Morgunblaðið - 27.09.1987, Page 7

Morgunblaðið - 27.09.1987, Page 7
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. SEPTEMBER 1987 C 7 „Tími.“ Frá sýningn í menningarmiðstöð Norðurlanda, Sveaborg. Ljósmyndir af húsarústum á gluggarúðum kunningja okkar. Þar var meðal annarra Jón Gunnar Árnason. Við ákváðum að reyna að finna mynd- listarmenn af Norðurlöndum sem voru að gera tilraunir í myndlist. Það var þá svo lítið samband á þessu sviði milli landanna. Þessi ákvörðun okkar varð að sýningu á Korpúlfsstöðum árið 1980, þar sem 30 erlendir og um 15 íslenskir lista- menn sýndu tilraunir sínar með umhverfisverk. Frá þessari sýningu hefur verið óbeint framhald í Helsinki, Malmö, Kaupmannahöfn, svo eitthvað sé nefnt. Þetta hafa allt verið útisýn- ingar sem taka mið af ólíku umhverfi og því hefur alltaf verið notað ólíkt efni og form. Ein sýning- in var haldin uppi í fjöllunum í Geilo í Noregi. Það var veturinn 1984 og þetta var snjó— og íssýn- ing. Á einum stað í Danmörku var sýningin niðri við strönd, þar sem efnið var vatnið, sandurinn og hafið. En þegar ég segi að framhald hafi orðið á þessari sýningu hér, þá meina ég þessari tegund. En það er alltaf eitthvað nýtt á þessum sýningum, aldrei endurtekning. Það er ekki heldur sama fólkið sem tek- ur þátt í þeim. Sá sem heldur sýninguna hvetju sinni ákveður sjálfur hveijum hann býður. Upp á síðkastið hefur líka fólki utan Norð- urlandanna verið boðið að taka þátt í þessum sýningum, svo þetta er ekki lengur einangrað við Norðurl- öndin. Ég er mjög stolt af því að við skyldum vera fyrst til að gera þetta hér á Islandi. Það er mjög ánægju- legt að þetta skyldi vera tekið til fyrirmyndar. Þróunin hefur líka orðið sú að ungir íslenskir listamenn taka orðið sífellt meiri þátt í farand- sýningum á Norðurlöndum. Þetta varð til að opna fyrir samvinnu og samskipti milli þjóðanna og það er orðið miklu meira upplýsinga- streymi milli þeirra. Ég er síst að lásta eldri lista- menn, en það er mjög uppörvandi fyrir unga iistamenn að vita að aðrir eru að gera það sama og þeir annars staðar, þeir eru ekki ein- angraðir í sinni list. Það er mjög nauðsynlegt að hlúa að vaxtar- broddi í listsköpun. Það á við um allar listgreinar." Þú talar um umhverfisvork sem eru gerð úr því efni sem er á staðnum, eins og is, snjó, sandi og vatni. Hver er tilgangurinn með þessum verkum sem eru dæmd til að eyðast? „Ja. Það eyðist allt einhvem tímann. Bara mishratt. Það er jafn- nauðsynlegt að gera tilraunir í myndlist eins og í tækni og vísind- um. Og þó að ekkert sé nýtt undir sólinni, þá á sér stað sifelld end- umýjun í hringrás náttúrunnar. Það sama gildir um menninguna og samfélagið. Hver einstaklingur er nýr, þótt manneskjan sem tegund sé ævaforn.“ Þú segist hafa haldið 25—30 „performansa." Oft hefur maður heyrt fólk tala um þá tegund list- ar sem „uppátæki" eða eitthvað „óþægilegt.“ Hvers konar list er „performans?" „Performans er jafngamall manninum, því honum hafa alltaf fylgt athafnir. „Performans“ er at- höfn. í staðinn fyrir að mála á léreft, er verkið framkvæmt. Síðan lifir verkið augnablikið í minningu viðstaddra. Það er alveg eins, ja, segjum til dæmis gifting. Hún er jafn raunveruleg þótt hún hafí ver- ið framkvæmd einu sinni. Hún lifir í hugum þeirra sem eru viðstaddir. Upprunalega í fomum þjóðfélög- um var hreyfingamál jafn mikil- vægt og talað mál. „Performans" er því jafngamalt manninum. Við getum líka sagt að messugjörð sé staðlaður „performans," svona formlega séð. Það sem myndlistar- menn hafa verið að gera, er að útfæra eigin verk í þessu formi. Það eru til óteljandi útgáfur og aðferðir við það. Það sem aftur hefur getað valdið ótta eða ugg áhorfenda er_ þessi nálægð við uppsprettuna. Áhorf- andinn stendur andspænis Iista- manninum. Það er enginn millilið- ur.