Morgunblaðið - 19.02.1989, Síða 22

22 C
MORGUNBLAÐIÐ FJOLMIÐLAR SUNNUDAGUR 19. FEBRÚAR 1989
Gervitungl og Sjónvarpsstöðvar
rás EFNI Útsendlngartíml 1) Tungumál Lesst/opln Kerflz)
SCREENSPORT íþr. og afþreying 15:00-00:00 Enska.frönskþýð. Opin PAL
TV 3 Skemmtiefni 6:00-22:00 Norræn Læst D Mac
LIFESTYLE Fyrir húsmæður 9:00-15:00 Enska Opin PAL
SKYCHANNEL Afþreying, list 24 klst. Enska Opin PAL
SKYNEWS Fréttirog fréttaskýr. 24 klst. Enska Opin PAL
SKY MOVIES Kvikmyndir 18 klst. Enska Opin PAL
SKY ART CH. Listir 3) ? Enska, e.t.v. fleiri ? ?
SKY DISNEY CH. Frá Walt Disney 18 klst. Enska Opin PAL
EUROSPORT íþróttir 18 klst. Enska Opin PAL
FILMNET Kvikmyndir 24 klst. Hollenska, Læst 4) PAL
enska, norr. texti
MTV EUROPE Popptónlist \ 24 klst. Enska Opin PAL
EUTELSAT-1 F4 13,0°A
SUPER CHANNEL Skemmtiefni, tónlist 6:00-2:00 Enska Opin PAL
3 SAT Almennt efni 14:30-22:30 Þýska Opin PAL
RTLPLUS Skemmtiefni 5:00-23:00 Þýska Opin PAL
SAT 1 Skemmtiefni 5:00-23:00 Þýska Opin PAL
TELECLUB Kvikmyndir 14:30-23:00 Þýska Opin PAL
TV 5 Almennt efni 15:00-23:00 Franska Opin PAL
GALAVISION Beinarskemmtid. 24 klst. Spænska Opin PAL
WORLDNET Fréttir og uppl. \ 24klst. Enska Opin PAL
INTELSAT VA F 11 27,5<*V
CNN Fréttir og fréttaskýr. 5:00-03:00 Enska Opin PAL
1) Greenwich tími.
2) Kerfi sem umpóla rafboö í sjónvarpsviötækjum eru mismunandi. í flestum Evrópuríkjum er PAL-kerfiö en nú hefur tekist að þróa nýtt og
betra kerfi sem er stafrænt og hefur hlotiö nafniö MAC. Þaö býöur betri mynd- og hljóögæði en útbreiösla þess kreföist nýrra sjón-
varpstækja inn ó flest heimili í Evrópu.
3) Ekki er Ijóst hvort Sky Channel mun bjóða upp á listadagskrár á nætuma í samvinnu viö Art Channel-samsteypuna eöa hvort þessir
tveir aöilar opni nýja rás.
4) Hór á landi er einungis hægt aö ná öðrum af tveimur geislum þessa tungls og það meö diski sem verður aö vera amk. 4,5 m í
þvermál. Póstur og sími nýtir einn slíkan disk og dreifir CNN-stöðinni í gegnum kapla inn ó stærstu hótel borgarinnar. Premier og
Children’s Channel munu aö líkindum flytja frá Intelsat VA F11, sem er fyrst og fremst alþjóölegt fjarskiptatungl og yfir á BSB-tunglÍÖ
sem skotiö veröur á loft í haust.
Undir gemtungli
ÞEGAR GERVITUNGLINU
ASTRA var skotið upp á sjö-
unda himin, jafavel hærra, i
haust hófst nýr kafli í sjón-
varpsmenningarsögu Norð-
vestur-Evrópu. Fram að þvi
höfðu gervitunglasjónvarps-
stöðvarnar sent dagskrá sínar
i gegnum alþjóðleg flarskipta-
tungl, Eutelsat og Intelsat, sem
eru í eigu samtaka þjóða;
ASTRA hins vegar er í einka-
eigu og einungis notað til sjón-
varpsútsendinga. Sjónvarpsiðn-
aðurinn er sem sagt orðinn
nægjanlega öflugur til þess að
standa straum af kostnaði við
framleiðslu og rekstur á stóru
og dýru gervitungh. Með til-
komu ASTRA geta íslendingar
horft daglega á eftirtaldar
stöðvar án tilkostnaðar sem
nemur meira en endursöluverði
á þriggja ára gamalli miðlungs
bifreið.
Auk ofangreindra gervitungla
er unnt hér á landi að ná sending-
um fransks tungls sem hefur upp
á fjórar rásir að bjóða. Þær senda
allar út á franskri tungu og eru
fyrst og fremst ætlaðar Frökkum.
