Morgunblaðið - 08.09.1989, Blaðsíða 14

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. SEPTEMBER 1989
14
Minning:
Jóhanna Jóhanns-
dóttir - frá Þórshöfh
Fædd 29. maí 1921
Dáin 30. ágúst 1989
Sú er göfgust ætlun
glaður að leggja
auðnu sína og þrek
við annars heill.
(B.B. frá Hofteigi)
Jóhanna Jóhannsdóttir, til heim-
iiis að Seljavegi 21, Reykjavík, lést
hinn 30. ágúst sl. á Landakotsspít-
ala. Jarðsetning hefur farið fram í
kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Jóhanna fæddist 29. maí 1921 á
Þórshöfn. Hún var dóttir hjónanna
Jónínu Kristjánsdóttur og Jóhanns
Tryggvasonar, kaupmanns og út-
gerðarmanns. Jónína var dóttir
Kristjáns Jónssonar útgerðarmanns
á Seyðisfirði og síðar í Gunnólfsvík.
Hún missti móður sína í frum-
bernsku og ólst upp hjá systur sinni
Jóhönnu á Seyðisfirði.
Jóhann Tryggvason, f. 17. júlí
1885, Jónssonar bónda á Ytra-Lóni
og konu hans Maríu Gunnlaugs-
dóttúr. Tryggvi var sonur Jóns
Benjamínssonar oddvita á Syðra-
Lóni.
Gunnlaugur Þorsteinsson, móð-
urafi Jóhanns, bóndi á Stokkastöð-
um í Eyjafirði, var Gíslason og bróð-
ir Dómhildar konu Ólafs Briem
timburmeistara og bónda á Grund.
Þeirra sonur var Valdimar Briem.
Jóhanna var því af 2. og 4. ætt-
Iið að frændsemi við hið afkasta-
mikla og vinsæla sálmaskáld séra
Valdimar Briem.
Jóhann Tryggvason var hinn fág-
aði heiðursmaður — sannur dreng-
skaparmaður til orðs og æðis —
minnisstæður persónuleiki. Hann
bar í sér svipmót aidamótamannsins
og hóf atvinnurekstur sinn í hans
anda með eljusemi, sjálfsábyrgð og
drenglyndi að kjölfestu. Þá var
hann einnig hreppstjóri Þórshafnar-
hrepps frá 1929—1943. Jóhann var
hinn sístarfandi eljumaður og öll
hans störf fólu í sér handbragð hins
grandvara manns, þar sem orð
stóðu og drengskaparheitið hans
jafngilti landslögum.
Jóhanna ólst upp á hinu glæsta
heimili foreldranna ásamt einka-
systurinni Rósu, f. 13. mars 1920
og var ávallt mjög kært með þeim
systrum þó ólíkar væru.
Jóhanna virtist því lifa öryggi og
fögnuð æskuáranna svo sem feg-
urst mátti gerast. Þó mun hún hafa
átt sínar tregastundir.
Heimilið var eitt fárra þessa tíma
og þessa byggðarlags þar sem arm-
ur hinnar hörðustu lífsbaráttu
kreppuáranna náði ekki til. Ekki
var þó um auðsöfnun að ræða, en
heimilinu lagt allt sem aflað var
því gestkvæmt var þar mjög og
gestrisni húsráðenda einstök.
Heimilishald allt bar glæsilegt yfir-
bragð og átti hin mikla húsmóðir
Jónína Kristjánsdóttir þar stóra
hlutinn.
En æskuheimili var ekki aðeins
glæsileikinn á ytra byrði, heldur var
sú voð öll slegin þráðum hinna hald-
bænj eðliskosta, sem ekki falla í
verði. Þar ríkti vinarhugur, mann-
helgi og samhygð ölium til handa
sem byggðu þetta litla samfélag
sem Þórshöfn þeirra tíma var.
Jóhanna settist í Húsmæðraskóla
Reykjavíkur og var ein af fyrstu
námsmeyjum skólans. Þar naut hún
handleiðslu hins merka skólastjóra
Huldu A. Stefánsdóttur. Þar fann
Jóhanna sitt kjörsvið og mun námið
ekki hafa fallið í grýttan jarðveg
svo frábærlega sem hún stóð að
heimilishaldi öllu er þar að kom.
Jóhanna lagði hornsteininn að
sinni framtíðarhamingju þegar hún
hinn 16. nóvember 1946 gekk að
eiga Ragnar Kristjánsson, tollvörð.
Glæsilegt ungmenni og góðan
dreng. Þau eignuðust sex mann-
vænleg börn, sem þau unnu heitt,
önnuðust í eindrægni og samheldni
og færðu til þroska og manndóms.