“ En hvers konar umhverfisverk ertu að sýna hér á Kjarvalsstöð- um? „Annað verkið. eru ljósmyndir á gleri. Ljósmyndir af byggingum sem eru annaðhvort alveg komnar í rúst eða eru mjög niðumíddar. Myndirnar em á rúðum úr gömlum húsum. Svo er ég með ýmsa muni úr þessum rústum. Þetta em ley- far. Þessar rúðumyndir em unnar þannig að ljósnæmum filmum r komið á rúðumar og síðan framkall- að á þær, eins og gert er við pappa. Ég beiti hér ljósmyndatækninni. Upphaflega, um aldamótin, vom notaðar glerplötur í staðinn fyrir fílmur við myndatökur. Að vísu var það önnur tækni og ekki möguleiki í þessu tilfelli að nota hana. Það er reyndar mjög erfítt að festa ljós- næma fílmu á gler., en ég vildi hafa myndimar gegnsæjar og ekki prentaðar á glerið. Síðan er ég með annað verk sem heitir „Safn.“ Það em munir sem ég hef verið að sanka að mér um langt tímabil. Þetta era svona menningarleyfar. Auk þess er ég með myndir og teikningar af um- hverfisverkum sem ég hef gert í Kaupmannahöfn, Malmö og Hels- inki og bók sem er einskonar yfirlit yfir það sem ég hef verið að gera síðustu árin.“ Sýningin að Kjarvalsstöðum stendur til 11. október og er opin alla daga frá klukkan 14.00 til 22.00. Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir sem gefa svigrúm fyrir öðmvísi lag- form. Það er því mikið pláss fyrir nýsköpun. Það má segja að þessi nýju sálmalög séu táknræn fyrir þær breytingar sem em að eiga sér stað innan kirkjunnar. Við höfum mikið af nýjum trúarhópum sem segja: „kirkjan er dauð,“ en með þessum nýju sálmalögum er kirkjan að koma með sinn nýja söng. Hún segir ekki sálmahefðinni stríð á hendur, heldur þróast þetta í beinu framhaldi af hefðinni. Á meðan aðrir, nýir trúarhópar, em í upp- reisn gegn þeim kirkjusöng sem verið hefur og hafa poppað upp trúarsöngvana, farið út í svona amerískt „new wave.“ Það er mikil sefjun í þeirri tegund söngva og fólk ánetjast í gegnum þá. Sálmasöngur hefur verið mjög breytilegur í gegnum aldirnar. í því sambandi getum við bara athugað fyrirlestrana sem við íslendingarnir verðum með. Fyrsti fyrirlesturinn verður á mánudagsmorguninn klukkan 10.00. Þar ræðir séra Sig- uijón Guðjónsson um „Davíðshörpu fmmkristninnar." Séra Siguijón er einn fárra sem fengist hafa við sálmafræðina (hymnologiu) hér um langan tíma. Hann talar um fyrsta sálmasöng kristinna manna. Sálma- söngvar (psalmsongs) vom Daví- ðssálmar. Það er að segja hann fjallar um það hvemig þeir fyrstu kristnu menn sungu sálma. Klukkan 11.00 sama dag flytur doktor Bjarni Sigurðsson, dósent, fyrirlestur sem hann nefnir „Lút- herssálmar á íslandi." Lúther fór út á götuna og spurði „hvað er fólk- ið að syngja, sem gerir það svona kátt," því svo kom það í kirkjuna og sat þar steindautt. Hann ákvað að kirkjugestir ættu að vera þátt- takendur. Hann flutti músíkina inn í kirkjun, batt hana við kristilegt efni. I fyrilestri sínum ætlar Bjami að tala um nokkra valda Lúthers- sálma. Á mánudaginn, klukkan 13.00, verð ég svo með fyrirlestur sem ég kalla „Sálmalögin á Grallaratíman- um.