Morgunblaðið - 12.04.1987, Qupperneq 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. APRÍL 1987
Kúlan, La Geode, freistaði fyrst
inngöngu blaðamanns á ferð
í París í haust. Leiðin liggur upp
rúllustiga í mjúk sæti, sem taka að
hallast aftur á bak um 30 gráður.
Og allt í einu er maður í miðju
Surtseyjargosi og flýgur yfir Al-
mannagjá. Myndin allt um kring.
Þetta er ein af fáum kvikmyndum,
„Einu sinni varð jörðin til“, sem
gerðar hafa verið fyrir þessa nýju
yfirþyrmandi tækni. Á tjaldi með
1000 fermetra yfirborði uppi yfir
og allt um kring, stærsta kvik-
myndatjaldi í heimi, er jörðin í
sköpun. Söguleg jarðfræði á Knoss-
os á Krít, Santorino í Grikklandi,
Ölpunum, San Franscisco sprung-
unni, á íslandi og víðar ber sköpun
jarðar svo glögg, nálæg vitni að
hver maður skilur og skynjar tilurð
þessa hnattar okkar. Sjónarhorn
gestsins er 180 gráður og hljóð-
áhrifín, sem hafa 12.000 watta
styrkleika og sex rása stereó geta
náð hámákvæmni í tilheyrandi
hljóðum, jafnvel frá fjarlægustu
stjömum í kvikmyndinni um geim-
inn og sigra mannsins þar úti. Og
þrívíddar mynd með lasertækni ger-
ir alla myndina svo undur skýra.
Maður er með í miðju æfintýrinu.
Vísinda- og iðnaðarsafnið í Villette
er þegar að verða eitt stærsta og
besta vísinda og tæknisafn verald-
ar. Reiknað með að þangað komi
um 6 milljón innlendir og erlendir
gestir á ári hverju. Þama hafa
hátískulegar byggingar risið þar
sem í áratugi voru sláturhús og
vörugeymslur í norðaustur útjaðri
Parísarborgar. Þegar þær miklu
byggingar höfðu gengt sínu hlut-
verki frá miðri síðustu öld og gengið
sér til húðar í nútímasamfélagi,
opnuðust möguleikar á að nýta 55
hektara svæði innan borgarmark-
anna og snertispöl frá bestu
samgönguleiðum, tveimur neðan-
jarðarbrautum, hringbrautinni
breiðu kring um borgina og jafnvel
bátahöfn á hinu gamla skurðakerfi
borgarinnar. Tækifærið var gripið.
Og á skömmum tíma er syfjulega
560 manna þorpið frá miðri 18. öld
orðið að djarflegri nútíma miðstöð
vísinda og lista. Þegar eru þar
komnir gríðarstórir sýningarsalir
og upplýsingasafn í nýrri byggingu.
Um leið og haldið verður áfram
með safnabyggingamar, hefjast
bráðlega á sama stað byggingar-
framkvæmdir fyrir Tónlistarskóla
Parísarborgar með tilheyrandi
hljómleikasölum. En popptónleika-
salur fyrir 6000 manns er þegar í
útjaðri svæðisins, svo og margvís-
legir sýningasalir í uppgerðri
sláturhúsabyggingu.
La Villette varð upphaflega til á
krossgötum, þar sem verslunarleiðir
frá austur og norður Evrópu mætt-
ust utan Parísar. Smám saman voru
þar reist stór vöruhús fyrir vaming
frá Evrópulöndum og nýlendum
Frakka, sem komu landleiðina og
um skurðina og ámar. Bátahöfnin
í Villette, sem Napoleon lét byggja
snemma á 19. öld, varð vatnsforða-
búr fyrir borgina og dró þangað
útivistarfólk, ekki síður að vetrinum
þegar skautasvell var á skurðunum
en meðan árbakkar vom grænir.
Og í kring risu upp dansstaðir og
kaffihús. Gríðarmikil sláturhús tóku
svo við um miðja síðustu öld og var
ekki lokað fyrr en 1974, þegar að-
stæður við slátmn nautgripa höfðu
breyst. Þar sem landið var í ríkis-
eign var farið að velta því fyrir sér
hvemig staðurinn og sláturhúsin
yrðu best nýtt til almannaheilla. Á
árinu 1977 bað Valéry Gisgard
dÉstaing Frakklandsforseti arki-
tektinn Roger Tailibert um tillögu
um hvemig mætti endumýja til
VÍSINDASAFNIÐ í
e
nýtingar ýmsar byggingar á staðn-
um, einkum stóra kjötmarkaðinn.
