Morgunblaðið - 21.06.1987, Blaðsíða 62

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JÚNÍ 1987
WATKER
Kvikmynd um bandarískan ævintýrmann
sem brauzt til valda í Nicaragua 1855
NOKKRUM árum fyrir þrælastríðið í Bandaríkjunum
(1861-1865) tók bandarískur ævintýramaður, William
Walker, völdin í Nicaragua með hjálp bandarískra
málaliða og varð forseti, en tveimur árum síðar var
hann tekinn af lífi, 36 ára að aldri. Fáir mundu kann-
ast við hann nú, ef kunnur brezkur kvikmyndaleik-
stjóri, Alex Cox, hefði ekki séð hans getið í
tímaritsgrein og ákveðið að gera um hann kvik-
mynd. Þegar sýningar á kvikmyndinni hefjast í haust
verður Walker frægur á ný en hann mundi kæra sig
lítið um hana, því Cox dregur upp ófagra mynd af
honum.
Alex Cox leikstjóri og Ed Harrís, sem leikur Walker. Cox er kunnur
fyrir kvikmyndimar „Repo-maðurinn“ og „Sid og Nancy“. Harrís
lék John Glenn geimfara i „Right Stuff“. Marlee Matlin, sem hlaut
Óskarsverðlaun i ár, leikur vinkonu Walkers. Kvikmyndahandrítið
er eftir Rudy Wurlitzer („Pat Garrett og Billy the Kid“).
WOliam Walker: vildi stofna
Mið-Ameríkuríki.
vintýri
og
óraun-
hæfar
ráða-
gerðir
Walkers
í Nic-
aragua vöktu mikla athygli á sínum
tíma. Hann vildi sameina ríki Mið-
Ameríku í eitt sambandsríki að
bandarískri fyrirmynd og í nafni
Iýðræðis. Fyrir það hlaut hann lof,
en hann var gagnrýndur fyrir að
koma á þrælahaldi og var grunaður
um að vilja sameina Nicaragua og
nágrannaríkin suðurríkjum Banda-
ríkjanna, þar sem þrælahald var enn
við lýði.
Walker virtist hafa haft lítinn
skilning á Nicaragua, sögu landsins
og þjóðfélagsháttum, og landsmenn
hafa borið honum illa söguna, eink-
um síðan sandinistar tóku völdin
1979. Þeir hafa kallað hann öllum
illum nöfnum og talið hann eitt
helzta tákn „bandarískrar heims-
veldisstefnu" og upphafsmann
hennar í Mið-Ameríku.
Mynd Cox er fyrsta Hollywood-
kvikmyndin, sem hefur verið tekin
í Nicaragua eftir byltinguna, og
með henni viil hann hugmyndum
Bandaríkjamanna um landið. Hann
viðurkennir að myndin sé pólitísk,
segir að hún eigi að sýna „sam-
stöðu með þjóð Nicaragua" og
kveðst vilja mótmæla stefnu Banda-
ríkjastjómar, einkum stuðningi
hennar við Contra-skæmliða.
„Þetta er geðveikisleg saga,“
segir Cox. “Walker var snarvitlaus,
gæddur sérstökum gáfum til að
hrífa fjöldann með sér og gerspillt-
ur, en í alla staði nútímalegur í
afstöðu sinni. Bijálsemi hans er af
sama toga og geðveiki Oliver
Norths, Ronald Reagans og Elliot
Abrams og annarra hvítra náunga,
sem koma til smáríkja og halda að
þeir geti eitthvað. Margt er líkt
með því sem hann gerði og stjóm
Reagans aðhefst nú.“
„Walker var algerlega slitinn úr
tengslum við veruleikann og taldi
sig breyta eftir kristnum meginregl-
um,“ segir hann enn fremur, „en
blindur fyrir þeirri staðreynd að
hann slátraði því fólki, sem hann
kom til að siðbæta. Hann laug og
sagðist styðja lýðræði, en studdi í
raun og vem þjóðarmorð ... og nú
er sama uppi á teningnum. Þetta
er umhugsunarefni." Sögulegar
samlíkingar era varasamar og oft-
ast rangar og skoðanir Cox em
hæpnar eins og sjá má ef saga
Walkers er skoðuð.
Ævintýralöngun
William Walker, sem hlaut við-
umefnið “Gráhærði lukkuriddar-
inn,“ fæddist í Nashville,
Tennessee, 8.maí 1824. Hann
brautskráðist frá háskólanum í
Nashville 1838 og lauk læknisprófi
frá háskólanum í Pennsylvaníu
1843. Hann lagði síðan stund á nám
í lögfræði og hlaut rétt til að stunda
lögfræðistörf í New Orleans, en
sneri sér að blaðamennsku og varð
einn af eigendum blaðsins „Cresc-
ent“ í New Orleans 1848 og ritstjóri
þess.
Það orð fór af Walker að hann
væri „hugsjónamaður, samvizku-
samur, hefði hug á að leggja fyrir
sig stjómmál og þráði rólegt heimil-
islíf." Honum var þannig lýst að
hann væri „lágur maður vexti og
grannur, einstaklega feiminn, en
gæddur miklum innri styrk og vilja-
festu og staðráðinn í að ná langt."
