Morgunblaðið - 22.11.1986, Qupperneq 46

46
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 22. NÓVEMBER 1986
Með kveðju til tann-
lækna að gefnu tilefni
eftir Jóhönnu
Sigurðardóttur
Á Alþingi hef ég ásamt nokkrum
þingmönnum Alþýðuflokksins lagt
fram tillögu til þingsályktunar um
endurskipulagningu á tannlækna-
þjónustu. Fjölmiðlar hafa lítið sem
ekkert fjallað um tillöguna. Fyrir
henni hef ég enn ekki mælt á Al-
þingi né fjallað um í blaðagrein.
En nú virðist ærið tilefni til.
Tannlæknar hafa í þremur blaða-
greinum kosið að heQa skrif í
^ölmiðlum í tilefni af þessari til-
lögu. Tilgangurinn er ekki að ræða
efnislega eða málefnalega um til-
löguna, heldur að beina spjótum
sínum að mér með rangfærslum og
tilhæfulausum ásökunum. Þar með
hafa þeir boðið heim deilum í flöl-
miðlum sem ég tel að sé_ málum
þeirra lítt til framdráttar. Ég hefði
heldur kosið að skrif við tannlækna
á opinberum vettvangi hefðu snúist
um hvemig við gætum náð fram,
að ég ég ætla, sameiginlegum
markmiðum um að koma betra
skipulegi á tannlæknaþjónustuna
og markvissari stefnu í tannlækn-
ingum, sem og að fínna leiðir til
að lækka tannlæknakostnað. En sé
það skoðun tannlækna að það sé
málstað þeirra til framdráttar að
heija umræður á opinberum vett-
vangi um launamál tannlækna og
tannlæknakostnað með þeim hætti
sem þeir gera í Morgunblaðinu 14.
nóvember sl. þá er það auðvitað
þeirra mál. Tannlæknar verða líka
að skilja og virða mér það til betri
vegar að ég get ekki legið undir
svívirðingum og tilhæfulausum
ásökunum af þeirra hálfu. Þeir hafa
sjálfír kastað boltanum.
Það er mér líka bæði ljúft og
skylt að leggja því lið, að fá fram
í dagsljósið upplýsingar um það sem
hingað til hefíir verið hulið öllum.
Hver er heildarkostnaður við tann-
lækningar á íslandi? Hver er
raunverulegur kostnaðarhluti og
hver launahluti tannlækna í heildar-
kostnaði tannlækninga? Það myndi
í senn auðvelda allar samningavið-
ræður við tannlækna vegna
tryggðra sjúklinga og ákvarðana-
töku um stefnu í tannlækningum
og aukinn hlut almannatrygginga
í tannlæknakostnaði almennt.
*
Otraustar heimildir
En hvað var það, sem fékk stjóm
Tannlæknafélagsins til að gefa
landsmönnum allra náðarsamlegast
innsýn í tekjur tannlækna og heild-
arkostnað við tannlækningar? Var
það vegna þess að flutningsmenn
tillögunnar á Alþingi byggðu á
ótraustum heimildum eins og stjóm
Tannlæknafélagsins segir í bréfi
sínu, sem birtist í Morgunblaðinu
14. nóvember sl.? Eða var það
kannski vegna þess að þvílík reikn-
ingsgleði greip 1. flutningsmann
tillögunnar að „tölvur tmflast og
gamlir stærðfræðikennarar ganga
með veggjum," eins og tannlæknir
á Húsavík orðaði það í blaðagrein
í DV 13. nóvember af sama tilefni?
