Morgunblaðið - 07.12.1986, Síða 28

28
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. DESEMBER 1986
ST. JÓSEFSSPÍTALI í HAFNARFIRÐI
60
ARA
Á spítala heilags Jósefs í Hafnarfirði er þess nú minnst, að
sextíu ár eru liðin frá því starfsemi þar hófst. Þetta er langur
tími fyrir sjúkrahús hér á landi, en þar fyrir utan er saga
St. Jósefsspítaians sérstök og merkileg fyrir margra hluta
sakir. Raunar þarf ekki annað en að koma í stutta heimsókn
á spítalann til að finna að þar er andrúmsloftið á margan
hátt frábrugðið því sem menn eiga að venjast á öðrum
sambærilegum stofnunum. Andi St. Jósefssystra er þar enn
ríkjandi þótt nokkur ár séu nú liðin frá því þær hurfu á
braut. Þar er enn starfandi fólk sem átti samleið með
systrunum á spítalanum og segja má að þar sé enn starfað í
þeim „mannúðaranda sem systurnar höfðu að leiðarljósi", svo
notuð séu orð Gunnhildar Sigurðardóttur hjúkrunarforsljóra.
Undir þau orð tekur Jónas Bjarnason, yfirlæknir
sjúkrahússins, um leið og hann bætir við: „Starfsandinn hjá
fólkinu í húsinu hefur verið alveg einstakur, allt frá upphafi.“
A þessum merku tímamótum í sögu St. Jósefsspítala er því
ennfremur fagnað, að nú hefur verið tekin í notkun ný og
fullkomin röntgendeild við spítalann. Af þessu tilefni verður
sögu spítalans gerð nokkur skil í eftirfarandi grein og viðtali
við Jónas Bjarnason yfirlækni.
St. Jósefsspítali í Hafnarfirði.
Starfað í þeim
mannúðaranda sem systumar
höfðu að leiðarljósi
Rœtt viö Jónas Bjarnason, yjirlœkni um sögu ogstarfsemi St. Jósefsspítala
Meulenberg biskup vígir St. Jósefaspftala 6. september 1926.
Aðdragandann að stofn-
un St. Jósefsspítala má
rekja allt aftur til ársins
1896, er fyrstu systum-
ar af reglu heilags
Jósefs komu hingað til lands. Þær
voru aðeins fjórar og störfuðu fyrst
og fremst meðal útlendra sjómanna
á Fáskrúðsfírði. Landnám St. Jó-
sefssystra í Hafnarfírði hófst hins
vegar árið 1921 þegar kaþólska
kirkjan keypti Jófríðastaðalandið
af þáverandi eiganda, Hinrik Hans-
en. Fljótlega var ákveðið að reisa
spítala á landinu, sem St. Jósefs-
systur tækju að sér að reka og árið
1924 hófust byggingarfram-
kvæmdir. Guðjón heitinn Samúels-
son, þáverandi húsameistari
ríkisins, teiknaði spítalann og var
hann svipaður Isafjarðarspítala,
sem Guðjón teiknaði einnig og reist-
ur hafði verið skömmu áður.
Bygging spítalans bætti úr brýnni
þörf enda var þá enginn spítali á
öllu Suðurlandsundirlendinu nema
Landakotsspítali og Franski spítal-
inn í Reykjavík, sem nær eingöngu
var ætlaður frönskum sjómönnum.
Bjart yfir hafnarfirði
í ágætri grein Sigurveigar Guð-
mundsdóttur, í jólablaði Hamars
fyrir nokkru, er fjallað um aðdrag-
andann að stofnun spítalans og
segir þar m.a.: „Ráðamenn Hafnar-
fjarðar létu sér vel líka að Jósefs-
systur reistu spítala. Þó kom á
menn nokkurt hik þegar þær sögð-
ust þurfa peningalán hjá bænum.