Þau eru: Jóhann Kristján, Nína
Björg, Gunnar, Auður, Ragnar og
Jón.
Ragnar mat konu sína mikils og
varð sambúðin einkar kær. Hann
var börnunum ástkær faðir og frá-
bær heimilisfaðir. Því mættust þau
í sameiginlegum viðhorfum og
reyndist hann henni hinn sanni vin-
ur og drenglundaði lífsförunautur.
Ragnar lést eftir langa og harða
sjúkdómsbaráttu 13. mars 1988.
Jóhanna var fríðleikskona og sér-
lega glæsileg á velli. Hún var há
og grönn og hafði fallegar hreyfing-
ar. Viðmótið glaðlegt og hispurs-
laust. Framkoman öll fáguð. Auk
þess hafði hún til að bera mikla
persónutöfra.
Jóhanna var mikill persónuleiki,
gædd hinum ijölmörgu eðliskostum
— guðsgjöfum — miklum verðleik-
um. Gjöfum sem ekki var á glæ
kastað, en sem hún lagði rækt við
með iífi sínu og starfi. Þess vegna
kynntumst við þeim — og þess
vegna fundum við þær í persónu-
leikanum Jóhönnu Jóhannsdóttur.
Hún var hin kyrrláta sem ekki
gerði fyrstu kröfur sér til handa
og hætti við að gleyma „sjálfinu".
Eg minnist ungu stúlkunnar sem á
barnsaldri kom á heimili Jóhönnu,
henni til hjálpar við barnahópinn.
Að vísu góður efniviður, en Jóhanna
reyndist henni líka sem besta móð-
ir. Sendi hún hana til náms í Hús-
mæðraskóla Reykjavíkur þrátt fyrir
annir á barnmörgu heimili hennar,
en unga stúlkan yfirgaf heldur ekki
heimili Jóhönnu fyrr en hún stofn-
aði sitt eigið. Gagnkvæmur kærleik-
ur hefur bundið þessar tvær konur
sterkum böndum. Því sér unga kon-
an, Ólöf, nú á bak kærum vini. Ég
sendi henni mína samúðarkveðju.
Tengdaföður sinn annaðist Jó-
hanna til hárrar elli á heimilinu og
mátti ekki tl þess hugsa að senda
hann frá sér á stofnun aldraðra.
Slík var umhyggja Jóhönnu fyrir
velferð annarra. Það var hennar
aðalsmerki. Því finnum við lífi
hennar hljómgrunn í ljóðlínum
skáldsins:
Sú er göfgust ætlun glaður að leggja
auðnu sína og þrek við annars heill.
Heimilið var Jóhönnu ákaflega
kært. Þar var hennar vettvangur
alfarið frá fyrstu tíð — hamingja
hennar öll með ijölskyldunni sinni
stóru. Hún var fagurkeri og óþreyt-
andi við að fegra heimili sitt. Stilla
saman formi, ljósi og litum svo úr
varð list og skóp því þann andblæ
sem aðeins næst með næmu fegurð-
arskyni og einstakri umhirðu.
Það var hlutskipti hjónanna
beggja að falla í helgreipar þess
miskunnarlausa sjúkdóms sem í
flestum tilfellum fer með sigur af
hólmi. Engum, sem til þekktu, kom
andlát Jóhönnu á óvart svo langt
og strangt var hennar sjúk-
dómsstríð orðið og í hennar eigin
vitund fyrir löngu orðið helstríð.
Heilbrigð viðhorf hennar, æðruleysi
og viljastyrkur héldu velli að hinstu
stund.
Jóhanna var mjög viljasterk kona
— en hún var einnig hin vitra kona
sem kunni þá lífslist að sætta sig
við það sem ekki varð breytt og
mun hún snemma á barnsaldri hafa
tamið sér þá list. Hins vegar var
hún óþreytandi við að hafa áhrif á
það, sem hún sá að hægt var að
breyta. Þannig samhæfði Jóhanna
viljastyrkinn hinum vitrænu lífsvið-
horfum sínum.
Minningin um góða menn og vin-
áttu þeirra er mikill ijársjóður.
Ævarandi eign þeirra sem njóta og
dýrmæt gjöf hinna, sem veita. Þar
var Jóhanna Jóhannsdóttir hinn
veituli samferðamaður. Minningin
um hana mun bera hátt í hugum
allra þeirra, er áttu vináttu hennar.
Mæt kona er gengin. Kær vinur
kvaddur. Við þökkum henni sam-
ferðina. Fyrir hreinskipta viðmótið
og birtuna og ylinn, sem af henni
bar hvar sem leiðir lágu saman um
langan veg.
