Morgunblaðið - 02.12.1989, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. ÐESEMBER 1989
B 11
etta ljóð, Nostalgía, er
að finna í nýrri ljóðabók
Ingibjargar Haraldsdótt-
ur, sem hún kallar „Nú
eru aðrir tímar“. Þennan
trega sem minnst er á í ljóðinu er
að finna í fleiri ljóðum Ingibjargar,
en er hún bitur vegna drauma sem
ekki rættust?
„Nei, ég er alls ekki bitur. En
ég held það komi fyrir alla þegar
þeir eldast að minnast drauma sinna
frá því þeir voru ungir og ætluðu
sér að afreka svo margt. Kannski
eru þetta vonbrigði, en þegar maður
eldist breytist viðhorfið og maður
sér að hlutirnir eru ekki eins og
maður hélt að þeir væru. Ég er
samt ekki að segja að ég horfi til
fortíðarinnar með eftirsjá.“
Fortíðin virðist þó Ingibjörgu
hugleiknari en framtíðin og flest
ljóðin lýsa inn á við eða til_ baka.
Ekki til framtíðarinnar. „Ég bjó
erlendis í mörg ár, bæði í Moskvu
og á Kúbu, og það er eins og þess-
ir tímar hafi komið til mín aftur,"
segir Ingibjörg, en hún kom heim
árið 1976. „Égyrki ekki um staðina
sjálfa heldur gamlar tilfinningar
sem hafa verið að skjótast upp á
yfirborðið. En ég veit ekki hvað
hefur vakið þær upp.“
Ingibjörg lærði kvikmyndaleik-
stjórn í Moskvu og vann í leikhúsi
á Havana, en hefur annars aldrei
starfað við kvikmyndir. Ég spyr
hana hvort það hafi kannski verið
draumur sem aldrei rættist að fá
að starfa við kvikmyndir.
„Nei, ég get ekki sagt það. Mig
langaði bara til að læra þetta, en
ímyndaði mér aldrei í alvöru að ég
myndi vinna við það. Og af því ég
fór til Kúbu eftir að ég lauk námi,
þar sem ég bjó í sex ár og kom
aldrei nálægt kvikmyndum allan
þann tíma, fannst mér of langt um
liðið þegar ég flutti heim.
Ég hef aftur á móti getað notað
ýmislegt úr náminu óbeint. Eins og
tungumálið við þýðingar og í leik-
húsinu á Kúbu. Svo skrifaði ég um
kvikmyndir í Þjóðviljann í mörg ár.
Ritstörf af ýmsu tagi eiga líka bet-
ur við mig held ég.“
Það gætir einsemdar í mörgum
ljóðanna. Tengist hún aldrinum?
„Þessa einsemdartilfinningu er
líka að finna í hinum bókunum
mínum," segir Ingibjörg, en hún
hefur áður gefið út tvær ljóðabæk-
ur, „Þangað vil ég fljúga“ sem kom
út 1974 og „Orðspor daganna"
1983. „Ég held þessi tilfinning komi
ekkert meira fram í þessari bók,
en til dæmis þeirri fyrstu. En þegar
ég gaf hana út bjó ég í útlöndum
og það gætti mikillar heimþrár í
ljóðunum. Einsemdin tengist því
ekki árunum sem færast yfir.
Annars er ljóð ekki fullbúið fyrr
en lesandinn er búinn að taka það
inn í sig. Og það sem hann fær út
úr ljóðinu við lestur þess getur ver-
ið allt annað en það sem ég er að
hugsa um þegar ég skrifa það. Það
gerir þó ekkert til, því mér finnst
gaman þegar fólk tekur ljóðin til
sín og finnst ég vera að yrkja um
þeirra tilfinningar. Jafnvel þó þær
séu allt aðrar en mínar.“
Hvenær byijaðirðu að skrifa ljóð?
„Fyrsta ljóðið mitt birtist þegar
ég var í menntaskóla, en ég var
búin að fást við að skrifa frá því
ég var krakki. Þetta er eitthvað sem
maður ræður ekki við heldur kemur
og maður verður að fá útrás fyrir.
Ég sest ekki niður við að skrifa
klukkan níu á morgnana. Þetta er
eitthvað sem er að veltast inni í
mér lengi og brýst síðan út allt í
einu. Þegar ég veit hvað það er er
þetta heilmikil vinna. Stundum
verður ljóðið allt öðruvísi á endan-
um en það var fyrst. Og stundum
verð ég hissa þegar ég sé hvað býr
í ljóðinu. En það verða mikil afföll.
Mörg þeirra standa .ekki undir sér
þegar ég fer að vinna við þau og
lenda bara í ruslakörfunni. Þetta
er heilmikið puð.“
Þú segist hafa byijað að yrkja
þegar þú varst krakki. Hvað fékk
þig til að byija?
