Morgunblaðið - 11.01.1987, Blaðsíða 20

20 C
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1987
SHERLOCK
HOLMES
Ný kenning um fyrirmyndina
á veglegu aldarafmæli
sagði Nown í samtali við AP í vik-
unni, „að ýmis ummæli Holmes í
sögum Conan Doyles eru keimlík
orðum McLevys í sjálfsævisögu
hans.“ Nown er höfundur 12 bóka
um þjóðfélagsmál á 19. og 20. öld
og uppgötvaði McLevy þegar hann
viðaði að sér efni í nýja bók um
ævi og tíma Holmes („Elementaryn
My Dear Watson"). Edurminningar
McLevys („The Sliding Scale of
Life“) komu út í tveimur bindum
og fengust í Edinborg þegar Conan
Doyle var þar við nám frá 1876 og
eyddi öllum peningum sínum í bóka-
kaup.
Árið 1878 samdi skáldsagnahöf-
undurinn William Crawford Honey-
man nokkrar leynilögreglusögur
undir duinefninu James McGovem
og þær vom lítt dulbúnar lýsingar
á málum, sem McLevy rakti í endur-
minningum sínum. „Ég tel óhugs-
andi að Conan Doyle hafi aldrei séð
þessar bækur og Bell hafi ekki vit-
að um McLevy, því að Bell var
skurðlæknir Edinborgarlögreglunn-
ar,“ sagði Nown.
McLevy fluttist til Skotlands frá
héraðinu Armagh á írlandi 17 ára
gamall og gekk í Edinborgarlög-
regluna 1830. „Hann starfaði í
lögreglunni í rúm 30 ár og yfirmenn
hans vildu ekki leyfa honum að
hætta,“ sagði Nown. „Hann gat
dæmt af svip fólks hvort það var
sekt eða saklaust og taldi það stafa
af miklum ályktunarhæfileikum
eins og Holmes."
Bell varð mjög glaður þegar Con-
an Doyle sagði að hann væri fyrir-
myndin að Holmes og skrifaði
lofsamlega grein um höfundinn í
nýrri útgáfu „A Study in Scarlet"
1893. „Hvorki Bell né McLevy
þökkuðu McLevy," sagði Nown. „Ef
til vill var ástæðan sú að Conan
Doyle vildi gefa Bell heiðurinn, því
í þá daga hefði ekki þótt viðeigandi
að sérmenntaðir menn viðurkenndu
leynilögreglumann, sem starfaði í
skuggahverfum Edinborgar."
„Aðaleinkenni Holmes er að hann
er betri en atvinnulögreglumenn,
sem er lýst sem klaufum, þótt sum-
ir þeirra væru í raun og veru
frábærir," sagði Nown. „Árið 1842
handtók McLevy konu fyrir innbrot
í brúðkaupi hennar þegar hann
hafði fundið smástykki af ofnu eða
pijónuðu efni á innbrotsstaðnum,
borið það saman við efni í kvenfata-
verzlun og dregið þá ályktun að
þjófurinn væri brúður, af því að
meðal þess sem var stolið voru
hanzkar, skartgripir og blóma-
skreytingar," sagði Nown.
I endurminningum sínum líkti
McLevy sér við sjónhverfingamann,
sem segir að ekkert sé dularfullt
Merlyn Rees fv. innanríkisráð-
herra æf ir sig fyrir veizluna til
heiðurs Holmes.
er, einkaspæjari í Bayswater; próf.
Sir Robert Christison, eiturefna-
fræðingur í Edinborg; Oliver
Wendell Holmes, bandarískur pró-
fessor í líffærafræði, skáld og
rithöfundur, sem Conan Doyle dáði;
George Turnavine Budd, sem var
ekki ólíkur Holmes að skapferli, og
Humphrey Lloyd, trúboði á Nýja
Sjálandi.
Fýrirmyndirnar að útliti Holmes
voru m.a. Bell sjálfur og Walter
Paget, teiknari „Illustrated London
News“. Vinsælustu teikningamar
af Holmes em eftir bróður hans,
Sidney Paget, sem notaði hann sem
fyrirmynd. Nafnið Sherlock Holmes
kann að hafa verið dregið af nöfn-
um tveggja kunnra krikkettleikara
eða nafni þekkts fiðluleikara.
Síðasta kenningin um fyrirmynd-
ina að Sherlock Holmes er eftir
Graham Nown, enskan sagnfræð-
ing, sem hefur áhuga á leynilög-
reglusögum. Hann telur að
fyrirmyndin hafi verið íri að nafni
James McLevy, sem starfaði í Edin-
borgarlögreglunni um árabil og var
svo snjall að koma upp um glæpi
og hafa hendur í hári glæpamanna
að hann varð að hálfgerðri þjóð-
sagnapersónu.
