Morgunblaðið - 02.12.1989, Blaðsíða 2

2 6
MORGÚNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. 'DESEMBER 1989
Engínn hemur
eldfiallið
■ FORLAGIÐ hefur sent frá sér
skáldsöguna Hinsti heimur eftir
Austurríkismanninn Christoph
Ransmayr. Kristján Árnason
þýddi. I kynningu segir m.a. um
efnið „Ágústus keisari hefur fellt
dóm yfir skáldinu Óvíd og vísað
honum brott úr rómverska ríkinu
til útlegðar á enda veraldar, í út-
kjálkaþorp við Svartahaf. Vinur
skáldsins, Kotta, heldur þangað
mörgum árum síðar til að fregna
um afdrif útlagans. En Óvíd er
horfinn. Er hann látinn eða hefur
hann endanlega sagt skilið við sam-
félag manna?“ Hinsti heimur er
256 blaðsíður. Guðrún Ragnars-
dóttir hannaði kápu. Bókin er prent-
uð í Danmörku.
Forlagið hefur líka sent frá sér
skáldsöguna Hneyksli eftir jap-
anska rithöfundinn Shusaku Endo.
Úlfiir Hjörvar þýddi úr ensku. í
kynningu Forlagsins segir m.a.:
Skáldsagan segir frá rithöfundinum
Súgúró sem nýtur ósvikinnar virð-
ingar og vinsælda fyrir skáldskap
sinn. Við verðlaunaafhendingu í
Tókýó vindur sér að honum drukkin
kona og kveðst kannast við hann
úr fjölmörgum heimsóknum hans í
hverfi klámsýninga og vændishúsa
í borginni.Súgóró kannast ekki við
neitt, en leitar allra hugsanlegra
skýringa. Á hann sér tvífara?
Hvergi er svör að finna, en smám
saman vakna efasemdir í huga
þessa grandvara, kristna manns.
Getur verið að þarna sé á ferðinni
annar þáttur persónuleika hans sem
hann vill ekki við kannast?
Hneyksli er 242 blaðsíður og er
gefin út bæði í bandi og sem kilja.
Ragnheiður Kristjánsdóttir hannaði
kápu. Bókin er prentuð í Danmörku.
■ BÓKA ÚTGÁFAN Bjallan gef-
ur út bókina Þrumuguðinn Þór,
sem er fyrsta bókin í norskum
myndskreyttum bókaflokki um æsi.
I bókinni segir, eins og nafnið bend-
ir til frás Þór, sem var sterkastur
Ása. Þorsteinn frá Hamri íslenzk-
aði bókina.
Bókmenntir
Súsanna Svavarsdóttir
Undir eldfjalli
Smásögur
Höf: Svava Jakobsdóttir
Útg: Forlagið
Undir eldfjalli er nýtt smá-
sagnasafn eftir Svövu Jakobs-
dóttur, sem Forlagið hefur nýlega
sent frá sér. í safninu eru sex
sögur; „Undir eldfjalli,“ sem segir
frá fullorðnum hjónum sem hafa
keypt sér jörð við „tærnar“ á
Heklu og eru að rækta hana upp,
„Endurkoma," sem Segir frá því
þegar miðaldra íslensk kona kem-
ur í heimsókn til íslands, eftir að
hafa búið í Bandaríkjunum í fjör-
utíu ár, „Fyrnist yfir allt,“ saga
um barn sem flyst milli málsvæða,
„Fjörusteinn," sem segir ft-á hug-
renningum gamals manns, þegar
kona hans er flutt á hjúkrunar-
heimili, „Pálmasunnudagsganga,"
um konu með flís í auga og „Saga
bróður míns,“ um konu sem gætti
bróður síns.
Þótt þessar sögur fjalli um æði
ólíka hluti og tákn og minni séu
sótt til óskyldra staða, eiga þær
engu að síður margt sameiginlegt.
I öllum sögunum beitir Svava sál-
fræðilegu raunsæi, þar sem við
sjáum inn í hugskot aðalpersóna,
eða sögumanns. Þær eiga það
flestar líka sameiginlegt að allt
þetta fólk stendur á tímamótum í
lífi sínu, þarf að horfast í augu
við sjálft sig, eða löngu liðna at-
burði sem hafa haft afgerandi
áhrif á líf þess — án þess þó að
það hafi nokkurn tímann gert sér
grein fyrir því. Tímamótunum má
líkja við einhvers konar hamfarir
og eru þau undirbyggð með mik-
illi spennu, eins konar brenni-
stejnsfnyk á undan eldgosi.
í fyrstu sögunni, Undir eldfjalli,
eru Gerður og Loftur, miðaldra
hjón, að rækta upp land í Heklu-
hrauni. Þau eru landnemar og
strita í sól og heiðríkju í þrjá daga
— ölvuð af kyrrðinni og fegurð-
inni, en: „Hver slíkur dagur er
hinn síðasti. Nauðugur viljugur
nærist því fögnuður þessara fögru
daga á djúplægum grun um fall-
velti lífsins. Á morgun skellur á
slagviðri!"
