Morgunblaðið - 21.11.1986, Page 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1986
UMSJÓN/ÁSLAUG RAGNARS
BEZTU
ÁR
ÆVINNAR
I. HLUTI
SKELIN ER
HOLLUSTUFÆÐA
Það er alltaf gaman að segja góðar fréttir og nú eru vísindamenn
við Washington-háskóla búnir að komast að því að í skelfiski sé
mikið af fitusýrunni Omega-3 sem hefur þann eiginleika að minnka kól-
esteról og blóðfitu og á þannig sinn þátt í því að draga úr hættu á
hjartasjúkdómum.
Nánar tiltekið hafa þessar rannsóknir fyrst og fremst beinzt að ostr-
um og hörpuskel en vísindamennirnir telja þó að þetta gildi líka um
annan skelfisk, og þá væntanlega rækjur og humar sem Islendingum
eru svo hjartfólgin. Niðurstöðurnar kveða líka upp úr um það að í skel-
fiski sé lítið af salti og almennt mæla vísindamennirnir með því að
sjávarfangs sé neytt a.m.k. tvisvar í viku. Þeir rækju eflaust upp stór
augu ef þeir gerðu sér ferð til íslands og hittu nokkrar af þeim mörgu
fjölskyldum sem aldrei hafa tekið upp þann leiða sið að neyta kjöts
oftar en einu sinni eða tvisvar í viku. Soðningin mundi eflaust falla þeim
vel í geð því þeir sjá ástæðu til að vara fólk við þeirri hættu sem fólgin er
í því að steikja fiskinn í feiti og brauðmylsnu. Sú viðbót mun fjórfalda
magn óhollustu í fiskréttum.
(LOS ANGELES TIMES)
Trefjar í
fædunni
Neyzla trefja kemur í veg
fyrir ýmsa alvarlega sjúk-
dóma — æðasjúkdóma þar sem
trefjar koma í veg fyrir kólester-
ól-myndun, offitu af því að
trefjar koma í stað annarrar
fæðu sem inniheldur mikið af
hitaeiningum, og krabbamein í
ristli. Þetta hefur verið marg-
sannað með vísindalegum
rannsóknum, og raunar skipta
þessar rannsóknir nú orðið þús-
undum. Trefjar hafa líka aeskileg
áhrif á blóðsykurinn þar sem
þær tefja fyrir því að sykurinn
fari úr ristlinum út í blóðið, en
þetta er atriði sem hefur mikið
að segja fyrir sykursjúka.
„Trefjar" eru ýmis efni sem
efla mótstöðu í meltingarfærun-
um og koma aðeins úr jurtarík-
inu. Trefjum er skipt í tvo
meginflokka og öll höfum við
þörf fyrir báðar tegundirnar.
Annars vegar eru trefjar sem
leysast upp í vatni og þær er
einkum að finna í ávöxtum,
grænmeti og haframjöli. Það eru
þessar trefjar sem hafa áhrif á
Næring og aldur
EFTIR MIRIAM STOPPARD
■^að er fyrst á síðari árum sem
l#athyglin hefur beinzt að sér-
stökum þörfum fólks er árin færast
yfir. Til skamms tíma var litið á
þroskaárin sem tímabil vonbrigða
og hrörnunar. Á þessu herrans
ári, 1986, gera flestir sér vonir um
heilsu og langlífi og því er ellin að
verða mikilvægt tímabil á manns-
ævinni. „Beztu ár ævinnar" heitir
bók um þetta efni eftir frægan
brezkan lækni, Miriam Stoppard,
sem gift er leikritaskáldinu Tom
Stoppard. Efni bókarinnar verður
rakið í stuttu máli í þrennu lagi hér
á Heilsu-opnunni.
í fyrsta þætti er rætt um mikil-
vægi næringar og breytilegar
þarfir líkamans eftir aldri.
Góð heilsa er enginn einkaréttur
ungs fólks. í Bandaríkjunum hafa
vísindamenn sannað með rann-
sóknum að fjöldi fólks heldur
heilbrigði og andlegu atgervi fram-
undir áttræðisaldur. Þó er það
staðreynd að skömmu eftir að
tvítugsaldri er náð tekur líkaminn
að hrörna og því þarf að veita
honum sérstaka umönnun og at-
hygli ef hann á að gegna hlutverki
sínu svo lengi sem unnt er. Líkam-
leg vellíðan krefst þess að við
aðlögum heilbrigðishætti okkar
eðlilegum breytingum en gætum
þess ekki aðeins að sjúkdómar
herji ekki á líkamann.
Þegar árin færast yfir er nauð-
synlegt að vita við hvaða breyting-
um er að búast og hvernig þær
fara fram. Þannig getum við gert
skynsamlegar ráðstafanir varðandi
breytingar á mataræði, hreyfingu,
umönnun húðarinnar, reykingum
og drykkjuvenjum, klæðaburði,
svefnvenjum og jafnvel á búshátt-
Að sjálfsögðu fer hitaeininga-
þörf hvers og eins mjög eftir aldri,
líkamlegu erfiði og eðli þess, og
við þetta hlýtur dagleg næring að
miöast.
