Morgunblaðið - 30.01.1988, Blaðsíða 5

f“
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. JANÚAR 1988
B 5
Inga Björk
Dagfmnsdóítir:
Arkitektúr
þeim myndum, sem eru sýndar
rvalsstððum
annars að flytja fjórvíddarfyrir-
bæri, eins og manninn, yfír í
tvívídd myndflatarins. Þú ert að
setja manninn í tvívldd og samtím-
is veistu ekki nema hálfan sann-
leikann um viðkomandi einstakl-
ing, jafnvel þótt hann sé þú sjálfur.
Svo getur verið skemmtilegt að
skoða hvemig myndlistarmenn
hafa upplifað sjálfa sig. Það má
sjá að íslenskir myndlistarmenn, í
gegnum tíðina, hafa ekki velt fyrir
sér myndrænum möguleikum
sjálfsmyndarinnar. Þeir láta sér
nægja, í flestum tilfellum, að mála
á sér andlitið, eins og það birtist
á spegli, frekar en í ákveðnum
myndstíl.
Þrátt fyrir það má alltaf lesa
út ákveðið viðmót. Eins og ró-
mantíska stellingu Þórarins B, þar
sem hann virðist djúpt hugsi við
skrifborðið. Jón Stefánsson er sá
eini sem málar mynd af sér sem
málara. Hinir gætu allt eins verið
bændur, sjómenn eða hvað sem er.
Þú gætir ekki lesið út úr myndun-
um þeirra við hvað þeir unnu. Jón
Stefánsson sem málar mynd af sér
með pensil og léreft er hinsvegar
sannfærður um sinn tilgang.
Þetta á ekki að vera þessi þura,
stífa hámenningarlega málverka-
sýning, heldur gefum við ákveðið
rými fyrir leikinn. Þessvegna er
mikið lagt upp úr sviðssetningunni
á þessari sýningu. Við höfum sett
þannig skilrúm inn í salinn að þau
myndi einhvers konar völundarhús.
Síðan er salurinn rökkvaður og
eingöngu notuð „spottljós“ sem
lýsa á hveija mynd. Þetta gerum
við til að ijúfa tengslin milli mynd-
anna, vegna þess að það eru engin
innbyrðis tengsl milli þeirra. Þetta
eru allt sjálfstæðar myndir og það
á ekki að lesa neina listfræðilega
eða listsögulega þróun út úr því
sem ber fyrir á sýningunni, heldur
hefur hver mjmd sinn tíma, eða
öllu heldur sitt tímaleysi.
Með því að setja myndimar inn
í þetta völundarhús, slíta þær úr
tengslum og rökkva salinn, viljum
við styrkja tengslin milli áhorfan-
dans og sérhverrar myndar.
Áhorfandanum er boðið upp á mjög
náin tengsl við hveija mynd og
salurinn er ekki skoðaður sem ein
heild.
Heildarsvipur salarins felst í
sviðsetningunni, en ekki í myndun-
um. En eins og ég sagði, þá er
þetta ekki sögulegt yfírlit, því við
náðum ekki í suma listamennina,
eða verk þeirra, svo að margir
mætir listamenn okkar era ekki
með í þessari sýningu."
ssv
Inga Björk
Dagfinnsdóttir
Inga Björk Dagfinnsdóttir,
arkitekt, hlaut 2. verðlaun
í samkeppni Menningar-
málanefndar Reykjavík-
urborgar um gerð
umhverfislistaverks við torg
Borgarleikhússins. Inga Björk er
Reykjavíkingur og er alin upp í
austurbænum. Stúdentsprófi
lauk hún frá Menntaskólanum
við Hamrahlíð, en siðan lá leiðin
til Lundúna, þar sem hún lagði
stund á arkitektúr við A.A. eða
Architectural Association School
of Architecture. Sá skóli er
einkaskóli rekinn af samtökum
arkitekta og er fyrsti arkitekta-
skólj Breta.
„Ég tók allt námið við þann
skóla, en ekki í einni striklotu. Ég
tók meðal annars ársfrí til að vinna
svo fór ég m.a. til Rómar, til að
skoða byggingar. Arkitektúmemar
gera það gjaman eigi þeir þess
kost því þar er svo mikið af stór-
kostlegum minjum og byggingum.
Ennfremur er það ævagömul hefð
listunnenda að dveljast þar um
tíma.