“ Grallaratíminn er sá tími þegar messu— og sálmasöngsbó Guðbrandar Þorlákssonar var allsr- áðandi, það er 17. og 18. öldin. Þetta var messusöngsbók með nót- um og var prentuð fyrst árið 1594. Hún var endurútgefín aftur og aft- ur næstu tvær aldimar, þar til í lok 18. aldar þegar 19. útgáfan birtist. Þetta er það skeið sem við köllum grallaratímann. Það er um leið fyrsta skeið safnaðarsálma á ís- landi, vegna þess að þeir komu með siðbótinni, með Lútherskunni. Samtímis er þetta mesta hnign- unarskeið íslenskrar sögu. Það sem ég ijalla um er sú þróun sem átti sér stað í músíkinni. Hér var hningnadi og versnandi menntun presta í tónmennt. Smátt og smátt, þegar enginn var til að leiða söfnuð- inn í söngnum, fóm þessi lög sínar eigin leiðir og urðu að þjóðkvæðum. Það er mjög sérkennilegt að á þess- um tíma einfaldaðist tónlistin hér, á meðan hún gerðist æ flóknari og fyrirferðarmeiri erlendis við Lúther- skar kirkjur. Þröstur Eiríksson, organisti, verður síðan með fyrsta fyrirlestur- inn á þriðjudagsmorgunn klukkan 10.00. Hann fjallar um „Kóralbók- atímabilið“ og talar um 19. öldina, þegar miklar byltingar áttu sér stað og við tengdumst umheiminum í gegnum Danmörku. Byltingin fólst í því að jarða grallarasöngvana. Þetta danska kóralbókatímabil 19. aldar nær reyndar næstum fram á okkar daga. Það er fyrst núr.a sem við emm að bijóta það upp. Klukkan 11.00 á þriðjudags- morguninn fjallar svo séra Kristján Valur Ingólfsson um nútímann í fyrilestri sem hann kallar „Fagnið þér himnar," sálmar og sálmaþörf kirkjunnar. Hann spyr hvert við ætlum að fara. Persónulega hlakka ég mikið til að hlusta á hann, því hann hefur geysimikla þekkingu og yfírsýn." En fyrir hverja er námsstefn- an hugsuð. Á hún eitthvert erindi við almenning? „Námsstefnan er auðvitað fyrst og fremst hugsuð fyrir starfandi presta, en ef við göngum út frá því að kirkjan hafi einhveija þýðingu fyrir almenning, þá má segja að námsstefnan sé haldin til að við getum aflað okkur nýrra söngva fyrir kirkjuna. Þeir eiga síðan að geta endurlífgað sönginn í kirkjun- um, sem hefur þau áhrif að fólk hefur meira gaman af að sækja sína kirkju. Það er því von okkar sem að námsstefnunni stöndum að allt áhugafólk um sálma og kirkju- söng sjái sér fært að sæka hana.“ Viðtal/Súsanna Svavarsdóttir DAGSKRÁ: Sunnudagskvöldið 2779. Hallgríms- kirkja kl. 17.00: Sálmadagskrá, sameig- inlegur kvöldverður þátttakenda Mánudagur 2879. Norræna húsið 10.00 Fyrirlestur I — .Davíðsharpa frumkristninnar, sr. Sigurjón Guðjónsson. 11.00 Fyrirlestur II — Lútherssálmar á íslandi, dr. Bjarni Sigurðsson dósent. 12.00 Hádegishlé. (Hægt er að fá ódýran málsverð í veitingasal). 13.30 Fvrirlestur III — Sálmalögin á Grallraratima, Hörður Áskelsson lektor. 14.30 fyrirlestur IV — Norska sálma- bókin nýja, Svein Ellingsen skáld. 16.00 Fyrirlestur V — Nýir sálmar í norsku sálmabókinni Umraeður. 18.00 Háskólakapella — Vesper. Þriðjudagur 2979. Norræna húsið: 10.00 Fyrirlestur VI — Kóralbókatíma- bilið, Þröstur Eiriksson organisti. 11.00 Fyrirlestur VII — „Fagniö þér himnar", sálmaþörf kirkjunnar, sr. Kristján Valur Ingólfsson. 13.30 Fyrirlestur VIII — Helgikvæði frá miðöldum, Geisli og Lilja, Knut Odegárd. 14.30 Fyrirlestur IX — Svein Ellingsen og Trond Kverno tala um sálmakveð- skap samtimans. 16.00 Fyrirlestur X — Umræður og sálmasöngur með norsku gestunum. 118.00 Háskólakapella — Vesper.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.