Við jafnaldrar og skólasystkin
þökkum henni ljúfar stundir frá
morgni þeirrar æsku, sem við áttum
sameiginlegar í leik og námi og
biðjum henni ljóss og yls á hinni
nýju vegferð. Konunni sem lagði
„auðnu sína og þrek við annars
heill“.
Ég sendi börnunum hennar öll-
um, barnabörnunum, einkasystur-
inni Rósu og frændgarði öllum
mínar hugheilu samúðarkveðjur,
Blessuð sé minning Jóhönnu Jó-
hannsdóttur.
Aðalheiður Jónsdóttir
Fimmtudaginn 7. september sl.
fylgdum við tengdamóður minni frú
Jóhönnu Jóhannsdóttur til hinstu
hvílu, en hún lést á Landakotsspít-
ala aðfaranótt 30. ágúst eftir langa
og stranga sjúkdómslegu. Útförin
fór fram í kyrrþey að hennar ósk,
en einmitt það var táknrænt' fyrir
Jóhönnu^hún vildi sem minnst láta
fyrir sér Jiafa.
Jóhanna var glæsileg kona og
myndarleg húsmóðir, sem bar heill
og hag fjölskyldu sinnar mjög fyrir
bijósti. Éftir að þau Ragnar Krist-
jánsson (d. 13. mars 1987) stofnuðu
til heimilis á Seljavegi 21 var starfs-
vettvangur hennar aðeins einn þ.e.
heimilið. Húsmóðurstarfið er því
miður eitt af fáum störfum, sem
lítið er hampað og ekki veittar orð-
ur fyrir, en ef svo væri hefði hún
átt tilnefningu skilið.
Jóhanna gaf sig óskipta að hús-
móðurstarfinu, var góð eiginkona
og 6 börnum þeirra var hún trygg
móðir og góður uppaiandi auk þess
að sinna tengdaforeldrum sínum af
kostgæfni frá fyrstu kynnum og
allt til æviloka þeirra. Hún naut
þess í uppeldi barna sinna að missa
aldrei traust þeirra, því þau leituðu
fyrst og síðast til móður sinnar með
öll sín vandamál stór og smá. Sömu-
leiðis fundu vinir, tengdabörn og
barnabörn til gæsku hennar og
þráðu nærveru hennar enda var oft
glatt á hjalla á Seljaveginum og eru
þar jólaboðin eftirminnilegust þegar
öll íjölskyldan kom saman til að
kætast og þiggja kræsingar hús-
ráðenda, þá skiptu sjúkdómar henn-
ar og sorgir síðustu árin ekki máli,
fjölskyldan skyldi hittast hjá henni
að gömlum sið.
Jóhanna var mörgum kostum
búin, sem prýða góðan mann, hún
var myndarleg til allra verka og
rausnarleg heim að sækja. Mesta
gleði hennar var að gefa og gleðja
aðra jafnframt sem hún samgladd-
ist öðrum af öllu hjarta, Hún var
góður mannþekkjari og mikill sátta-
semjari, sem leysti oft hin erfiðustu
mál og þá gjarnan á eigin kostnað.
Hún var hreinskiptin við alla og
sagði skoðanir sínar tæpitungulaust
og átti ekki til fals eða undan-
brögð, aldrei heyrðum við hana
leggja öðrum illt til. Ósérhlífin var
hún og unni sér ekki hvíldar við
að hlúa að öðrum og tryggja hag
sinna nánustu sem bestan. Orlögum
sínum tók hún með æðruleysi og
hugrekki og barðist hetjulega í
fimm ár við þann sjúkdóm, sem hún
að lokum varð að játa sig sigraða
fyrir.
Á þessari skilnaðarstundu er mér
efst í huga þakklæti fyrir allt, sem
Jóhanna var mér og fjölskyldu
minni. Barnabörnin sakna góðrar
ömmu, sem hafði frá mörgu
skemmtilegu að segja og í huganum
hljómar setning, sem oft heyrðist
koma úr litlum hálsi: „Segðu sög-
una aftur amma Bíbí.“
Halldór Jóhannsson
Jóhanna Jóhannsdóttir frá Þórs-
höfn á Langanesi lést á Landakots-
spítala 30. ágúst s.l. sextíu og átta
ára að aldri. Síðustu fimm ár ævi
sinnar gekk hún ekki heil til skógar
en háði erfiða glímu við óvæginn
sjúkdóm af einstakri þrautseigju,
hugdirfsku og æðruleysi til hinstu
stundar.
