Morgunblaðið - 09.06.1984, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 9. JÚNÍ 1984

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 275 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Þjóðarfriður
og kjarabætur
Oftar en einu sinni hefur
verið vakið máls á því hér
á þessum stað að líklega yrði
friður bestur á vinnumarkað-
num ef starfsmenn og fyrir-
tæki semdu sín á milli um kaup
og kjör. Vilmundur Gylfason
flutti frumvarp til laga á Al-
þingi um að slíkir fyrirtækja-
samningar yrðu heimilaðir
Talsmenn „samflota" og mið-
stjórnarvalds í verkalýðshreyf-
ingunni svo að ekki sé rætt um
þá sem vilja nota stjórnir
verkalýðsfélaga sem baráttu-
tæki í byltingarstarfi komm-'
únista mega ekki heyra á það
minnst að félög eða heildar-
samtök séu brotin upp í einlng-
ar með þessum hætti. Því er
þetta rifjað upp nú að í Morg-
unblaðinu hafa birst fréttir um
launaskrið til dæmis í Hamp-
iðjunni hf., þar sem samið hef-
ur verið sérstaklega um hækk-
un á launum.
Ástæða er til að fagna því ef
staða fyrirtækja er þannig að
þau geta greitt starfsfólki sínu
umfram það sem segir í launa-
samningum. Morgunblaðið
leitaði í gær til Magnúsar
Gunnarssonar, framkvæmda-
stjóra Vinnuveitendasam-
bandsins, og Björns Þórhalls-
sonar, varaforseta Alþýðusam-
bandsins, út af fréttinni um
launaskriðið í Hampiðjunni.
Athyglisvert er að bera við-
brögð þeirra saman. Björn Þór-
hallsson fagnar fyrir hönd
launþega en er þó með hnútu-
kast í Vinnuveitendasamband-
ið og stjórnendur Hampiðjunn-
ar en Magnús Gunnarsson seg-
ist hafa meiri áhyggjur af at-
vinnuhorfum á næstunni en
launaskriði.
Magnús Gunnarsson segir að
tímabundna spennu á vinnu-
markaði sé að rekja til er-
lendra lána sem notuð séu til
opinberra framkvæmda. Við
þessa spennu skapist fölsk
öryggiskennd bæði hjá al-
menningi og stjórnmálamönn-
um, fólki þyki ástandið betra
en það sé í raun. Magnús telur
fyrirsjáanlega mikla erfiðleika
hjá útgerðar- og fiskvinnslu-
fyrirtækjum: „Bæði afla-
magnið og aflasamsetningin er
svo slæm að fyrirtækin koma
ekki til með að geta klárað
sig.. Mér finnst í umræðunni í
þessu þjóðfélagi að við séum
búin að gleyma því hvaðan
kjarni þeirra lífskjara sem við
búum við kemur. Við erum í
raun og veru eins og skip sem
er að reyna að keyra á úr-
bræddri vél.“
Björn Þórhallsson minnist
ekki á atvinnuhorfur en beinir
máli sínu á hinn bóginn til rík-
isstjórnarinnar sem hann lýsir
á þann veg að hún virðist öllu
öðru „vilja sinna en kjörum
launafólks, þau mega stöðugt
versna. Allt annað má ganga
sinn sjálfvirka hækkunarveg,
svo sem landbúnaðarvöruverð,
verslunin og þjónustan .. Rík-
isstjórnin hefur úrslitaaðstöðu
til þess að hafa áhrif á þetta
ástand, og vilji hún fá frið, þá
getur hún ef til vill skapað sér
hann.“ Með orðinu „friður" vís-
ar varaforseti Alþýðusam-
bandsins til þess hvort til
átaka komi á vinnumarkaðnum
í kringum 1. september síðast-
liðinn.
Á milli ummæla þeirra
Magnúsar Gunnarssonar og
Björns Þórhallssonar er það
djúp sem alltof lengi hefur ein-
kennt umræður um kaup og
kjör á íslandi. Framkvæmda-
stjóri Vinnuveitendasam-
bandsins telur að mestu skipti
að raunveruleg verðmæti
standi að baki þeim launum
sem greidd eru en varaforseti
Alþýðusambandsins gefur til
kynna að ríkisstjórnin geti með
sprota sínum séð til þess að af-
koma manna sé viðunandi. Að
forvígismenn á launamarkaði
séu komnir í þessar andstæðu
stellingar lofar ekki góðu um
framhaldið. í hita baráttunnar
má sú staðreynd ekki týnast að
þjóðarframleiðslan eykst ekki
við það eitt að samið sé um
hærri laun — verðmæti verða
að standa að baki kaupmættin-
um.