12% þeirra hitaeininga sem við
neytum á degi hverjum ættu að
vera eggjahvítuefni. Þó er þess að
gæta að þeir sem þjást af sýkingu,
meltingartruflunum, eftirköstum
eftir skurðaðgerð eða önnur veik-
indi, nýta meira af eggjahvítuefn-
um en ungt og heilbrigt fólk. Vert
er að benda á það að þeir sem fá
lítið af eggjahvítuefnum hafa marg-
ir hverjir ekki ráð á því að kaupa
mat sem inniheldur slík efni í ríkum
mæli eða eru ekki færir um að
tyggja mat sinn sem skyldi.
Feiti skyldi aldrei vera meiri en
sem nemur 30% hitaeininga í dag-
legri fæðu. Þörf líkamans fyrir fitu
breytist alls ekki með aldrinum.
Amerísku hjartaverndarsamtökin
ráðleggja að mettaðar fitusýrur í
fæðunni séu aldrei meiri en sem
nemur 10% af hitaeiningunum og
þau 20% sem þá eru eftir ættu
að skiptast á milli einmettaðrar og
fjölómettaðrar fitu.
Járn, kalk og kalíum eru þau
steinefni sem valdið geta vanda
þegar árunum fjölgar. Járnskortur
er fremur algengur á hvaða aldur-
skeiði sem er, en líkaminn á jafnan
í erfiðleikum með að taka til sín
þetta steinefni. Blóðleysi af völd-
um járnskorts er algengara hjá
rosknu og gömlu fólki en hjá þeim
sem yngri eru og orsakirnar eru
m.a. þær að mataræðið er þá rýr-
ara. Á elliárunum er það líka oft
svo að meltingarfærin taka til sín
aukið blóð af ýmsum ástæðum.
I Einnig ber að nefna að á Norður-
TANIMBURSTINN ER
GRÓÐRARSTÍA SÝKLA
sem við neytum sé tilvalin gróðr-
arstía fyrir sýkla.
(AMERICAN HEALTH)
um okkar og vinnu. Það sem einna
mestu máli skiptir er þó að gera
viðeigandi breytingar í tæka tíð.
Þannig má koma í veg fyrir ýmis
óþægindi sem stundum fylgja ell-
inni.
Það er næstum áreiðanlegt að
við brennum færri hitaeiningum
eftir því sem árunum fjölgar, en
þó er ekki þar með sagt að þörf
okkar fyrir næringarefni minnki.
Ef eitthvað er þarf að gæta þess
að á þessu tímabili ævinnar séu
gæði fæðunnar meiri en áður. Al-
veg sérstaklega þarf að gæta þess
að fæðan sé nógu næringarrík til
þess að tryggja mótstöðu líka-
mans gegn farsóttum en einnig
er nauðsynlegt að athuga að líka-
manum dugar engin lágmarksnær-
ing til þess að ráða við sérstakt
streituálag sem óhjákvæmilega
fylgir slysum, skurðaðgerðum eða
sýkingum. Til að standast veikindi
á borð við þessi þurfum við að fá
a.m.k. 58% hitaeininga í daglegu
fæði úr kolvetnum. Þau kolvetni
sem við nýtum ekki breytast í fitu.
Unnin kolvetni ættu ekki að nema
meiru en 10% af daglegri neyzlu
hitaeininga. Náttúrleg, óunnin kol-
vetni, sem einkum er að finna í
ávöxtum, grænmeti, korni og korn-
mat, ættu helzt að vera a.m.k.
48% daglegrar fæðu og þannig
væri æskilegast að taka til sín
orku, steinefni, fjörefni og trefjar.
Ný tilgáta um orsök þess að
kvef, hálsbólga og alls konar
bólgur og sýkingar batna ekki
heldur dragast á langinn: Synda-
selurinn getur verið tannburstinn.
Við tannlæknaháskólann í Okla-
homa fór nýlega fram rannsókn
þar sem þátttakendur voru 20 að
tölu. Þeir voru haldnir hinum ýmsu
þrálátu sýkingum í tannholdi og
munni. í Ijós kom aö heilsan batn-
aði til mikilla muna hjá þeim sem
fóru að skipta um tannbursta
hálfsmánaðariega. Grunsemdir
vöknuðu þá um það að áblástur
og kvefsóttir yrðu þrálátar vegna
þess að sýklar og veirur lifðu góðu
lífi á tannburstanum og orsökuðu
sýkingu æ ofan í æ.
Tom Glass sem er forstöðu-
maður meinarannsóknadeildar
háskólans lét rannsaka tann-
bursta þátttakendanna en allir
burstarnir voru úr gerviefnum.
Niðurstaðan varð sú að á burstun-
um þrifust skaðlausir sýklar sem
venjulega eru í munni hvers og
eins, en einnig og ekki síður sýklar
sem orsaka alvarlegar bólgur. Við
nánari athugun kom ennfremur í
Ijós að fjórir af hverjum tíu tann-
burstum sem komu nýir úr
umbúðum voru sýktir af staffíló-
kokum sem venjulega þrífast á
yfirborði húðarinnar. Þegar þessir
sýklar komast inní munninn geta
þeir orsakað andstyggilegar bólg-
ur. „Vandamálið er það að allir
álíta að tannburstar séu sótt-
hreinsaðir en enginn krefst þess
aö þeir séu það í raun og veru,"
segir Tom Glass. Hann bendir
ennfremur á að sykur úr fæðunni