskiptingur. Þess vegna þurf-
um við ekki að leita til Freud
gamla — mynd Carpenters lýsir
hvorki inní skuggagáttir hugans,
né inní hálfgleymda forsögulega
veröld — hún lýsir raunveru-
leika milljóna manna. Hvers-
dagsmanna sem eiga sér hvergi
skjól því í nágrannanum, bróð-
urnum eða nánasta vininum get-
ur leynst ófreskja sem ummynd-
ar nánasta umhverfi þegar höf-
uðpaurinn ýtir á takkann. Hve-
nær við verðum höfuðófreskjun-
um að bráð er ekki gott að segja,
en ég held að endalokunum hafi
ekki verið öllu betur lýst en í
„The Thing", jafnvel enn skil-
merkilegar en í forveranum
„Alien"; því hér er lýst hvar við
stöndum eftir úrslitaátök höfuð-
ófreskjanna — mitt á endalausri
ísbreiðunni.