Jóhanna var borin og barnfædd
á Þórshöfn. Foreldrar hennar voru
Jóhann Tryggvason verslunarstjóri
og hreppstjóri þar og kona hans
Jónína Kristjánsdóttir. Jóhann var
sonur Tryggva Jónssonar bónda á
Ytra-Lóni á Langanesi og konu
hans Maríu Gunnlaugsdóttur.
Jónína var fædd á Seyðisfirði,
dóttir Kristjáns Jónssonar hótel-
haldara þar og síðar útvegsbónda
í Gunnólfsvík á Langanesströnd og
konu hans Sigríðar Jónsdóttur. For-
eldrar Jóhönnu kynntust í Gunn-
ólfsvík og gengu í hjónaband árið
1917 en settu síðar saman bú á
Þórshöfn þar sem Jóhann fékkst
við verslun, útgerð og skipaaf-
greiðslu í félagi við Jón Björnsson
verslunarstjóra. Árið 1929 var Jó-
hann skipaður hreppstjóri í Sauða-
neshreppi og síðar í Þórshafnar-
hreppi og gegndi hann því trúnaðar-
starfi í hálfan annan áratug.
Foreldrar Jóhönnu höfðu því mik-
ið umleikis. Heimilið var Iöngum
mannmargt og oft bar gesti að
garði enda gestrisni mikil. Nærri
má því geta að húSmóðir og ungar
heimasætur, Jóhanna og Rósa syst-
ir hennar, urðu oft að taka til hend-
inni á heimilinu. Og ekki var farið
í manngreinarálit. Þar var öllum
tekið sem aufúsugestum.
Það eru engar ýkjur þótt sagt
sé að þau hjón og dætur þeirra
hafi verið orðlagðar ágætismann-
eskjur. Þótt ekki væri fjölmennt á
Þórshöfn á uppvaxtarárum Jó-
hönnu og lífið gæti virst fábreytt á
ytra borði á veturna í augum gest-
komandi manna var félagslíf þar
engu að síður í blóma, tónlistarlíf
töluvert og leiklistarstarfsemi og
jafnvel haldnir grímudansleikir.
Foreldrar hennar lögðu þar mikið
af mörkum. Það lýsir þeim hjónum
betur en nokkur orð undirritaðs
hvernig Þórshafnarbúar kvöddu
þau við brottförina 1944 er þau
brugðu búi og fluttu suður. Hrepps-
búar héldu þeim að skilnaði mikið
og veglegt kveðjusamsæti og þökk-
uðu af alhug störf þeirra og liðnar
samverustundir bæði í bundnu máli
og óbundnu. Jóhann dó í Reykjavík
1963 en Jónína lifði mann sinn og
lést í janúar 1981.
Milli tektar og tvítugs hleypti
Jóhanna heimdraganum, hélt til
Reykjavíkur og lærði þar skrifstofu-
störf í kvöldskóla en árið 1942 fór
hún alfarin suður og gekk fyrst í
Húsmæðraskólann í Reykjavík en
hóf síðan skrifstofustörf hjá Sölu-
nefnd setuliðseigna og síðar hjá
Brunabótafélagi íslands.
Árið 1943 urðu þáttaskil í lífi
hennar er hún kynntist manni
sínum Ragnari Kristjánssyni, toll-
verði frá Miðseli í Reykjavík. Þau
gengu í hjónaband 16. nóvember
1946. Foreldrar Ragnars gáfu þeim
í brúðargjöf lóð úr landi Miðsels,
Seljaveg 21, og þar byggðu þau sér
þriggja hæða reisulegt hús af mikl-
um dugnaði og þrautseigju því ekki
voru efni mikil.
Ragnar var dugnaðar- og dreng-
skaparmaður. Hann lést í marsmán-
uði 1988. Börn þeirra Jóhönnu og
Ragnars, sex að tölu, eru öll hið
mannvænlegasta fólk: Jóhann
Kristján, deildarstjóri hjá Eimskip,
kvæntur Guðnýju S. Þorleifsdóttur,
Nína Björg, hárgreiðslumeistari,
gift Halldóri Jóhannssyni verk-
fræðingi, Gunnar, skrifstofumaður
hjá Eimskip, kvæntur Margréti
Ingvarsdóttur, Auður, hjúkrunar-
fræðingur, Ragnar, starfsmaður hjá
Eimskip, sem býr með Ragnheiði
H. Jónsdóttur, og Jón, verslunar-
stjóri hjá Hans Petersen, sem er
heitbundinn Guðrúnu Guðmunds-
dóttur.