Lítum nánar á það. „Ótraustu
heimildimar", sem stjóm Tann-
læknafélagsins orðar svo, em
upplýsingar frá tannlæknum sjálf-
um, sem fram komu á samninga-
fundi tannlækna við Trygginga-
stofnun ríkisins, sem og opinberlega
í fjölmiðlum. Það sem tannlæknar
sjálfir upplýstu var að 10—15%
tannlæknaverka sé vegna
tryggðra sjúklinga, sem fá endur-
greiddan hluta eða allan tann-
læknakostnað. í þingsályktunartil-
lögunni segir orðrétt:
„Talið er að tannlæknaverk, sem
greitt er fyrir gegnum trygginga-
kerfíð, séu 10—15% allra tann-
læknaverka (sbr. Morgunblaðið 23.
sept. 1986, grein formanns samn-
inganefndar Tryggingastofnunar
ríkisins).“ í tillögunni er ekkert full-
yrt eða mat lagt á þessar upplýsing-
ar en í greinargerð kemur fram:
„Sé þessi forsenda (innskot: frá
tannlæknum sjálfum) lögð til
gmndvallar má áætla að heildar-
tannlæknakostnaður á öllu
landinu hafí á árinu 1985 numið
2,5 milljörðum króna eða að meðal-
tali um 11 milljónum (innskot:
heildartannlæknakostnaður, ekki
laun tannlækna) á hvem tann-
lækni. Samkvæmt því sem tann-
læknar sjálfir áætla er rekstrar-
kostnaður tannlæknastofu á
núgildandi verðlagi 3 milljónir
króna á ári (sbr. Morgunblaðið 23.
sept. 1986 sama grein)." Tilvitnun
lýkur.
Eins og sjá má af þessari tilvitn-
uðu setningu í greinargerð þings-
ályktunartillögu er forsendan, sem
gengið er út frá, forsenda sem tann-
læknar sjálfír hafa gefið upp. Miðað
er við hærra hlutfallið, þ.e. að 15%
allra tannlæknaverka séu vegna
vegna tryggðra sjúklinga. Út frá
þeirri forsendu má áætla, að meðal-
árstekjur tannlækna séu um 8
milljónir króna (11 milljónir að frá-
dregnum 3 millj. kr. rekstrarkostn-
aði). Um þessa tilvitnuðu setningu
segir stjóm Tannlæknafélagsins í
Morgunblaðinu 14. nóv.: „Stjóm
TFI telur alla umfjöllum flutnings-
manna um 11 milljónir króna
meðalárstekjur hreinan atvinnu-
róg og vísar því til föðurhúsanna."
(Innskot greinarhöfundar: Þ.e.
tannlækna sjálfra.) Og áfram segir:
„Gera verður kröfur til þess að mál
séu ekki lögð fram á Alþingi sem
byggja á jafn ótraustum heimild-
um.“!
Að falla á eigin bragði
Spyija má hvemig stóð á því að
enginn í samninganefnd tannlækna
mótmælti staðhæfingu um að 10—
15% tannlæknaverka væm vegna
tryggða sjúklinga á samningafundi,
þar sem þessar upplýsingar komu
fram hjá einhveijum af samninga-
nefndarmönnum tannlækna. Af
hveiju mótmælti heldur enginn
tannlæknir, þegar þessar upplýs-
ingar komu fram opinberlega hjá
formanni samninganefndar Trygg-
ingastofnunar ríkisins í sept. sl.?
Getur verið, að á þeim tíma hafí
það hentað tannlæknum að veifa
þesari tölu á samningafundi um
greiðslu fyrir tryggða sjúklinga?
Getur verið, að vopnin hafí einfald-
lega snúist í höndunum á þeim
sjálfum? Nú átti þeir sig allt í einu
á því að þessar upplýsingar frá
þeim eru óhagstæðar, þegar áætl-
aður er hver heildarkostnaður
vegna tannlækninga er í landinu
út frá þeirra eigin upplýsingum og
forsendum um hlut tryggðra í tann-
læknaverkum. -3 Og hvað er þá
tekið til bragðs? Jú, leitað að nýrri
forsendu til að fá út sem lægst laun
hjá tannlæknum. Meginforsendan,
sem þar er byggt á, er að tryggðir
sjúklingar séu 39,7% af þjóðinni og
m.a. dregin af því sú ályktun, að
hlutur tryggðra sjúklinga sé á milli
50—60% tannlæknaverka.