Eitt harðasta verkfall á
landinu varð 1955 þegar
Dagsbrún undir forystu Eð-
varðs Sigurðssonar sýndi
mönnum í tvo heimana í marg-
ar vikur. Nú sýnast þau öfl sem
vilja ganga fram af óbilgirni í
kjarabaráttunni setja traust
sitt á að Dagsbrúnarmenn
verði besta vopn þeirra. Hvern-
ig væri að þeir sem þannig tala,
að besta leiðin til að bæta kjör
launþega sé að rjúfa friðinn á
vinnumarkaðnum, rifjuðu upp
dóm Eðvarðs Sigurðssonar
sjálfs yfir verkfallinu 1955? í
átökum innan Verkamanna-
sambandsins fyrir fáeinum ár-
um voru þeir Eðvarð og Guð-
mundur J. Guðmundsson, nú-
verandi formaður Dagsbrúnar,
sammála um að átökin 1955
hefðu ekki skilað verkamönn-
um kjarabótum.
Treysti fyrirtæki sér til að
greiða starfsmönnum sínum
laun umfram gerða samninga
geta hvorki Vinnuveitenda-
sambandið né Alþýðusam-
bandið hindrað það. En þessir
aðilar geta í sameiningu skap-
að heppilegustu aðstæðurnar
fyrir þjóðarfriði og kjarabótum
sem eru byggðar á öðru en
skuldasöfnun í útlöndum.
Elva Vilhjálmsdóttir og Anný M. Ólafsdóttir.
Ljósm. Mbl./ Júlíus.
Unglingar á Umferðarmiðstöóinni á leið í útilegu.
Flestir unglingar í Þ
HVÍTASUNNUHELGIN er nú runnin upp og er útlit fyrir að hlýtt verði
um allt land um helgina. Blm. Mbl. og Ijósm. brugðu sér niður á
Umferðarmiðstöð á föstudagseftirmiðdag, en þar var fjöldinn allur af
fólki saman kominn á leið út úr bænum. Blm. hitti nokkra unglinga að
máli, sem voru á leið í útilegu.
„Auðvitað förum við
í Þjórsárdal“
Bílarnir á Umferðarmiðstöðinni
voru nú hver af öðrum að leggja af
stað, en við náðum þó tali af þrem
vinum á leið í Þjórsárdal, eins og
flestir unglingarnir sem þarna voru
staddir. Strákarnir heita Gunnar
Valdimarsson 17 ára, Thor ólafsson
og Hallgrímur Magnússon, báðir 18
ára. Voru þeir allir sammála um að
flestir unglingar ætluðu í Þjórsár-
dal um hvítasunnuhelgina, „Hljóm-
sveitir munu spila alla helgina í
Þjórsárdal", sagði Thor, „það er það
sem unglingarnir vilja, og því fara
allir þangað." Gunnar sagði að þeir
félagar væru vanir að fara út úr
bænum hverja hvítasunnu- og
verslunarmannahelgi, og því mættu
þeir ekki láta sig vanta í Þjórsár-
dalinn um helgina.
Að svo mæltu voru þeir félagar
horfnir, enda þurftu þeir að koma
útilegubúnaðinum fyrir í bílnum
sem nú var búinn til brottferðar.
„Fyrsta skipti sem
við förum í útilegu
um hvítasunnuhelgi“
Næst urðu á vegi okkar tvær
stúlkur, sem líka voru á leið í Þjórs-
árdal. Þær heita Elva Vilhjálms-
dóttir og Anný M. Ólafsdóttir, báð-
ar 16 ára, og sögðust þær aldrei áð-
ur hafa farið í útilegu um hvíta-
sunnuhelgina. „Okkur langaði til að
breyta eitthvað til og fara út úr
bænum um helgina," sagði Elva,
„flestir virðast vera á leiðinni í
Þjórsárdal, svo það verður vonandi
gaman hjá okkur." Anný bætti við:
„Veðrið er búið að vera svo gott, það
er bara vonandi að það haldist."