Að sögn kunnugra hér á landi
hefur lítill sem enginn áhugi verið
fyrir sendingum þessa tungls
hingað til. Sömu sögu er að segja
um Eutelsat 5. Frá því sendir
ítalska stöðin RAIUNO tvær dag-
skrár og einnig eru norsk stöð og
spænsk á þessu sam-evrópska
■ TUNGLIN
■ STÖÐVARNAR
■ EFNIÐ
■ KOSTNAÐURINN
BAKSVID
eftirÁsgeir Friðgeirsson
tungli sem er fyrst og fremst til
fjarskipta.
Hvað er á næstu grösum?
British Satellite Broadcasting
(BSB) samsteypan mun í haust
slqóta á loft upp gervitungli með
sínu nafni. Eftir því sem næst
Verður komist mun BSB-tunglið
þjóna eftirtöldum stöðvum:
NOW — fréttir og fréttaskýringar,
SCREEN — kvikmyndir,
GALAXY — skemmtiefni,
ZIG ZAG — bamaefni.
Einnig er búist við að kvik-
myndastöðin PREMIERE flytji
sig yfir á þetta tungl frá Intelsat.
Sú stöð hefur verið á vestur-
geisla þess tungls og því ekki
sést hér á landi. Einnig eru radd-
ir um að SCREENSPORT og
MTV EUROPE flytji sig frá
ASTRA og reiknað með að HOME
VIDEO-kapalstöðin breska hefli
útsendingar frá tunglinu og einnig
annarri bamastöð. Þrýstingur
eykst stöðugt á breska ríkissjón-
varpið BBC um að hefja þátttöku
í gervitunglaleiknum. Ef BBC nær
að skapa sér fjárhagsleg skilyrði
tii þess þá er lliklegt að það muni
senda sínar dagskrár frá BSB.
BSB verður tæknilega frábrugðið
eldri tunglum að tvennu leyti.
Sendingamar verða ekki á hefð-
bundnum íjarskiptatíðnum heldur
útvarpstíðnum sem hlotið hafa
sémafnið „Direct Satellite Broad-
casting“ eða DSB. Þetta þýðir að
sendingar þess em ekki háðar
alþjóðareglum um ijarskipti og
þar sem Póstur og sími hafa
einkarétt á íjarskiptaleyfum en
ekki útvarpssendingum þurfa
diskeigendur ekki að fá leyfi sam-
gönguráðuneytisins fyrir móttöku
á DSB-sendingum. BSB-tunglið
mun senda út fyrir D MAC-sjón-
varpskerfí en ekki PAL. Þetta
þýðir að flest viðtæki Evrópu
munu ekki nema sendingar þess.
Mikil óvissa og deilur hafa sprot-
tið upp vegna MAC-kerfísins og
eru aðstandendur ASTRA-tungls-
ins og PAL-kerfísins ásakaðir fyr-
ir að hafa komið þeim af stað af
ótta við að tapa markaðsstríðinu
þar sem gæðayfírburðir MAC-
kerfísins eru ekki dregnir í efa.
Þessi sérkenni BSB em af mörg-
um talin tímanna tákn og gefí
vísbendingu um hvert stefni í
tækniframfömm gervitungla.
Næsta sunnudag: Dagskrárnar.
Hvað þatf?
Einstaklingar jafrit sem samtök allt að 36 heimila geta fengið sér
disk og stillt hann gagnvart einhveiju tungli, tengt síðan með-
fylgjandi móttakara við sjónvarpsviðtækið og sest fyrir framan
sjónvarpið og horft á allar ólæstar dagskrár. Til þess að horfa á
læstar dagskrúr þarf viðkomandi aðili í fyrsta lagi að eiga rétta
gerð myndlykils og í ððru lagi greiða áskriftargjald. Myndlykla-
gerðirnar munu að líkindum valda ruglingi og í öðru lagi greiða
áskriftargjald. Myndlyklagerðirnar munu að líkindum valda rugl-
ingi og óþægindum. Ef einhver hinna læstu stöðva ákvæði að nota
Philips-myndlykil, þann sem Stöð 2 notar, þá væri það hrein tilvilj-
un og heppni þeirra sem þá eiga. Hinir heppnu þyrftu þá einungis
að greiða áskriftargjald. Liklegt er að stöðvamar hafi starfandi
umboðsmenn hér á landi og að þeir muni annast áskriftir og kynn-
ingar og jafnvel myndlyklafyrirgreiðslu. Til þess að opna aðrar
dagskrár þarf einhvern hinna fjögurra eða fimm myndlykla sem
eru nú hvað algengastir. Á þessum lyklum eru fullir tollar enn sem
komið er, öfúgt við myndlykla Stöðvar 2. Þar sem engar blikur eru
á lofti um að stöðvarnar geri með sér samkomulag um myndlykla-
gerð þá getur jafhvel þurft fleiri en tvo og fleiri en þijá mynd-
lykla til að opna allar þær dapkrár sem diskaeignin gæti gefið
færi á. Slíkt kostaði ekki undir eitt hundrað þúsund krónum.