Þau hjónin bíða heimsóknar
sonar, tengdadóttur og sonarson-
ar, frá Austfjörðum, til að sýna
þeim landnám sitt og umhyggjuna
fyrir því — og eftirvæntingin er
mikil.
Þegar Svava veltir hér fyrir sér
fallvelti lífsins leikur hún sér við
hringrás náttúrunnar sem hlið-
stæðu við hringrás mannsins, og
hringurinn stækkar, uns úr verður
jafnvel spurning um vegferð
mannsins á jörðinni. Þau Gerður
og Loftur hafa lokið við að rækta
upp garðinn við hús sitt í
Reykjavík — hann stóð i miklum
blóma — og þau höfðu líka komið
elsta syni sínum til manns — hann
er að hefja sitt blómaskeið, sem
læknir austur á ijörðum. Og nú
eru þau að byrja að rækta upp
nýjan garð og litlir græðlingar eru
farnir að teygja sig upp úr jörð-
Svava Jakobsdóttir.
inni, varla sýnilegir fremur en litli
sonarsonurinn — sem grípur um
fingur ömmu sinnar, þegar hún
veltir því fyrir sér afliveiju hún
sé að þessu, „ótrúlega föstu taki,
af því handarafli sem sagt er að
smábörnum sé áskapað og Hún
hafði lesið að væri arfur úr
bernsku mannkyns i frumskógun-
um.“ En af hveiju eru þau hjónin
að byija að rækta nýjan garð? Af
hveiju er fólk yfir höfuð að rækta
garðinn sinn, hvort sem er í náttú-
run’ni — eða einkalífinu, þegar allt-
af geta skollið á hamfarir? Hver
er tilgangurinn með þessu öllu?
í annarri sögunni, Endurkomu,
er sagt frá miðaldra konu sem
kemur i heimsókn til íslands, eftir
að hafa dvalið í Ijörutiu ár í Banda-
ríkjunum, eða frá tólf ára aldri.
Bandarískur eiginmaður hennar
er í för með henni og henni finnst
það bæði þægilegt og óþægilegt,
aðallega vegna minninganna sem
hún á frá ástandsárunum á Is-
landi.
Hún hefur aldrei rætt þær
minningar við neinn, þær liggja
grafnar í arfahaug, rétt-eins og
gróðurinn í bakgarðinum við fal-
lega húsið hennar — þótt fram-
garðurinn líti vel út.
Það er varla ástæða til að rekja
hér fleiri sögur úr bókinni, það
yrði hvort eð er aldrei annað en
yfirborðsúttekt, þar sem sögur
Svövu eru myndaðar úr svo mörg-
um lögum, að túlkunarmöguleik-
arnir eru endalausir; út frá
kvennaminni, fornsagnaminni,
goðsagnaminni, Biblíuminni, nátt-
úruminni og svo mætti legni telja
Að lesa sögur Svövu Jakobs-
dóttur er eins og að glíma við
3.000 búta púsluspil. Hvert orð
hefur merkingu; er tilvísun út fyr-
ir hveija sögu, en þjónar þó mjög
ákveðnu hlutverki innan hennar.
Stíll Svövu í þessari bók er knapp-
ur og hnitmiðaður og yfirborð
sagnanna slétt og fellt. En undir
niðri krauma tilfinningar — bæld-
ar, týndar, gleymdai' - sem eru
við það að sprengja sér farveg upp
á yfirborðið af krafti eldfjalls. Og
eldíjallið hemur enginn. Sögurnar
eru líka raunsæislegri á yfirborð-
inu en oft áður, án þess að þær
tapi dýptinni.
Svava hefur löngum verið
óbrigðull meistari smásagnanna
og svo er enn. Eftir því sem mað-
ur les sögurnar oftar opnast m.anni
fleiri víddir mannlífsins og vegna
þeirra tákna og minna úr bók-
menntasögunni, sem Svava notar,
verða þær manni endalaus hvatn-
ing til að leita út fyrir sögurnar,
í önnur bókmenntaverk, og eru
því heill bókmenntaskóli út af fyr-
ir sig.
Robin Canter ogRobyn
Koh halda tónleika í
Kristskirkju ogLista-
safni Sigurjóns
VERK
FYRJRJ'lANÍl 0(i
ASTAROBO
Texti: Hávar Sigurjónsson
TVEIR GÓÐIR gestir fyrir tón-
listarunnendur eru væntanlegir
til landsins núna um helgina.
Þetta eru þau Robin Canter óbó-
leikari og Robyn Koh sembal- og
píanóleikari. Þau haldatvenna
tónleika hérlendis í næstu viku,
í Kristskirkju þriðjudagskvöldið
5. desember og í Listasafni Sigur-
jóns föstudagskvöldið 8. desem-
ber. Þau koma hingað í boði tón-
listarskólanna í Reykjavík, Tón-
listarfélags Kristskirkju og Nýja
Músíkhópsins. Auk tónleikanna
mun Robin Canter halda fyrir-
lestur í Tónlistarskólanum í
Reykjavík miðvikudaginn 6. des-
ember.