María Ólafsdóttir, sem lengi vann
hjá Sparisjóð Hafnaríjarðar, hafði
þessa sögu af því að segja: Ólafur
Böðvarsson var þá einn helsti ráða-
maður hjá sjóðum bæjarins. Þegar
honum var sagt að St. Jósefssystur
beiddust all hárrar lánsfjárhæðar
til þess að geta byrjað byggingu
sjúkrahúss, fannst honum skyn-
samlegt að leita ráða hjá vitrasta
fjármálamanni sem hann þekkti,
Jóni Þorlákssyni, ráðherra. Jón
Þorláksson þurfti ekki lepgi að
hugsa sig um. Hann sagði Ólafi að
þetta fyrirtæki Jósefssystra myndi
verða slík lyftistöng fyrir heilbrigð-
ismál Hafnarfjarðar að gagn þess
yrði ekki í tölum talið og skyldi
Ólafur Böðvarsson láta Jósefssystur
fá allt það fé seni hann hefði hand-
bært. Ölafur fylgdi þessu ráði og
má hér minnast framsýni þessara
ágætu manna sem varð til þess að
Jósefssystur gátu hafíð spítala-
byggingu sína án nokkurra vafn-
inga. Spítalinn var byggður á
ótrúiega skömmum tíma enda yfír-
smiður og byggingameistari at-
orkumaðurinn Asgeir G. Stefáns-
son."
Spítalinn var vígður 5. september
1926, með mikilli viðhöfn. í frásögn
Morgunblaðsins af þeim atburði er
þess getið að þann dag hafí verið
blíðskaparveður og bjart yfír Hafn-
arfírði. Meulenberg biskup stóð
fyrir vígslunni af miklum skörungs-
skap. Hafði hann fengið hið þjóð-
fræga skáld, Stefán frá Hvítadal,
til þess að yrkja vígsluljóð af þessu
merka tilefni. Mikið flölmenni var
við athöfnina þar á meðal ýmsir
fyrirmenn þjóðarinnar svo sem
Magnús Guðmundsson, þáverandi
heilbrigðisráðherra og hans frú.
Helstu embættismenn bæjarins
fluttu ræður, þar á meðal Magnús
Jónsson bæjarfógeti, sem jafnframt
var þá bæjarstjóri. Guðmundur
Bjömsson landlæknir flutti einnig
ávarp og minntist hann einkum á
hið fómfúsa læknisstarf systranna
í þágu íslensku þjóðarinnar, en þær
höfðu þá rekið Landakotsspítala af
miklum myndarskap um árabil.
Starf systranna seint full-
þakkað
María Ágústína varð fyrsta príor-
inna við hinn nýreista spítala. Hún
starfaði allt til ársins 1938 er syst-
ir Gerharda tók við til ársins 1942.
Þá kom systir Cyrilla til 1948, syst-
ir Lioba til 1954, systir Hildegardis
til 1958 og systir Eulalia sem var
príorinna um tuttugu ára skeið, frá
1958 til 1978.
Fyrstu læknar við spítalann voru
Þórður Edilonsson, héraðslæknir
sem þá var farinn að eldast, og
Bjami Snæbjömsson, sem brátt
varð yfírlæknir og ráðunautur syst-
ranna um fjölda ára. Á skurðstof-
unni vann fyrst með honum systir
Albína og stóð samstarf þeirra með
miklum ágætum alla þeirra löngu
ævi.
Bjami mundi tímana tvenna í
sjúkrahúss- og heilsugæslumálum
Hafnarfjarðar. Þegar hann hóf
læknisstörf sín var þar ekkert
sjúkrahús. Eftir að St. Jósefssystur
hófu byggingarframkvæmdir við
hinn nýja spítala sigldi Bjami utan
og starfaði um skeið á St. Jósefss-
pítala í Kaupmannahöfn og á
röntgendeild spítalans í Fredeiks-
havn. Hann var því reiðubúinn
þegar spítalinn í heimabæ hans,
Hafnarfirði, tók til starfa. „Það var
bæjarfélaginu mikið happ,“ sagði
hann eitt sinn, „að systumar skyldu
staðsetja sig hér. Samstarfíð við
þær hefur verið mjög ánægjulegt-
Þær hafa þurft að sýna mikla fóm-
fysi og reglusemi til þess að geta
látið þetta allt saman ganga eðli-
lega. Bærinn hefur mikið að þakka
systrunum."
Jónas Bjamason, sérfræðingur í
kvensjúkdómum, tók við starfí yfír-