„Það er einkennileg tilviljun,"
érfræðingar hafa
lengi talið að þrett-
ándinn sé fæðingar-
dagur hans og þann
dag fyrir einni öld,
6.janúar 1887, kom
fyrsta sagan um
hann fyrir almenn-
ingssjónir.
Þessi saga var „A Study in Scar-
let“, sem Conan Doyle tókst loks
að fá birta í jólaritinu „Beeton’s
Christmas Annual". Það seldist upp
á hálfum mánuði, en höfundarlaun-
in voru aðeins 25 pund. I þessari
sögu, sem fjallar um morð á Banda-
ríkjamanni að nafni Enoch J.
Drebber, kynnist Holmes vini sínum
John H. Watson lækni. Hún hét
upphaflega „Flókin ráðgáta" (A
Tangled Skein) og kostaði einn
shilling þegar hún kom út í bókar-
formi tæpum tveimur árum síðar,
sem nokkurs konar pappírskilja.
Islenzkar þýðingar sögunnar eru
„Hefndin“ (Winnipeg 1902) „Morð-
ið í Lauriston-garðinum" (Rvk.
1915 og 1944) og „Blóðhefnd"
(Rvk. 1944).
Stundvíslega klukkan 9.30 e.h.
6.janúar sl. risu 180 félagar úr
brezka Sherlock Holmes-félaginu
úr sætum sínum í borðsal Neðri
málstofunnar og skáluðu fýrir „
meistara spæjaranna." Meðal við-
staddra var Jean Conan Doyle,
dóttir höfundar bókanna um
Sherlock Holmes, Sir Arthur Conan
Doyles, sem lézt 1930, 71 árs að
aldri, og eina bam hans sem enn
er á lífí. Svipuð félög starfa í Banda-
ríkjunum, Japan, Bahrain, Ástralíu
og víðar og ætla að minnast hans
á næstu mánuðum.
Heiðursgesturinn í samkvæminu
var Merlyn Rhees, fyrrum innanrík-
isráðherra Verkamannaflokksins.
Hann var valinn vegna þess að
Holmes þurfti að hafa náið sam-
starf við innanríkisráðuneytið, sem
brezka lögreglan heyrir undir, þar
á meðal Scotland Yard.
Að sögn blaðsins Sunday Times
hefði Holmes líklega látið sér fátt
um fínnast, ef hann hefði mætt;
sennilega tottað pípu sína og heldur
viljað eiga rólegt kvöld í Baker-
stræti með fíðlunni, eða fást við
lausn ódæða tengd nafni prófessors
Moriarty - erkióvinarins sem var
kallaður „Napoleon glæpanna."
Fyrirmyndin íri?
í sambandi v.ð aldarafmælið var
þeirri spurningu enn varpað fram
hver hefði verið fyrirmyndin að
Sherlock Holmes og ný kenning sá
dagsins ljós.EP Conan Doyle
sagði alltaf að hann hefði byggt
söguhetju sína á Joseph Bell, pró-
fessor og skurðlækni í Edinborg,
sem hafði yndi af því að álykta af
útliti sjúklinga sinna hvað amaði
að þeim, hvaða starfi þeir gegndu
og hvar þeir ættu heima. Conan
Doyle var nemandi Bells og ritari
hans um skeið og kynntist hæfileik-
um hans af eigin raun.
Eitt sinn varð Conan Doyle vitni
að því að Bell dró þá ályktun að
einn sjúklingur hans hefði nýlega
verið undirforingi í Hálandaherdeild
á Barbados í Vestur-Indíum. „Mað-
urinn var kurteis,” sagði Bell, „en
tók ekki ofan. Það er ekki til siðs
í hernum, en ef lengra væri síðan
hann fékk lausn frá herþjónustu
væri hann búinn að semja sig að
borgaralegum háttum. Hann er
valdsmannslegur og greinilega
Skoti. Hvað Barbados viðvíkur þjá-
ist hann af fílasýki, sem geisar í
Vestur-Indíum og er ekki brezkur
sjúkdómur.“
Að minnsta kosti fimm menn
aðrir hafa verið taldir koma til
greina sem fyrirmynd Conan Doyles
að Sherlock Holmes: Wendel Scher-
MIKIL hátíðarhöld fara fram á þessu ári í til-
efni af því að ein öld er liðin síðan fyrsta sagan
um Sherlock Holmes, frægasta leynilögreglu-
mann bókmenntanna, kom út. Hátíðarhöldin
hófust á þrettándanum þegar brezkir aðdáend-
ur Holmes sátu veglegt kvöldverðarboð í
borðstofu þingmanna Neðri málstofunnar.
Fyrsta sagan um Sherlock Holm-
es, sem kom út fyrir einni öld.