Eftir að náminu lauk vann ég í
London, en hef síðastliðið ár starfað
hér heima, bæði með öðram arki-
tektum og sjálfstætt.
Hér heima era atvinnumöguleik-
ar góðir eins og er, það er mikið
að gera. En þetta er að sjálfsögðu
háð efnahagsástandi í landinu
hveiju sinni og núna eram við að
njóta góðs af góðærinu ’87. Svo
má einnig þakka því að viðhorf al-
mennings til arkitekta era að
breytast og fólk virðist í sífellt
auknum mæli gera sér fyrir mikil-
vægi hönnunar."
— Er svona samkeppni um um-
hverfislistaverk vettvangur þar sem
arkitektúr og myndlist mætast eða
er arkitektúr li^tgrein?
„Sagt hefur verið að arkitektúr
sé móðir listarinnar, þetta era að
minnsta kosti greinar sem erfítt er
að skilja að þrátt fyrir það að
tengslin geti að sjálfsögðu verið
mismikil allt eftir aðstæðum hveijU
sinni. Ef við göngum hinsvegar út
frá því að arkitektúr sé listgrein
þá gengur hún yfirleitt út frá allt
öðram . forsendum en til dæmis
höggmyndalist, þar sem arkitektúr-
inn er svo háður utanaðkomandi
er
alhliða
hönnun
áhrifum, sem listamaðurinn, arki-
tektinn verður að taka tillit til við
sína sköpun.
Myndlistarmaðurinn getur hins
vegar komið hugarfóstri sínu í fast
form án þess að spyija kóng eða
prest.
Annars era þess dæmi að arki-
tektar séu jafhframt myndlistar-
menn og ber þar fyrstan að nefna
Michelangelo, sem var myndhöggv-
ari, málaði og byggði jöfnum
höndum. Hann gerði meðal annars
eitt áhrifamesta torg í heimi,
Campidoglio, sem er í Róm.
Bemini fékkst bæði við arkitekt-
úr og höggmyndir og af þeim sem
standa okkur nær, tímalega séð,
má nefna Corbusier og Aalto sem
hönnuðu húsgögn, lampa og gler-
hluti. Þessi tilhneiging til víðtækrar
sköpunar er þó langt því frá að
vera algild, heldur er þetta allt
spuming um hæfíleika og samstill-
ingu.
I sumum tilvikum, hinsvegar, er
arkitektúr, svo alhliða að sami aðili
gæti hannað allt frá hnífapöram til
útveggja. Það gætir hinsvegar oft
misskilnings á hlutverki arkitekta
og fólk heldur gjaman að þetta sé
mjög einangrað grein, og flest okk-
ar kannast við að vera spurð hvort
við séum utan- eða innanhússarki-
tektar? En þetta er nú að breytast,
og ég veit að erlendis er fólk í aukn-
um mæli farið að nýta sér þjónustu
arkitekta, sérstaklega unga fólkið
sem vill hafa „sinn“ arkitekt sem
það getur síðan leitað til þegar það
þarf á ráðgjöf að halda.
Það var mjög lærdómsríkt að búa
í Englandi. Fyrstu árin í Lundúnum,
bjó ég í Hampstead, sem er gott
hverfí og mér leið vel í. Síðan hækk-
aði húsaleigan alltaf smám saman
þar til að mér var ekki stætt á því
að eyða svo miklum hluta námsláns-
ins, í leigu — svo að ég flutti til
East-End. Þar búa mestmegnis
verkamenn svo og innflytjendur,
svertingjar og Indveijar, og er mik-
ið um það að fólk sé atvinnulaust.
Austurhlutinn fór mjög illa út úr
stríðinu, vegna nálægðar sinnar við
höfnina, og var nánast jafnaður við
jörðu. Það má þó sjá einstaka hús
sem sluppu og gefa til kynna hversu
skemmtilegt þar hefur verið um-
horfs fyrir stríð. Um 1960 þegar
nægilegu fjármagni hafði verið
safnað saman var hafist handa við
uppbyggingu — og blokkir úr for-
steyptum einingum leystu rústimar
af þólmi.
í þessar bæjarblokkir var síðan
fátækasta fólkið flutt. Þetta fólk
hafði jafnmikil áhrif á umhverfí sitt
og umhverfíð hafði á það — og
eyðileggingarhvöt virðist oft alls-
ráðandi. Það er gróðrarstía vonleys-
isins sem e.t.v. er orsök þessa, þar
sem unga fólkið gengur í skóla án
þess að hafa nokkra haldbæra von
um að fá vinnu þegar skólagöngu
lýkur. Virðingarleysi fyrir munum,
mönnum og þjóðfélaginu í heild
virðist vera allsráðandi.
