Morgunblaðið - 01.12.1985, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR1. DESEMBER1985
„Þakka yður
fyrir að
ég kom“
Að undanförnu hefur mikið verið rætt
og ritað um Jóhannes S. Kjarval í tilefni
af aldarafmæli listamannsins og ýmsar
sögur verið rifjaðar upp af honum. Hér
fer á eftir frásögn Péturs Eggerz, þáver-
andi ríkisstjóraritara, er Kjarval heim-
sótti ríkisstjóra íslands, Svein Björns-
son, á skrifstofu hans, sem verið var að
útbúa í Alþingishúsinu. Frásögnin birtist
fyrst í bók Péturs, „Minningar ríkis-
stjóraritara“, sem Skuggsjá gaf út.
Þegar búið var að kaupa nauðsynleg
húsgögn í skrifstofu ríkisstjóra, var komið
að veggskrautinu. Ríkisstjóri leyfði mér
að velja sjálfur málverk á veggina í minni
skrifstofu. Eins og málverkin á Bessastöð-
um voru þau fengin að láni hjá ríkinu.
íslenzka ríkið átti mikið af málverkum.
Ekki var þá nein Selma til að gefa upplýs-
ingar um hin ýmsu málverk ríkisins. Hins
vegar sneri ég mér til Björns Rögnvalds-
sonar húsameistara og sagði hann mér að
í kjallara Arnarhvols væru geymd mörg
falleg málverk, sem ríkið ætti. Að fengnum
nauðsynlegum leyfum fór ég með Birni í
þessa geymslu og þar voru málverkin
stökkuð í römmum, rétt eins og fiskur.
Valdi ég mér nokkur málverk, sem síðan
voru hengd upp í skrifstofu ríkisstjórarit-
ara. Eitt þeirra var málverk eftir Kjarval
og tók ég eftir að í því var rispa, rétt eins
og það hefði orðið fyrir hnjaski. Ég tal-
færði það við ríkisstjóra, að ég myndi biðja
Kjarval að bæta úr þessu, næst þegar ég
sæi hann. En Kjarval og faðir minn voru
góðir vinir til margra ára, og hófst sú
vinátta löngu áður en þjóðin var búin að
viðurkenna hann sem þann mikla lista-
mann, sem hann er. Auk þess hafði ég sjálf-
ur eins og aðrir Reykjavíkurstrákar alizt
upp með Kjarval. Kjarval var maður, sem
alltaf hafði sett lit á bæinn.
Ég hitti hann fyrir utan Landsbankann
í Austurstræti. Heilsaði honum og sagði
honum söguna af rispunni í málverkinu
og spurði, hvort hann væri fáanlegur til
þess að bæta úr.
„Heyrðu góði,“ sagði hann, „hvenær
kemur rfkisstjóri til vinnu á morgnana?"
„Hann kemur um tíuleytið," sagði ég.
„Jæja góði, þá kem ég á morgun, stund-
víslega klukkan tíu.“
Svo liðu vikur, mánuðir og ár og ekki
kom Kjarval. En svo er það um tíuleytið
einu sinni, að við Sveinn Björnsson erum
að tala saman á skrifstofu hans, sem veit
út að Austurvelli. Er þá barið fast í
gluggann.
„Hver skyldi þetta vera?“ spyr Sveinn
Björnsson.
„Það skyldi þó aldrei vera Kjarval," segi
ég og geng fram. Ég heilsa honum og hann
þérar mig.
„Komið þér sælir," segir hann.
Þetta þótti mér ekki góðs viti, og ekki
benda til þess, að hann ætlaði sér að vera
alvarlegur þessa morgunstund.
„Vilduð þér sýna mér málverkið," segir
hann og stingur tveimur vindlingum upp
í sig og kveikir í þeim báðum í einu, en
leggur þá svo frá sér og fer að athuga
rispuna í málverkinu. Hann gengur þétt
upp að málverkinu, svo gengur hann aftur
á bak og skyggnir fyrir augun. Síðan geng-
ur á ýmsu, sem mér fannst einna helst
minna á eitthvað dulrænt. Loks tekur hann
til máls og segir: „Ég skal segja yður
nokkuð, þessi rispa er svo falleg að ég
ætla að mála svona rispur í öll mín mál-
verk.“
„Jæja,“ sagði ég.