Robin Canter er heims-
þekktur óbóleikari og
hefur jöfnum höndum
Iagt fyrir sig verk meist-
aranna frá barokktí-
manum og nýjar tónsmíðar fyrir
óbó. Hann stundaði tónlistarnám
sitt við Konunglegu tónlistarakade-
míuna í London, undir leiðsögn Ja-
nes Craxton og síðar stundaði hann
nám hjá Heinz Holliger í Frank-
furt. Hann starfaði um hríð sem
einleikari við hljómveit Pierre Bo-
ulez í París — Ensemble Intercon-
temporain — en hefur undanfarin
ár ferðast vítt og breitt um heiminn
við tónleikahald og komið fram sem
einleikari í Japan, Bandaríkjunum,
Sovétríkjunum og víðar. „Á tíma-
bili var ég á vegum British Council
og hélt fjölda tónleika í Miðausturl-
öndum, Austur-Asíu, Afríku og
víðar,“ segir Robin Canter í upp-
hafi spjalls okkar þegar ég hitti þau
Robyn Koh að máli í London á dög-
unum.
Þau sögðu að efnisskrár tónleik-
anna tveggja væru mjög ólíkar,
kirkjutónleikamir væru helgaðir
barrokktímanum en í Listasafni
Siguijóns ætluðu þau að spila verk
eftir 19. og 20. aldar tónskáld.
Barrokktónleikarnir hefjast með
sónötu í F-dúr eftir Hándel, síðan
kemur sónata í G-dúr eftir J.C.
Bach, einleikssónata I a-moll fyrir
sembal og sónata í g-moll eftir
C.P.C. Bach, konsert númer 7 eftir
Couperin, einleikssónata fyrir
sembal eftir Scarlatti og sónata í
c-moll eftir Vivaldi. Á þessum tón-
leikum mun Robin Canter leika á
tvenns konar óbó; barrokkóbó og
klassískt óbó sem hann segir að
hljómi talsvert ólíkt óbóinu eins og
við þekkjum það í dag.
„Barrokkóbóið hefur mýkri og
dýpri hljóma en nútímaóbóið og
klassíska óbóið, sem kom fram
nokkm síðar en barrokkóbóið, hefur
einnig ólíkan hljóm frá hinum
tveimur. Ég hef lagt mig töluvert
eftir því að leika þessa tónlist á
upprunaleg hljóðfæri og þannig
reynt að komast nær kjarna þeirra
því tónskáldin skrifuðu með þessi
ákveðnu hljóðfæri í huga,“ segir
Robin. Hann hefur reyndar gert
gott betur en kynna sér óbó síðustu
þriggja alda, því á ferðum sínum
um heiminn hefur hann sankað að
sér blásturshljóðfærum sem líkjast
óbóum og þannig reynt að kynnast
þróun hljóðfærisins frá gmnni og
einnig tónlistarhefðum hinna ýmsu
Morgunblaðið/Börkur
Robyn Koh semballeikari og Robin Canter óbóleikari með þrjú þeirra
óbóhljóðfæra sem hann mun leika á á tónleikunum í Kristskirkju
og Listasafni Sigurjóns í næstu viku.
þjóða. Fyrirlestur Robins í Tónlist-
arskólanum á miðvikudag verður
einmitt helgaður sýnikennslu á hin-
ar ýmsu gerðir óbóhljóðfæra og
blásturstækni við flutning nútíma-
tónlistar. „Þó ég hafi lagt mikla
stund á ílutning eldri óbótónlistar
hef ég einnig mikla ánægju af að
flytja nýja tónlist og geri töluvert
af því að fá tónskáld til að skrifa
verk fyrir mig,“ segir hann.
Sembal- og píanóleikarinn Robyn
Koh ætti að vera íslenskum tónlist-
arunnendum að góðu kunn en hún
dvaldist á íslandi síðastliðinn vetur
og sumar við kennslu og tónleika-
hald. Robyn er fædd í Malaysíu en
fluttist til Englands árið 1976 þar
sem hún lagði stund á píanó- og
semballeik við tónlistarakademíuna
í London og Royal Northern College
of Music í Manchester. Hún hefur
komið fram sem einleikari í Eng-
landi, Frakklandi og Sovétríkjunum
og heima á íslandi lék hún m.a. á
háskólatónleikum sl. vetur og á
Skálholtstónleikum á liðnu sumri,
Robyn leikur á sembal á barrokk-
tónleikunum en á píanó á tónleikun-
um í Listasafni Siguijóns. Efnisskrá
þeirra tónleika gæti varla verið ólík-
ari hinni fyrri; verk eftir Englend-