Með forsendur tann-
lækna að leiðarljósi
Með þessa forsendu að leiðarljósi
nú fá þeir út heildarveltu á hvem
tannlækni að meðaltali 3 milljónir
króna eða 1,3 milljónir í tekjur á
hvern tannlækni. Þessi forsenda
gefur þeim einnig að heildartann-
læknakostnaður hafí numið 746
milljónum króna á árinu 1985.
(Grein stjómar Tannlæknafélagsins
í Morgunblaðinu 14. nóv. sl.)
Hvernig kemur það
heim og saman að
50—60% af heildartekj-
um tannlækna sé vegna
tryggðra sjúklinga,
þegar þriðjungur af
heildartekjum danskra
tannlækna er vegna
tryggðra sjúklinga, en
þar tekur almanna-
tryggingakerf ið þátt í
kostnaði fyrir alla ald-
urshópa?
Lítum nánar á þessa niðurstöðu
tannlæknanna:
1. Heildarkostnaður við tann-
lækningar vegna tryggðra sjúkl-
inga á árinu 1985 var 373 milljónir
króna. Ef heildartannlæknakostn-
aður hefur numið 746 milljónum
króna, eins og tannlækar sjálfír
setja fram, þá fá þeir þá niðurstöðu
að 373 milljónir króna séu vegna
aldurshópanna 17—67 ára, sem
ekki fá greitt úr tryggingum.
Þetta eru rúmlega 60% þjóðar-
innar eða 146 þúsund manns.
Samkvæmt þessari forsendu tann-
lækna er meðaltalstannlækna-
kostnaður á hvem 17—67 ára
einstakling um 2.500 kr. á ári. Ég
læt öðrum eftir að meta þessa tölu
út frá útgjöldum heimila vegna
tannlækninga. Það verður líka að
telja hæpið að heildartannlækna-
kostnaður vegna tryggðra sé sá
sami eða jafnvel minni en fyrir
aldurshópinn 17—67 ára, ekki síst
þar sem dýrar tannviðgerðir (gull-
fyllingar, krónur, brýr) em að
mestu leyti hjá þessum aldurs-
hópum en ekki tryggðum sjúkling-
um (bömum, unglingum, öryrkjum
og öldruðum).
2. Samkvæmt því sem tannlækn-
ar hafa sjálfír sett fram á samn-
ingafundi, og því atriði í greinar-
gerð þingsályktunartillögunnar
hefur stjóm Tannlæknafélagsins
ekki mótmælt, er rekstrarkostnaður
tannlæknastofu á núgildandi verð-
lagi 3 milljónir króna. Hvemig
gengur það þá upp við þá stað-
hæfíngu tannlækna í Morgunblað-
inu 14. nóv. sl., að heildarvelta á
tannlækni sé að meðaltali 3 millj-
ónir króna? Hver einasta króna
gengur samkvæmt þessari formúlu
í reksturinn. Ekki króna eftir í laun
tannlækna.
3. En látum liggja. milli hluta
þriggja milljóna króna rekstrar-
kostnað. Höldum okkur við þá
staðhæfíngu Tannlæknafélags Is-
lands, að heildarveltan á hvem
tannlækni sé að meðaltali 3 milljón-
ir króna og laun tannlækna séu að
meðaltali 1,3 milljónir króna. í
samningaviðræðum við tannlækna
hefur verið gengið út frá 1.236
virkum vinnustundum á ári. Það
em 23—24 virkar vinnustundir á
viku sem gefa tannlæknum að með-
altali um 1.050 krónur á hveija
virka vinnustund. Ef miðað er við
8 stunda dagvinnu, eins og gengur
og gerist hjá öðrum, er tímakaup
tannlækna að meðaltali 626 kr. á
klst. Ég iæt öðrum eftir að dæma
hversu raunhæf sú tala er.
