Morgunblaðið - 27.04.1986, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. APRlL 1986
B 15
Le Carré í spéspegli.
fer til Englands til að verða við
útför Rick foður síns og felur sig
síðan í hafnarbæ í Suður-Devon,
þar sem hann skrifar Tom, 13 ára
syni sínum, og yfirmanni sínum,
Jack Brotherhood, löng bréf, sem
eru í raun réttri endurminningar
hans.
í bréfunum segir Pym frá
bemsku sinni og erfiðleikum, sem
faðir hans olli honum með vafasömu
háttemi sínu. Hann lýsir því hvemig
hann ólst upp í andrúmslofti svika
og blekkinga og varð þannig „full-
kominn njósnari".
Á milli þess sem Pym minnist
liðinna daga segir frá mikilli leit,
sem er gerð að honum undir stjóm
Jack Brotherhoods, sem réð hann
til starfa í leyniþjónustunni þegar
hann var 17 ára gamall og sýnir
honum mikinn skilning.
Fljótlega kemur í ljós að Pym
leikur tveim skjöldum. Þegar hann
leggur niður pennann í bókinni
skýtur hann sig til bana til að
komast hjá handtöku.
Gjaldþrota
Le Carré gekk í leyniþjónustuna
áður en hann fór til Oxford, en
ekki eftir að hann kom þangað eins
og Magnús Pym. Þá hafði hann
kynnzt Ann, sem varð konan hans.
Ann, sem nú er gift brezkum
stjómarerindreka í Zimbabwe, var
ein fyrsta manneskjan, sem Le
Carré kynntist, er hreifst ekki af
persónutöfrum föður hans.
Skömmu áður en þau giftust varð
Ronnie gjaldþrota. Skuldirnar vom
jafnvirði 30 milljóna dala á núver-
andi gengi.
Önnur eiginkona Ronnies og börn
þeirra tvö, leikkonan Charlotte
Cornwell og Rupert Cornwell,
fréttaritari „Financial Times" í
Bonn, fengu að búa í húsi frænku
bamanna og áttu varla til hnífs og
skeiðar. Ronnie heimsótti þau sjald-
an eftir það. Charlotte var aðalfyrir-
mynd La Carrés í skáldsögunni
„The Little Dmm Girl“, sem vakti
heimsathygli þegar hún kom út
1983. Þar tók Le Carré sér fyrir
hendur að lýsa myrkviðum ástands-
ins í Líbanon.
Næstu 20 ár forðaðist Le Carré
föður sinn. En hann fann að þeir
vom líkir um margt. Ronnie átti
sér sérstakan leyniheim og sonur
hans leitaði inngöngu í aðra „leyni-
veröld“ í fylgd með nokkurs konar
staðgenglum föður hans, þeirra á
meðal George Smiley. Le Carré
komst að því að hann hafði erft
ýmsa eiginleika föður síns og að
þeir gætu komið honum að góðum
notum í leyniþjónustunni.
Le Carré segir að margt af því
sem hann hafi þurft að gera í utan-
ríkisþjónustunni hafi minnt sig á
föður sinn og nefnir nokkur dæmi.
Hann segir að alls konar hrossa-
kaup hafi verið nauðsynleg, oft
hafí þurft að ginna fólk með ýmsum
ráðum, fá menn til að segja meira
en þeir vildu og vingast við ýmsa,
sem hann hefði ekki viljað eiga að
vinum, þar sem þeir bjuggu yfir
mikilvægri vitneskju eða höfðu
mikil áhrif.
Le Carré vissi að hann var
gæddur persónutöfrum eins og
Ronnie, en taldi það benda til spill-
ingar og vildi heldur sporna við
þeim eiginleika og jafnvel útrýma
honum en nota hann. „Mér blöskr-
uðu þau áhrif, sem var hægt að
hafa með persónutöfrum, því þeir
voru það eina sem hann hafði til
brunns að bera.“
„Leyniveröld“
Skilningur Carrés á þessu hafði
mikil áhrif á þá ákvörðun hans að
hætta í leyniþjónustunni og átti
mikinn þátt í að móta skoðanir
hans á þeirri „leynilegu veröld“,
sem hann ákvað að skrifa um, eins
og bækur hans bera vott um. Þetta
hefur einnig átt mikinn þátt í því
að hann hefur lítið viljað láta á sér
bera.
„Fullkomni njósnarinn" í nýju
sögunni reynist vera heldur aumk-
unarverður og hræsnisfullur, eins
og ýmsar fyrri söguhetjur Le Carr-
és. Erfiðara gæti virzt að fyrirgefa
hræsni Magnúsar en Ricks föður
hans, en enn erfiðara er að fyrirgefa
hræsni þeirra stofnana, sem Magn-
ús starfar fyrir.