Hann lagði til að þama yrði aðsetur
vísinda-, tækni- og iðnaðarsafns.
Nú komu vísindamennimir til sög-
unnar og Lévy skýrslan undir
fomstu Maurice Levy, prófessors
við Parísarháskóla og formanns
geimrannsókna Frakka, mótaði
hugmyndafræði og ramma þessa
framtíðarvísindasafns. Að aflokinni
samkepni var Adreien Fainsilber
valinn til að teikna safnið. En
og morgundagsins. Um leið yrði
sjónum beint að tveimur lykilmálum
nútímans: áhrifum vísinda og iðnað-
ar á félagslega lífshætti og skil-
greiningu áhrifa vísinda á lífið á
jörðinni. Þetta viðhorf og aðferðir
við að túlka viðfangsefnin með nýj-
ustu tækni miða, ásamt því að það
er miklu stærra en nokkurt annað
vísindasafn í heiminum, að því að
gera það að váindasafni 21. aldar-
innar. Gesturinn finnur fljótt fyrir
þessu. Hér er gert ráð fyrir því að
ýmiskonar tækni, áhrif rytma, ljóss,
hreyfingar í mannslíkamanum, í
dýraríkinu o. fl. koma fram í leik.
En þar fyrir utan styrkir franska
menntamálaráðuneytið undirbúnar
hópferðir 8-16 ára bama úr skólum.
Virka daginn sem blaðamaður
dvaldi í þessu váindasafni sátu þar
um allt á gólfum nemendur að
skrifa hjá sér efni fyrir skólavinnu
sína. En um helgar ber meira á fjöl-
skyldum.
Fastar sýningar og
tímabundnar
Sjálfu sýningarsvæðinu er eigin-
lega skipt í tvennt. Annars vegar
stöðugar sýningar, sem eru á þrem-
ur hæðum og má fella undir 4
aðalþætti: frá jörðu til alheimsins,
æfintýri lífsins, efnið og starf
mannsins og tjáskipti og önnur
samskjpti. Sýningin nær yfir sögu
jarðar, geiminn og höfin með öllum
þeim tólum og tækjum sem maður-
inn hefur upp fundið til geimferða
og köfunar í hafdjúpin. Gestimir
geta t.d. valið á milli geimferða og
kynnst nýjasta franska kafbátnum
á hafsbotni eða þá einhverri eld-
flauginni, svo eitthvað sé nefnt. í
næstu deild er gesturinn farinn að
skoða manninn í umhverfi sínu og
nokkru seinna, í forsetatíð Fran-
coise Mitterands, mótuðust hug-
myndir um að umlykja það útigarði
með Tónlistarmiðstöð kring um
Tónlistarskólann. En það er önnur
saga.
Ævintýrasafn
Það er hreint æfintýri að koma
í þetta nýja vísindasafn, þar sem
allt er sett fram með nýstárlegum
hætti og með nútíma tækni. í raun
engin leið að lýsa því í fáum orðum.
Hugmyndin að dýpka vísindalegan
skilning samfélagsins og leggja
áherslu á hlutverk vísinda í heimi,
sem sífellt er að verða flóknari.
Skipuleggjendur fengu það vega-
nesti að skapa vísindalegt safn fyrir
upprennandi kynslóð dagsins í dag
hann snerti og taki þátt í því sem
um er fjallað svo hann fái af því
persónulega reynslu. Ekki bara með
að horfa. Alls staðar eru tölvur og
leiktæki til að prófa og spyija.
Ætlast til þess að safnið sé staður
þar sem er gaman að læra.
Mjög gaman að koma í sérstakar
deildir, sem ætlaðar eru bömum,
önnur fyrir 3-6 ára og hin fyrir
6-12 ára. Deildimar geta bömin
skoðað með foreldrum sínum eða
það sem betra er ein, því fóstrur
eru til eftirlits. Állt er útbúið með
það í huga að bömin geti sjálf þreif-
að sig áfram og fundið fyrir
lögmálunum sem gilda og móta lífið
á jörðinni. Þeim er ætlað að snerta
og prófa. Til dæmis eru í yngri
deildinni 12 myndbandaskjáir felld-
ir inn í gólfið til að líkja eftir vatni
í ýmsu formi, í ám, lækjum og sjó.
Eldri deildin hefur 13 sýningar-
svæði og tvær vinnustofur, þar sem