Enn geisar stríð í East-End þótt
með öðram hætti sé því í kjölfar
mikillar uppbyggingar á hafnar-
svæðinu — hefur „ungt fólk á
uppleið" flykkst frá Hampstead og
Kensington þar sem það sleit bams-
skónum og kaupir grimmt bæði
venjuleg hús og vörahús. Afleiðing-
in er sú að verð á húsnæði hefur
rokið upp úr öllu valdi, sex eða sjö-
faldast á sl. 3 áram. Þetta setur
unga fólkið sem hefur alist þama
upp í slæma aðstöðu, því það hefur
ekki nokkra möguleika á að kaupa
sér þak yfír höfuðið. Þessi innrás
„uppanna" hefur einnig haft áhrif
á kostnað hins daglega brauðs, þar
sem kaupmaðurinn á hominu er
skyndilega farinn að selja franskt
vatn á flöskum — og hækkað allt
vöraverð, sem sniðið er að kröfum
nýju hverfisíbúanna. Þetta hefur,
eins og gefur að skilja, ekki fallið
í góðan jarðveg. Að lifa og hrærast
í svona umhverfi er ekki ýkja
skemmtilegt en vissulega eykur
þetta víðsýni manns og umburðar-
lyndi. Þar komum við m.a. að einum
kosti þess að nema erlendis, það
er ekki eingöngu námið sem er
lærdómsríkt, heldur er reynslan
þaðan ekki síður mikilvæg — og
maður kann betur að meta það sem
er héma heima."
— Hvemig hugsar þú þér verkið
þitt á torginu?
„Verkið er umhverfisverk, sem
byggir á hreyfíngu. Hin hefðbundna
uppstilling skúlptúrs á torgi hefur
orðið að víkja fýrir þeirri hugmynd,
að torgið sé sjálft að verki sem
skúlptúr. Landið býr yfír sérstökum
krafti jarðelda, hvera, norðurljósa
og svo framvegis og er hugmyndin
sú, að hluti af þessu lífsafli sé beisl-
að, fært til borgarinnar, á torgið,
og útfært þar á táknrænan hátt
þannig að hægt sé að njóta þess í
ys og þys hins daglega borgarlífs.
Verkið er því alíslenskt. L
Meginþáttur verksins er tjömin,
sem er aðeins 20 sentimetra djúp
og er felld inn í torgið. Umfang
hennar er síbreytilegt, minnst 8
metrar og mest 18 metrar þegar
hún hefur stækkað sig með sífelldri
hægri hreyfíngu á 30 sekúndum.
Síðan dregur hún sig saman aftur
næstu 30 sekúndumar, niður í 8
metra og svo koll af kolli. Þannig
er hún orðin tímamælir, eða vatns-
klukka og líða mínútumar þannig
hver af annarri og tjömin hleður
sig. Eftir 60 mínútna hleðslu, þá
gýs hún vægu gosi. Fjöldi gosa
hveiju sinni fer eftir því hvað tíma
líður, ef klukkan er til dæmis fímm,
þá gýs fímm sinnum. Flöktandi ljós,
sem era í kringum tjömina, kvikna
og slokkna með hveiju gosi þannig
að öldur tímans flæða yfír allt torg-
ið, fyrst í formi vatns og síðan í
formi ljósa. Þannig hafa þessir tveir
kraftar ljóss og vatns samstillt sig
í þessum tímamæli.
Torgið er á þennan hátt orðið
nokkurs konar sjálfstæð lífvera,
sem slær í takt við hið tímameðvit-
aða borgarlíf. Jafnframt því að
tjömin virki sefandi með sínum
hægfara hreyfíngum, þá gefa hin
flöktandi ljós til kynna ys og þys.
Torgið er með samvirkni þessará
eðlisþátta orðið einskonar sjálfstæð
lífvera, sem nærist á sjálfu and-
rúmslofti borgarlífsins.
Dómnefnd þótti verkið mjög at-
hyglisvert og var einn dómnefndar-
manna svo áhugasamur, að hann
lagði til að þessu verki yrði fundinn
samastaður á einhveiju öðra eða
nýju torgi borgarinnar.
r