4. Stjóm Tannlæknafélagsins
gefur upp í Morgunblaðinu 14. nóv.,
að launahluti tannlæknakostnað-
ar sé 43,28% en kostnaðarhluti
56,72%. — Á það skal ég ekki
leggja mat. Ég bendi hins vegar á
að samkvæmt atvinnuvegaskýrslu
frá 1984, sem Þjóðhagsstofnun
gefur út og byggð er á skattfram-
tölum tannlækna, kemur fram að
launahlutinn sé um 60% en
rekstrarkostnaður um 40%. Hér
ber mikið á milli og það um svo
þýðingarmikinn hlut í gjaldskrá
tannlækna, sem veruleg áhrif hefur
á gjaldtöku þeirra. Spumingin, sem
eftir stendur er: Á hvorum upplýs-
ingunum á að byggja, skattskýrslu
tannlækna eða forsendum, sem
haldið er fram við samningaborð
þegar verið er að semja við tann-
lækna um hlut tryggðra sjúklinga?
5. Víst er það svo, að það er líka
mikill munur á upplýsingum frá
tannlæknum við samningaborðið
um að tryggður hlutur sjúklinga sé
10—15% tannlæknaverka, eða upp-
lýsingum frá stjóm Tannlæknafé-
lagsins þegar þeir réttlæta laun sín
með að hlutur tryggðra í heildar-
tannlæknakostnaði sé 50—60%.
Tannlæknar verða bara að átta sig
á því að það er málstað þeirra lítið
til framdráttar að sveifla þessum
hlutföllum fram og til baka eftir
því hvað best hentar hveiju sinni.
6. í Danmörku eiga allir lands-
menn kost á tannlækningum
almannatrygginga. Að meðaltali
taka sjúkratryggingamar þátt í
50% af heildarkostnaði þeirra
verka, sem þær á annað borð greiða
fyrir. Þar taka sjúkratryggingar
þátt í tannlæknakostnaði fyrir alla
landsmenn og tekjur tannlækna
frá sjúkratryggingum nema um
þriðjungi af heildartekjum
þeirra. Hér á landi taka almanna-
tryggingar aðeins þátt í tannlækn-
ingum fyrir böm, unglinga, aldraða
og öryrkja og oft aðeins að hluta
til. Samt er hlutur tryggðra
50—60% af heildarkostnaði við
tannlækningar, samkvæmt upplýs-
ingum stjómar Tannlæknafélags-
ins. Hvemig kemur það heim og
saman að 50—60% af heildartckj-
um tannlækna séu vegna
tryggðra sjúklinga, þegar þriðj-
ungur af heildartekjum danskra
tannlækna er vegna tryggðra
sjúklinga, en þar tekur almanna-
tryggingakerfið þátt í kostnaði
fyrir alla aldurshópa?
7. Tannlæknakostnaður, sem
greiddur er samkvæmt ákvæðurii
almannatryggingalaga, hefur und-
anfarin ár numið frá 52—65% af
lækniskostnaði, þ.e. almennum
lækniskostnaði og sérfræðinga-
kostnaði. Þó er tannlæknakostnað-
ur aðeins greiddur fyrir böm,
unglinga, aldraða og öryrkja.
8. A tímabilinu 1. des. 1981 til
1. nóv. 1985, voru almennar
launahækkanir í landinu 198%.
Launahluti í gjaldskrá tann-
lækna hækkaði á sama timabili
um 295%.
9. Á þessu ári hafa tannlæknar
tvívegis hækkað gjaldskrár sínar
einhliða. Nú er svo komið að í
gildi eru tvær gjaldskrár, þ.e.
gjaldskrá Tannlæknafélags ís-
lands og gjaldskrá sem heild-
brigðisráðherra hefur gefið út.
Endurgreiðsla til þeirra tryggðu
er miðuð við gjaldskrá heilbrigð-
isráðherra. Vegna þessarar
deilu, sem nú stendur yfir um
gjaldskrána, er sá hluti sem hin-
ir tryggðu verða að standa undir
um 11% hærri en ella væri.
10. Hvaða skýringu gefa tann-
læknar á því að frá október 1985
til október 1986 hefur kostnaður
sjúkrasamlaganna vegna tann-
lækninga hækkað um 22%
umfram gjaldskrá þá sem sjúkra-
samlagið greiðir eftir. í þessu
sambandi skal bent á að einhliða
hækkun tannlækna á sinni gjald-
skrá er utan við þessa hækkun,
þar sem sú hækkun iendir alfar-
ið á viðskiptavinum tannlækna
en ekki sjúkrasamlagi.