Algengustu diskamir hér á aðinn erlendis verða að skrá hann
landi verða að líkindum hér og borga af honum tolla. Verð
1,5-2,0 m að þvermáli en þeir á diskum og nauðsynlegum auka-
nægja til að ná ASTRA og Eutels- búnaði í Bretlandi er á bilinu 25
at 1 og líklegt er að þeir nái BSB til 40 þúsund krónur en þeir diskar
í haust. Einn slikur diskur getur eru minni en nauðsyn krefur hér
því opnað aðgang að a.m.k. 30 á landi.
sjónvarpsstöðvum séu menn reiðu- Rétt er að vara við því að kaupa
búnir til þess að snúa disknum í útbúnaðinn erlendis nema að vel
hvert skipti sem skipt er um eitt hugsuðu máli því margt af því sem
hinna þriggja tungla og að því þar er í boði er lélegt, - diskamir
gefnu að þeir hafi alla lykla. Kunn- ná ekki nema hluta stöðvanna, frá-
áttumenn vara við því að nota gangur lélegur og annað í þeim
diska minni en 1,6 m í þvermál dúr.
því þá hraki mynd- og hljóðgæðum Það em litlar líkur á að íslensk
oi það sem gæti skipt meira máli, yfirvöld reyni með boðum eða
sendingar gætu farið fyrir bí um bönnum að koma i veg fyrir að
leið og loft ókyrrðist og veður ákveðnar stöðvar breiðist út hér á
versnaði. Margir benda á að hér á landi en vist er að embættismenn
landi sé mikil nauðsyn á öflugum i Reykjavík eru áhyggjufullir
festingum og þvi engin ástæða til vegna þess að sumar stöðvamar
þess að spara þar. Eftirfarandi sýna efni sem er allt í senn lélegt,
sýnir miðlungsverð í íslenskum ofbeldiskennt og klámfengið. Víst
verslunum á þeim búnaði sem yrði það auðveldara væru viðkom-
liklegt er að áhugasamir menn ancj; stöðvar læstar, eins og Film-
teldu nauðsynlegan: Net (sem hefur á sér illt orð) því
þá væri hægt að banna áskriftar-
Diskur ásamt viðeigandi mót- sölu hér á landi. Hins vegar er það
takara, traustum festingum og borin von að reyna að takmarka
ieyfum frá samgönguráðuneyti áhorf ólæstu dagskránna. íslensk
u.þ.b. 150.000 kr. textun eða talsetning er einnig
2 myndlyklar u.þ.b. 80.000 kr. fjarstæða nema að útsendarar dag-
Til viðbótar koma áskriftargjöld skránna finni hgá sér einhveija
sem eru mismunandi og auk þess þörf til að vemda og veija íslenska
kaup á MAC-viðtæki tii þess að menningu. Að sjálfsögðu er margt
ná öllum stöðvum. Þar sem það hægt að gera við dagskrárefni sem
er erfítt og ekki með því mælt af rignt hefur niður úr háloftunum,
framleiðendum að hreyfa sífellt áður en það er sent út í kapal-
diskinn og miða út aðrar stöðvar kerfi, en það er bara ekki málið.
þá er líklegt að þeir sem vilja horfa Útivinnandi hjón með börn geta
á dagskrár frá fleiru en einu tungli sleppt sólarlandaferð í sumar og
muni fá sér tvo, jafnvel þijá diska fyrir andvirðið keypt sér útbúnað
og faststilla þá. Það mun því geta sem gerir heimilinu kleift að gleypa
kostað á sjöunda hundrað þús- í sig nær öll gervitunglaboðin. Þau
unda að fullbúast og eiga úr rúm- boð skjótast með leifturhraða
lega þijátíu sjónvarpsstöðvum að framhjá öllum hérlendum lögum,
velja. Það lætur því nærri að vera reglugerðum og ráðuneytum. Þau
um 20.000 krónur á heimili í 36 boð þekkja engin mörk velsæmis
íbúða fjölbýlishúsi. Þessi upphæð eða þjóðlegrar menningar. Þau
margfaldaðist ef nýtt MAC-sjón- hellast úr himingeimnum og eiga
varpsviðtæki yrði tekið með í greiða leið að vitund og siðgæði
reikninginn. Þeir sem kaupa bún- okkar, afkomenda Snorra og Njáls.