En nú kemur ríkisstjóri inn í herbergið
til okkar og segir:
„Komið þér sælir Kjarval, má ekki bjóða
yður inn á skrifstofuna til mín og sýna
yður húsgögnin?"
Kjarval gengur nú inn í skrifstofu ríkis-
stjóra og um leið og hann stígur á gólftepp-
ið, þá segir hann: „Ljómandi er þetta fal-
legt teppi og minnir mig á gamla Fjall-
konu-kaffibætinn.“
„Hvernig líst yður á þessa Gobelin-
stóla?" spyr ríkisstjóri.
Kjarval skyggnir fyrir augun, gengur
aftur á bak og áfram: „Þessir stólar eru
stórkostleg listaverk, hr. ríkisstjóri og
líklegast hefur enginn skilið þetta listaverk
nema listamaðurinn sjálfur eitt augnablik.
En svo hefur hann strax gleymt því, hvað
Jóhannes S. Kjarval
vakti fyrir honum. En þessum stólum á
að stilla út, hr. ríkisstjóri, svo að öllum
sé ljóst, að svona listaverk megi búa til.“
Nú beinist athygli Kjarvals að skrif-
borðinu, sem eitthvað var farið að losna í
límingu. Hann styður hendi á skrifborðið,
og það riðar við.
„Mikill ljómandi kjörgripur er þetta
skrifborð," segir Kjarval, „hreyfist, þegar
maður styður á það hendi. Það þarf að
senda íslenzka húsgagnasmiði til London
til þess að læra að búa til skrifborð, sem
hreyfast við snertingu."
Ríkisstjóri tók þessu öllu með hinu mesta
jafnaðargeði, og nú göngum við þrír inn í
skrifstofuherbergi mitt og setjumst þar
við hringlaga mahoganyborð og spjöllum
saman.
„Okkur hjónum þætti vænt um, ef þér
vilduð þiggja kaffiboð hjá okkur að Bessa-
stöðum,“ segir ríkisstjóri.
„Ég get ekki þegið þetta boð nema að
sveinum þeim, sem fylgja mér, sé einnig
boðið. Það er nefnilega þannig, herra ríkis-
stjóri, að ef mér fellur á einhverjum stað,
þá vil ég ekki fara þaðan aftur. Nú kynni
mér að falla svo vel á Bessastöðum, að ég
vildi ekki fara aftur til Reykjavíkur. Þá
þarf ég að hafa með mér menn, sem langar
meir til Reykjavíkur en mig langar sjálfan
og þessir sveinar sem fylgja mér þrífast
hvergi nema í Hafnarstræti í Reykjavík."
Það komst einhvern veginn aldrei nein
alvara í þetta samtal, og nú var því lokið,
Kjarval stóð upp og kvaddi ríkisstjóra með
þessum orðum:
„Verið þér sælir, herra ríkisstjóri, og
þakka yður fyrir að ég kom.“
Mig kvaddi hann sömu kveðju og eins
skrifstofustúlkuna.
Maður, sem ég sagði þessa sögu, sagði,
að á bak við þetta háttalag Kjarvals hefði
búið eitthvað, sem ekki liggur í augum
uppi. En á það er ég ekki dómbær.
Aðeins það besta fyrir barnið
PAMPERS
Pampers bleyjur+buxur hlífa litlum bossum
Þurrbleyjan næst baminu heldur raka frá húðinni og tryggir
hámarks vellíöan. Innri lögin í bleyjunni taka á móti miklum raka.
Hliðarlásar, sem hægt er að loka og opna, auðvelda bleyjuskipti.
Rykking á hliðiun kemur í veg fyrir leka.
Pampers bleyjur eru ofnæmisprófaðar
PAMPERS, EKKI BARA BESTAR.
Þær eru líka hagkvæmar, því þú notar færri Pampers bleyjur.
4 stærðir.
Pampers á mun lægra verði en þig grunar
PAMPERS fást íverslunumum land allt
D. . .

í Kaupmannahöfn
FÆST
í BLAÐASÖLUNNI
ÁJÁRNBRAUTA-
STÖOINNI,
KASTRUPFLUGVELLI
OG Á RÁOHÚSTORGI