Samkvæmt „Fullkomnum njósn-
ara“ snúast fundir æðstu valda-
manna í London fremur um að
koma í veg fyrir að álit Bandaríkja-
manna á þeim bíði hnekki en að
bjarga lífi erindreka, sem geta
komizt í hættu. Í sögunni virðist
gefið í skyn að mestu svikahrapp-
ana sé að finna meðal valdamanna
í stjómkerfinu. Munurinn er sá að
Rick fór frá ógreiddum reikningum,
en stofnanirnar snúa baki við erind-
rekum sínum og þeir láta lífið.
Ronnie lézt þegar hann horfði á
krikket-keppni í sjónvarpi 1975.
Hann lét eftir sig tvo bíla, skrifstofu
í Jermyn-stræti í London, íbúð á
góðum stað í Chelsea, sumarhús
skammt frá Maidenhead og tvo
veðhlaupahesta. Allt var þetta
skráð á nafn gervifyrirtækja, en
sjálfur var hann eignalaus.
„Enginn fann nóg af peningum
í veski hans eða annars staðar til
að greiða starfsfólki hans laun þá
viku,“ sagði Le Carré. „Hann átti
enga peninga, punktur. Allir að-
stoðarmenn hans og starfsmenn
leituðu dauðaleit að einhverjum
peningum í skjölum hans ... en
fundu ekkert." Le Carré greiddi
fyrir útförina, en mætti ekki sjálfur.
Skjalaskápur
I „Fullkomnum njósnara" kemur
gamall, illa leikinn, grænn skjala-
skápur oft við sögu. Skápurinn
hefur að geyma öll leyndarmál
Ricks og eftir lát hans er farið með
hann í felustað sonar hans. Skápur-
inn er nokkurs konar lykill að sög-
unni.
Magnús Pym vill losa sig við
skápinn og leyndarmálin í honum
og hreinsa burt áhrif Ricks. í einu
bréfínu til sonar síns kveðst Magn-
ús líta á sig sem „brú“ milli illa
þokkaðs föður og nýs og fijálsara
lífs, þar sem enginn þurfí að efast
um tryggð. Magnús hefur beitt
sömu blekkingum og faðir hans í
starfí sínu, en ekki skaðað nokkurn
mann. Honum tekst að losa sig
undan áhrifum föður síns og komast
óséður í burtu, en að lokum ræður
hann sér bana þegar hringurinn um
hann þrengist.
Ritdómarinn David Holloway
segir að Le Carré vilji líka losna
við skápinn með leyndarmálum
föður síns og losna undan áhrifum
hans. Jafnvel geti verið að Le
Carré vilji segja skilið við fyrri
bækur sínar, sem allar fjalli um
njósnir, enda fari ekki milli mála
að hann hafí fyllzt óbeit á þeirri
grein og þeim mönnum, sem hana
stunda.
Þrír synir Le Carrés af fyrra
hjónabandi hans og Ann eru honum
handgengnir. Hann eignaðist fjórða
soninn með síðari eiginkonu sinni,
Jene Eustace, sem var áður ritstjóri
hjá bókaforlagi. Charlotte og Rup-
ert Comwell, böm Ronnies af síðara
hjónabandi, segja að David Corn-
well, hálfbróðir þeirra, líkist föður
sínum meir og meir, þótt hann sé
hávaxnari og grennri.
Rithöfundurinn Anthony Burg-
ess segir í ritdómi að með hinni nýju
bók sinni virðist Le Carré fyrst og
fremst reyna að fá útrás fyrir
bældar tilfinningar í garð föður
síns, en bókin er enginn endanlegur
dómur yfír honum. „Ég þekki hann
ekki enn,“ segir Le Carré. „Hann
er mér ennþá lokuð bók.“ Þó vonar
hann að margir synir og feður
muni sjá sjálfa sig í lýsingunum á
Magnúsi og Rick Pym.
GH skv. IH Tribune o.fl.
John Le Carré notar ekki ritvél. Hann skrifar fyrst með bláu bleki
og leiðréttir svo með rauðu. Kona hans hreinskrifar síðan uppkast-
ið. Hér er ein blaðsíða frumdraga bókarinnar „Smiley’s People“.
Þar hefur Le Carré fyrst skrifað ofan í með bláu bleki og síðan
með svörtu. Loks hefur hann leiðrétt greinarmerkjasetningu með
rauðu bleki.