„Ætli það hafi ekki verið um-
hverfið. Pabbi var hagmæltur og
bjó oft til vísur, meðal annars um
okkur krakkana. Ég var líka óskap-
legxir bókaormur og alin upp í mik-
illi virðingu fyrir bókmenntum.
Bækur voru eitthvað sem skipti
máli í lífinu.“
Hver er ástæðan fyrir því að þú
hefur ekki gefið út fleiri bækur?
„Ég hef hreinlega ekki gefíð mér
nógu mikinn tíma fyrir ljóðin. Er
ekki nógu „pródúktíf". Eins og ég
sagði áðan þá birtust ljóð eftir mig
á meðan ég var í menntaskóla, en
þegar ég kom til Moskvu hætti ég
að yrkja. Ég veit ekki af hveiju.
Þetta var auðvitað allt annar
heimur og mikil upplifun. Ætli
tíminn hafi ekki allur farið í að
læra nýtt tungumál, 'kynnast nýju
fólki og vera í skólanum. Ég hef
líklega ekki ráðið við að yrkja líka.
En á meðan ég var á Kúbu kom
þessi þörf aftur.“
Rœtt vió Ingibjörgu Haraldsdóttur
sem nýverid sendi frá sér
Ijódabókina „Nú eru aörir tímar“
Sólarsaga
um við þau. Eina leiðin sem hún
kann til að sýna ungum frænda
sínum væntumþykju er að fleka
hann í bólinu.
Það sem gerist á næstu lífsárum
Isbjargar er í eðlilegu samhengi
við þann næringarskort á tilfinn-
ingum sem hún hefur mátt búa
við; þegar maðurinn sem heldur
henni uppi fer að þjaka hana og
þrúga af því að honum er kannski
farið að þykja vænt um hana á
hún ekkert svar annað en drepa
hann.
Samt býr í ísbjörgu heit löngun
til að geta sýnt ást og hlýju en
bernskan tók góðvilja hennar
kverkataki og það mar máist ekki
af svo auðveldlega. Með því að fá
að rekja sögu sína hefur kannski
verið linað á því heljartaki. Samt
er óvíst hvort hún bjargast.
Það eru myrkir hljómar í sögu
Vigdísar Grímsdóttur, hún er
margt í senn nærgöngul og fjálg,
einföld og tær. ísbjörg er alla sög-
una í ákveðinni Qarlægð frá le-
sandanum líkt og ósýnilegur vegg-
ur umljúki hana og aðeins stöku
sinnum sem ísbjörgu tekst að
teygja sig yfir múrinn — þegar
stúlkan á ströndinni nær að gera
í hann glufur.
Þrátt fyrir þennan óáþreifan-
lega vegg, þrátt fyrir hve ísbjörg
reynir að beita Isbjörgu grimmd,
er mikil fegurð í þessari sögu.
Stíllinn er meðvitaðri en í fyrri
bókum Vigdísar, persónum er
hvergi hlíft og lesanda^ekki held-
ur. Segja má að söguþráðurinn
hefði í höndum miðlungshöfundar
getað orðið ofhlaðinn af vandamál-
um og harmi. Vigdís reynir á þan-
þol allra skilningarvita okkar í
sögu ísbjargar og skilur lesandann
eftir í miskunnarlausri óvissu. í
óvissu sem er full af grimmd og
fegurð.
Bókmenntir
Sigurður Haukur Guðjónsson
Höfundur: Andrés Indriðason.
Kápa: Jean Posocco.
Prentun: Oddi hf.
Útgefandi: Mál og nienning.
Fjórtán ára snáði, Þorsteinn
Karlsson, er kominn á sólarströnd.
Ekki til þess að grilla kroppinn og
lepja kók, aðeins, heldur með byrð-
ar skyldunnar á herðum. Já, hvað
gera ekki unglingar fyrir foreldra
sína, er þeir hafa fundið taktstig
aftur? Barnagæzla? Ekkert mál.
Greiðsla hálfs fargjalds? Ekki held-
ur. Jafnvel loforð um að sólskinið
eitt skuli stjórna hugsun og athöfn,
er fúslega veitt. Og nú sat hann
þarna suður á Spáni, og ævintýrin
láta ekki standa á sér, hrannast að
honum, eins og öldur að strönd, svo
að hann fær aldrei tíma til að ijúka
við að skrifa á kortið til vinar, eins
og hann hafði þó lofað og reyndi
sannarlega. En Andrés er ekki höf-
undur, sem leyfir sögupersónum
sínum neitt hangs, rekur þær mis-
kunnarlaust áfram. Já, hann leikur
sér að því að draga upp myndir af
snáðanum, þar sem hann er að fást
við lífið, stundum svo grátbrosleg-
ar, að lesandinn heldur um mag-
ann, til þess að hemja hláturkramp-
ann; stundum á yztu nöfn, svo að
hárin rísa.