Kjarvalsstaðir:
Listamenn án atkvæðis
verkakaup og starfslau
Á fundi borgarstjórnar á fímmtudag var ný samþvkkt um Kjarvals-
staði og reglur um starfslaun til listaraanna samþvkktar með atkvæðum
borgarfulltrúa Sjálfstæðisflokksins, Alþýðuflokksins og Kristjáns
Benediktssonar, Framsóknarflokki.
Samkvæmt hinum nýju reglum
hafa aðeins þeir fulltrúar í stjórn
Kjarvalsstaða, sem kjörnir eru af
borgarstjórn, atkvæðisrétt um at-
riði er snerta fjármál og stjórnsýslu
Kjarvalsstaða og um úthlutun
starfslauna, sem stjórnin veitir ár-
lega til eins eða fleiri listamanna.
Stjórn Kjarvalsstaða skipa þrír
menn kjörnir af borgarstjórn til
fjögurra ára í senn og tveir full-
trúar listamanna, sem Bandalag ís-
lenzkra listamanna tilnefnir ásamt
varamönnum til eins árs í senn frá
1. maí ár hvert. Skal þess gætt að
annar fulltrúinn sé úr röðum
myndlistarmanna og að listamenn-
irnir séu búsettir í Reykjavík. Hafa
þeir málfrelsi og tillögurétt um öll
mál er snerta Kjarvalsstaði og
heyra undir verksvið stjórnarinnar.
Ennfremur atkvæðisrétt um alla
ráðstöfun Kjarvalsstaða, er telst til
listrænnar starfsemi, bæði að því er
tekur til útleigu á sýningaraðstöðu
og mál, er snerta starfsemi safnsins
á sviði lista á annan hátt.
Tekur samþykktin og reglurnar
um starfslaunin þegar gildi, nema
ákvæði samþykktarinnar um for-
stöðumann safnsins, sem taka ekki
gildi að svo stöddu, og mun borgar-
ráð taka endanlega ákvörðun um
gildistöku þeirra. Samkvæmt sam-
þykktinni skal forstöðumaður
safnsins vera listfræðingur að
mennt eða hafa víðtæka þekkingu í
greinum, sem snerta listræna
starfsemi. Þar til borgarráð tekur
ákvörðun um þá breytingu gildir
fyrri skipan um ráðningu forstöðu-
manns, sem sér um rekstrarmálefni
annars vegar, og listráðunauts, sem
sér um listræna starfsemi hins veg-
ar.
Einar Hákonarson, formaður
stjórnar Kjarvalsstaða, sagði m.a.
við umræður um þetta mál að þess-
ar nýju reglur hefðu valdið miklum
óróa meðal vinstri manna í borgar-
stjórn og vinstri sinnaðra lista-
manna.
Það væri óeðlilegt að aðrir en
kjörnir fulltrúar af borgarstjórn
hefðu með fjármál og stjórnsýslu
Kjarvalsstaða að gera m.a. um
listaverkakaup á vegum borgarinn-
ar og um starfslaun til listamanna.
Umræða um að þetta fyrirkomulag
kæmi niður á listrænum kröfum
m.t.t. listaverkakaupa borgarinnar
væri út í hött, enda væri þá illa
komið fyrir listinni í landinu ef eng-
inn hefði vit á henni nema lista-
menn. Fulltrúar listamanna í stjórn
Kjarvalsstaða nytu sem áður mál-
frelsis og tillöguréttar hvað þessi
mál varðar. Með þessum reglum
væri meðal annars komið í veg fyrir
að listamenn gætu myndað meiri-
hluta með fulltrúum minnihluta
borgarstjórnar í stjórn Kjarvals-
staða gegn lýðræðislega kjörnum
meirihlutanum. Reynsla væri fyrir
slíkum pólitískum leikjum og væri
sá pólitíski réttur tekinn af lista-
mönnum.
Það fyrirkomulag sem verið hefði
á Kjarvalsstöðum væri einsdæmi og
til samanburðar mætti nefna að
ekki réðu rithöfundar því hvaða
bækur væru keyptar til borgarbóka-
safnsins. Með breytingu á reglugerð
um Kjarvalsstaði 1979 í tíð vinstri
meirihlutans hefði listamönnum í
stjórninni verið fækkað um tvo án