En eitthvað virðist hafa brostið
innra með honum þegar eina kon-
an, sem hann elskaði, Ellen Martin,
sem var heymarskert, lézt í kólem-
faraldri í New Orleans 1849. Að
sögn höfundar einnar ævisögu hans
varð snögg breyting á „rólegu, al-
varlegu, blíðu og góðu“ skapferli
hans og hann varð “þunglyndur,
stundum allt að því sjúklega tor-
trygginn og altekinn þrá eftir
glæfralegum og dirfskufullum æv-
intýmm, án tillits til afleiðinganna."
Walker ferðaðist um Evrópu og
fluttist til Kalifomíu 1850. Hann
starfaði um skeið við San Franc-
isco-blaðið „Herald“ og settist að í
Marysville, þar sem hann bjó í þijú
ár. Um tíma sat hann í fangelsi
fyrir að standa vörð um frelsi blaða.
Hann varð kunnur maður í San
Francisco, var venjulega klæddur
síðum, svörtum frakka og gekk með
stóran, slútandi hatt á höfði. Hann
var tíður gestur í “Köngulóahöll-
inni“, þar sem gott þótti að fá heitt
toddí.
Skipstjórar og sjómenn seldu
kráareigandanum, Abe Wamer,
apa, páfagauka, önnur smádýr og
fugla, sem hann geymdi í búmm á
kránni. Einn páfagaukurinn naut
fijálsræðis, drakk sig fullan og blót-
aði á fjóram tungumálum. Eitt sinn
stjakaði Walker með staf sínum við
einum köngulóarvefnum, sem stað-
urinn dró nafn sitt af, og Abe
sagði: “Þessi köngulóarvefur heldur
áfram að stækka löngu eftir að þú
verður skorinn niður úr gálganum!"
Walker átti raunar fá ár eftir ólif-
uð, en ótrúlegri ævintýri og meiri
reynslu en flestir á heilli ævi.
Landnámsdraumar
Walker heyrði skeggrætt um auð
svæði í Mexíkó og heillaðist af hug-
myndum um bandarískt landnám í
Sonora og í Suður- Kalifomíu. Hann
var tæplega þrítugur, leiður á starf-
Walker fyrir aftökuna: baðst af-
sökunar.
inu við „Herald" og þráði tilbreyt-
ingu.
Hann ákvað að skipuleggja land-
nám á auðu svæðunum í Mexíkó,
en ráðagerðir hans áttu ekki upp á
pallborðið hjá mexíkönskum yfír-
völdum. Hann lét það ekki aftra sér
og kom sér upp sveit 45 ævintýra-
manna, sem vom sama sinnis, til
að hrinda baráttumáli sínu í fram-
kvæmd. Hinn 15. október 1852
sigldu þeir frá San Francisco með
briggskipinu „Caroline" til Mexíkó,
í orði kveðnu til að veija Mexíkana
gegn árásum Apache- Indíána.
Walker og félagar gengu á land
í La Paz í Suður-Kalifomíu 3.
nóvember, tóku fylkisstjórann til
fanga og náðu bænum á sitt vald
án þess að hleypa af skoti. Hann
lýsti yfír stofnun lýðveldis og tók
sér alræðisvald, en fjandsamlegir
Mexíkanar hótuðu honum öllu illu
og tollverðir í San Francisco komu
í veg fyrir að hann fengi nauðsyn-
legar vistir og liðsauka.
Að lokum neyddist Walker til að
hörfa norður á bóginn til En-
semada, þar sem hann lýsti yfír
stofnun lýðveldis Sonora og Neðri
Kalifomíu 8.janúar 1854. Mexí-
kanar héldu uppi árásum á hann
og menn hans, hungur svarf að
þeim og í maí 1854 flýðu þeir við
lítinn orðstír norður yfír landamær-
in til Bandaríkjanna.
Walker gaf sig fram við
bandarísk yfírvöld, sem höfðu ekki
reynt að halda aftur af honum, og
var leiddur fyrir rétt, ákærður fyrir
brot á bandarískum hlutleysislög-
um. Kviðdómur sýndi honum samúð
og sýknaði hann. Hannr sneri sér
aftur að blaðamennskunni, en fyllt-
ist nýjum og stórbrotnum hug-
myndum um annað landnám, í
Nicaragua.
„ffinir ódauðlegn“
Hinn 4.maí 1855 sigldi Walker
til Nicaragua frá San Francisco í
skipi sínu “Vesta" ásamt 58 stuðn-
ingsmönnum, sem bandarísk blöð
auknefndu “hina ódauðlegu".
Stuðningsmenn Fijálslynda flokks-
ins, sem höfðu gert uppreisn gegn
stjórn íhaldsmanna, höfðu fylgzt
með aðgerðum hans í Suður-Kali-
fomíu, beðið hann um aðstoð og
heitið honum stöðu yfírmanns hers-
ins.
Skömmu eftir að Walker og menn
hans komu til landsins í júlí lögðu
þeir hald á gufuskip á Nicaragua-
vatni. Skipin tilheyrðu bandarísku
fyrirtæki, Accessory Transit Comp-
any, sem flutti farm og farþega
þvert yfír landið frá strönd Atlants-
hafs til strandar Kyrrahafs og var