Bmgeyrn og mdleym
Stundum heyrist kvart-
að undan því, að brag-
eyra íslendinga sé far-
ið að dofna svo um muni.
Er þá gjama um kennt form-
leysunni í svo kölluðum
nútíma-skáldskap, sem láti
það helzt eftir sig í ljóð-
mennt þjóðarinnar að hafa
ekki aðeins sljóvgað íslenzkt
skynbragð á hefðbundna
stuðlaskipan og rim, heldur
slökkt alla tilfinningu fyrir
listrænu formi.
Þó að þetta kunni að vera
nokkurt harmsefni, er hitt
þó enn ískyggilegra, að sjálf
máltilfínning Islendinga
virðist smám saman vera að
kvoðna niður. Stundum er
engu líkara en allur skilning-
ur hafí hripað úr máli manna;
orðum er þá ruslað saman í
einhverri tilviljunarkenndri
röð, án þess gert sé ráð fyr-
ir að þau kunni að vera hvert
öðru háð um stöðu sína og
hegðun alla, svo sem beyg-
ingu.
A þessari hnignun hafa
fomöfii heldur betur fengið
að kenna. Þar virðist furðu
fljótt og furðu víða hafa orð-
ið algert skilningshrun, svo
sem ráða má af dæmum
þeim, sem linnulaust rignir
niður í fjölmiðlum.
Oft hefur verið bent á þá
nýlegu áráttu að láta for-
nöfnin hvor (eða hver) og
annar standa saman, hvemig
sem til hagar, og bæði í sama
aukafallinu. Ljóst er að þar
koma til áhrif frá ensku
(each other) og dönsku (hin-
anden), áhrif sem tungu-
málakennurum hefur ekki
tekizt að bægja frá nemend-
um sínum. En þá er íslenzk-
ur skilningur á merkingar-
legri afstöðu þessara orða
hvors til annars fokinn út í
veður og vind.
Nýlega var sagt: Þar
deildu þeir & hvorn annan í
stað hvor á annan. Ætli
nokkur segði: Þar deildi á
Sigurð Svein, ef Sigurður var
að snupra Svein veslinginn?
Einnig var sagt: Þau
skulda hvoru öðru í stað
hvort öðru. Þetta er eins og
sagt væri: Magnúsi skuldar
Bjarna, ef Bjarni er að setja
Manga vin sinn á hausinn.
Er. ruglið getur orðið með
ýmsu móti, eins og þegar
nýlega var sagt: Ríkin hafa
tekið upp viðræður þrátt fyr-
ir andúð hvort á öðru. Þama
er röð orðanna reyndar rétt.
En segði nokkur: þrátt fyrir
andúð Sveinn á JónP. Líklega
segðu flestir: andúð Sveins á
Joni\ enda er Jón hinn versti
furtur, eins og allir vita. Og
hví þá ekki á sama hátt:
andúð hvors á öðrui
Þá batnaði ekki þegar
sagt var: Ekki nær fólk til
hvers annars í stað hvað til
annars.
Það er eins og sagt væri:
Ekki nær til Gríms Jóns í
stað: Ekki nær Grímur til
Jóns, þó fingralangur sé.
Stundum er í slíkum sam-
böndum farið að setja hinn
í stað annar. Fyrir skömmu
var sagt: Bíiarnir óku hvor
framan á hinn. Kannski
verður bráðum farið að
segja: Þau líta hvort á hitt,
þegar þau em að gefa hvort
öðru hýrt auga.
Loks skal þess getið, að
upp er að spretta nýtt for-
nafn: sitthvor. Því miður er
ekki alveg ljóst hvað það
merkir né hvernig það skal
notað; en nýlega var sagt:
Tvö bæjarfélög í sitthvorri
sýslu. Hvar skyldi þessi sitt-
hvora sýsla vera niður kom-
in? Nema sá sem talaði hafí
ætlað að segja: Tvö bæjarfé-
lög í sinni sýslunni hvort, en
verið hættur að skilja sitt
eigið móðurmál.
Fyrst verið er að spjalla
um fornöfn, skal klykkt út
með nýstárlegu fyrirbæri af
þeim slóðum, sem heyrðist
hér á dögunum, þegar sagt
var: Tónverk útsett fyrir hin
ýmsustu hljóðfæri. Aldrei
hefur þótt fara vel á því að
setja greini með ýmis; en um
þverbak keyrir þegar farið
er að stigbeygja þetta ræfíls
fomáfn; ýmis, ýmsari, ýms-
astur, og væri fróðlegt að
frétta hvaða merkingar-ferli
sú beyging á að tákna.
Helgi
Hálfdanarson