Fimm af sex börnum þeirra hjóna
fæddust á sjö ára tímabili svo ekki
gátu þau hjón bæði unnið utan
heimilis. Nærri má geta að það
útheimti mikla atorku og ómælda
þolinmæði að ala upp svo mörg
börn og koma til manns. Ragnar
vann við tollgæsluna að segja mátti
nótt sem nýtan dag og byggði meira
að segja sumarbústað í Mosfells-
sveit og má það ótrúlegt heita við
þessar aðstæður.
En meginþunginn af uppeldi
barnanna og miklum og marg-
þættum heimilisstörfum hvíldi á
herðum húsmóðurinnar. Nú kom
henni að haldi veganestið úr föður-
garði ásamt meðfæddri atorku og
viljastyrk. Jóhanna var forkur dug-
legur og hafði ætíð hinar bestu for-
sagnir um heimilishaldið. Hun hafði
bæði vit og vilja til að aga börn sín
snemma en slíkt gera ailar mikil-
hæfar mæður ekki síður en feður,
þótt Salómon eigni feðrum einum
þennan eiginleika í Orðskviðum
Heilagrar ritningar. Börn hennar
ljúka öll upp einum munni um það
að hún hafi verið þeim einstakur
uppalandi, hin styrka stoð og stytta,
leiðbeinandi og hjálparhella sem
aldrei brást. Hún var ætíð gefand-
inn í orðsins fyllstu mei'kingu,
óþreytandi í umhyggju sinni fyrir
velferð og vellíðan barna og eigin-
manns. Þrátt fyrir miklar annir lét
Jóhanna sig ekki muna um það að
taka Kristján tengdaföður sinn á
gamals aldri inn á heimilið og hlúa
þar að honum þar til hann lést. Hún
var sannkölluð „mater familias",
hin mikla fjölskyldumóðir.
Heimilið að Seljavegi 21 var ekki
einungis fallegt heimili eins og sagt
er sem ber góðum smekk húsmóð-
urinnar fagurt vitni heldur líka og
umfram allt gott heimili — athvarf
börnum og heimilisföður — orðlagt
fyrir einstaka gestrisni og myndar-
skap. Það var sannarlega ekki í kot
vísað að koma til þeirra hjóna, Jó-
hönnu og Ragnars, á Seljaveginn.
Það segir og sína sögu um þetta
heimili að börnin frestuðu því að
fara alfarin úr föðurgarði þótt upp-
komin væru og voru tíðir gestir á
heimili foreldra sinna eftir að þau
höfðu fest ráð sitt. Þau sýndu móð-
ur sinni mikla umhyggju meðan á
veikindum hennar stóð og viku
varla frá dánarbeði hennar síðustu
sólarhringana sem hún lifði.
Það orð lá á hve fríðar konur
væru á Þórshöfn. Fremstar í þeim
flokki voru taldar Jóhannsdætur og
Ingimarsdætur.
Jóhanna var glæsileg kona, há-
vaxin, grannvaxin, björt yfirlitum
og tíguleg. Það var reisn yfir henni
hvar sem hún fór. Hún er ógleyman-
leg ölium sem kynntust henni. Hún
skilaði miklu lífsstarfi og kvaddi
þennan heim södd lífdaga.
Vinir og kunningjar hugsa nú til
hennar með þakklæti og virðingu
en sárastur er söknuður eftirlifandi
barna, barnabarna og tengdafólks,
en ljúfar minningar um látinn ást-
vin munu verða þeim huggun harmi
gegn.
Ég og fjölskylda mín sendum
þeim samúðarkveðjur.
Á góðum stundum minntist Jó-
hanna einstakrar náttúrufegurðar
í átthögum sínum norður á Þórs-
höfn. Hvergi birtist henni tign sköp-
unarverksins með eftinninnilegri
hætti en í tindrandi geislúm mið-
nætursólarinnar — þar sem „nótt-
laus voraldar veröld“ ríkir við ysta
haf. Nú er hún horfin í ljós annars
heims til eiginmanns síns og for-
eldra og nýtur þar næðisstunda hjá
því almætti sem öllu ræður.
Ingólfur A. Þorkelsson
í gærdag, fimmtudag 7. þ.m.,
var gerð frá Dómkirkjunni í
Reykjavík útför frú Jóhönnu Jó-
hannsdóttur að Seljavegi 21 hér í
bæ. Fór sú athöfn fram í kyrrþey
að ósk hinnar látnu, aðeins að við-
stöddum börnum hennar og öðrum
nánustu vandamönnum og vinum.
Engu að síður skal hennar hér
minnzt nokkrum orðurn, svo ágæt
var hún í lífi sínu, allt til hinztu