Þetta læt ég nægja stjóm Tann-
læknafélagsins, sem hóf skrif til
min í Morgunblaðinu 14. nóv. sl.
og þá er það ...
Tannlæknirinn
á Húsavík
Tannlæknir á Húsavík hefur
einnig skrifað í DV tvær kjailara-
greinar af svipuðu tilefni og stjóm
Tannlæknafélagsins. Að vísu geng-
ur hann lengra þvi fyrir utan
talnarugl og útúrsnúning þá eru
rangfærslumar enn meiri um það
sem stendur í greinargerð með
þingsályktuninni. Þó flest af því
sem fram kemur hjá þessum tann-
lækni sé bull og útúrsnúningur og
ekki svaravert er þó nauðsynlegt
að leiðrétta eftirfarandi rangfærsl-
ur og villandi staðhæfíngar í grein
tannlæknisins:
1. að skýmm stöfum standi í grein-
argerðinni að ráðning erlendra
tannlækna muni auka hagræðingu
í rekstri tannlæknaþjónustu.
2. að ég komist að þeirri skynsam-
legu niðurstöðu að meginorsök tíðra
og slæmra tannsjúkdóma á íslandi
sé gjaldtaka tannlækna.
3. hvemig í ósköpunum ég fái út
að þjónusta við tryggða, sem em
40% þjóðarinnar, sé 10—15% af
heildarkostnaði við tannlækningar.
Óðagot og
flumbrugangur
Það er rangt að halda því fram
að lesa megi í greinargerðinni að
ráðning erlendra tannlækna muni
auka hagræðingu í rekstri tann-
læknaþjónustunnar. Til að lesendur
átti sig betur á rangfærslu tann-
læknisins, óðagoti og flumbmgangi
er nauðsynlegt að gefa innsýn í
efnisinnihald þingsályktunartillög-
unnar sem svo mjög hefur farið
fyrir bijóstið á tannlæknum.
í tillögunni er ríkisstjóminni falið
að leggja fyrir næsta löggjafarþing
tillögu að endurskipulagningu tann-
læknaþjónustu ásamt kostnaðar-
áætlun þar sem eftirfarandi verði
lagt til gmndvallar:
1. Komið verði á tannlæknaþjón-
ustu sem ríki og sveitarfélög kosti
og reki sameiginlega fyrir þá hópa
sem greitt er fyrir samkvæmt
ákvæðum almannatryggingalaga;
heimilt verði að ráða erlenda tann-
lækna sé þess talin þörf;
2. opinber gjöld af aðföngum til
tannlækninga verði lækkuð;
3. endurskoðaðir verði frá gmnni
allir verðmyndunarþættir í gjald-
skrá tannlækna;
4. skipuð verði gjaldskrámefnd
sem ákvarði gjaldskrá tanniækna,
í nefndinni eigi sæti fulltrúar tann-
lækna, ríkis, sveitarfélaga, Trygg-
ingastofnunar ríkisins, Neytenda-
samtakanna og Verðlagsstoftiunar;
5. aukið verði fjármagn til fyrir-
byggjandi aðgerða sem stuðli að
tannvemd;
6. greiddur verði að fullu tann-
læknakostnaður fyrir böm og
unglinga til 20 ára aldurs; jafnframt
verði gerð fjárhagsleg athugun á
kostnaði sem er samfara því að
greiða 25% tannlæknakostnaðar
fyrir þá hópa sem ekki fá nú greitt
úr almannatryggingum;
7. skattstjóri hafí heimild til að
lækka tekjuskattsstofn þeirra sem
hafa vemleg útgjöld vegna tann-
lækninga; þeir sem ekki greiða
tekjuskatt fái greiddan út ónýttan
persónuafslátt.
Hvers vegna er-
lendir tannlæknar?
Að því er 1. tillögu varðar um