Meistaralega sögð saga, svo fáir
munu geta Iagt hana frá sér, fyrr
en hún er öll. Margt verður Þor-
steinn að þola af systkinum sínum,
Andrés Indriðason
svo jafnvel líður yfir konur, sem
þekkja ekki í sundur þekjuliti og
blóð. Stelpugopi, Helga Jökulsdótt-
ir, flögrar um sviðið, gerir ekki,
fyrr en í lokin, greinarmun á hetj-
unni Þorsteini og einhveijum leður-
klæddum gúmmískalla. Þó er hún
þátttakandi í dáðum landa síns, er
þau bjarga „Rauðmaga11 sem fellur
af vindsæng, eða leysa kennarann
Skarphéðinn Njálsson undan grun,
sem enginn kunni ráð við, nema
Þorsteinn.
Stíll Andrésar er frábær, hnit-
miðaður, skýr, kíminn. Hveijum
sem er, æsku eða fullorðnum, holl
lesning. Spennandi bók, sem marg-
an mun gleða. Allur frágangur út-
gáfunni til mikils sóma.
Bók um
Davíð Oddsson
TÁKN liefur gefíð út bókina
Davíð líf og saga efl.ir Eirík Jóns-
son.
I bókinni segir Eiríkur af Davíð
Oddssyni, borgarstjóra og er bókin
þannig kynnt á kápu: „Hann yfir-
gaf Reykjavík í faðmi móður sinnar
aðeins tveggja mánaða gamall og
hélt austur á Selfoss til afa og
ömmu. Hann sneri aftur nokkrum
mánuðum síðar, hófst ungur að
árum til æðstu valda í höfuðborg-
inni og haslaði sér völl sem eipn
áhrifamesti stjórnmálamaður ís-
lendinga á síðari tímum.
Lífssaga Davíðs Oddssonar er um
margt einstök. Hún er saga um son
einstæðrar móður; læknisson, sem
ætlaði að verða leikari; lögfræðing,
sem varð stjórnmálamaður og
síðast en ekki síst: Saga um lista-
mann.
Höfundur bókarinnar um Davíð
Oddsson er landsþekktur blaða- og
fréttamaður. Eiríkur Jónsson sýnir
hér á sér nýja og áður óþekkta hlið,
er hann ijallar á ákveðinn en var-
færnislegan hátt um lífshlaup
Davíðs Oddssonar frá fæðingu og
Eiríkur Jónsson
fram til dagsins í dag. Höfundi
hefur tekist að skrá bók, sem er
án hliðstæðu í röð íslenskra ævi-
sagna.“
Bókin er 190 blaðsíður og unnin
í Prentsmiðju Árna Vaidimarssonar
^ Ævintýri eftir
Olaf Gunnarsson
BÓKAÚTGÁFAN Forlagið hefúr
sent frá sér bókina Fallegi flug-
hvalurinn eftir Ólaf Gunnarsson
rithöfúnd. Bókin er myndskreytt
af bandarísku listakonunni Joan
Sandin.
í kynningu Forlagsins segir m.a.:
„Þetta er sagan um litla hvalinn
sem uppgötvaði einn góðan veður-
dag sér til mikillar furðu að hann
gat flogið um allan heim. Og þegar
sóiinni ofbauð vonska heimsins og
ákvað að hætta að skína, þá flaug
litli flughvalurinn upp til hennar og
bað hana að miskunna sig yfir
mennina og byija aftur að skína.
Það gerði hún en með einu skilyrði.
Þetta gullfallega ævintýri ferðast
víða um þessar mundir, rétt eins
og litli flughvalurinn, því sagan
kemur samtímis út á íslensku,
dönsku, norsku og sænsku.“
Fallegi flughvalurinn er 32 blað-
síður. Bókin er prentuð í Portúgal
og gefin út í samvinnu við Carlsen
forlag í Kaupmannahöfn.
Kvæði eftir
Þorgeir Þorgeirsson
LESHÚS hefúr gefíð út bókina
70 kvæði efLir Þorgeir Þorgeirs-
son.
Efni bókarinnar er frá árunum 1958
- 88 og skiptist í 7 kafla: rím,
hálfrím, bar 8, lauslega þýtt, núíta-
söngva, 13 janúardaga 73 og.
eybúasögu. í þessum köflum eru
hátt í 70 ljóð.
Á bókarkápu segir m.a.:„Þorgeir
yrkár einvörðungu þegar ljóðin
koma til hans og í því formi sem
kvæðin sjálf velja sér þá og þá
þetta er væntanlega skýringin á
því hversu sundurleit kvæðin verða
bæði að formi og efnisvaii - enda
til orðin á 30 árum - engu síður
en hinu sem glöggir menn sjá: að
þrátt fyrir alt er persónulegur gegn-
umgangandi tónn í öllum þessum
sundurleitu kvæðum og því hafa
þau verið sett hér á eina bók.“
Bókin er 110 blaðsíður. Stensill
prentaði.
Þorgeir Þorgeirsson