Morgunblaðið - 23.03.1990, Blaðsíða 19

19
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. MARZ 1990
Flokkar Kristilegra demókrata:
Verða þeir forystuaflið í
Evrópu framtíðarinnar?
ÓVÆNTUR stórsigur Kristilegra demókrata í fyrstu frjálsu þing-
kosningunum í Austur-Þýskalandi hefur beint sjónum manna að
steftiu og stöðu kristilegra flokka í Evrópu. Eftir síðari heimsstyrj-
öld hófust þeir til vegs og virðingar í mörgum Evrópulöndum, þ.
á m. V-Þýskalandi. Þar í landi höfðu þeir undir forystu Konrads •
Adenauers og Ludwigs Erhards yíírumsjón með viðreisn lands-
ins, efnahagsundrinu er byggðist á frjálsu markaðskerfi. Mikilvæg-
ur þáttur undursins var félagslegi hlutinn; byggt var upp velferð-
arkerfi fyrir einstaklingana en fyrirtækin voru að mestu látin
spjara sig sjálf. Hugmyndin var nefnd „félagslegt markaðskerfi".
Kristilegir demókratar eru ofitast taldir hægra megin í pólitíska
litrófinu en frumkvöðlar flokkanna lögðu megináhersluna á kristi-
legan siðferðisgrunn stjórnrnálanna.
Luigi Sturzo stofnaði fyrsta
flokk Kristilegra demókrata árið
1919, á Ítalíu, og markmið hans
var að sætta Rómarkirkjuna við
lýðræði (demokrati), sem kirkju-
höfðingjar töldu að væri ásamt
sósíalismanum undirrót guðleysis.
Flokkur Sturzos var ekki form-
lega tengdur kirkjunni og boðaði
félagslegar umbætur, fijáls-
hyggja í hefðbundnum skilningi
átti ekki upp á pallborðið þar á
bæ. Það sem helst skildi á milli
flokka kristilegra og hefðbund-
inna hægrimanna var annars
vegar sannfæring hinna fyrr-
nefndu um að veijandi væri að
beita opinberri stýringu, jafnvel
svonefndu yfirþjóðlegu valdi, við
vissar aðstæður, þótt þeir vildu
að öllu jöfnu valddreifingu, og
hins vegar að kristilegir studdu
samtök launþega.
Víða, einkum í löndum kaþól-
ikka, eru sterk verkalýðssambönd
undir forystu kristilegra demó-
krata. Það þykir dæmigert að
þeir styðja hugmyndir um sam-
ræmingu félagslegra réttinda
innan Evrópubandalagsins, áform
sem Margaret Thatcher í Bret-
landi telur argasta sósíalisma.
Einstakur árangur Erhards í
V-Þýskalandi fékk hins vegar
flesta flokksbræður hans, einnig
utan Þýskalands, til að hverfa
fyrir fullt og allt frá hugmyndum
um víðtæk ríkisafskipti af atvinn-
ulífinu.
Á millistríðsárunum ræddu
evrópskir forystumenn flokkanna
um stofnun Efnahagsbandalags
og sameiningu Evrópuríkja; á
sjötta áratugnum voru kristilegir
í fararbroddi þegar áformunum
var hrint í framkvæmd.
Stutt hnignunarskeið
Á sjötta áratugnum áttu kristi-
legir demókratar oft í vök að
veijast, tíðarandinn var guðlaus
og ungu fólki þóttu kristindómur
og hefðbundin gildi gamaldags.
Seint á níunda áratugnum
hafði víðast hvar tekist að að snúa
þessari þróun við og kom þar
m.a. til að sósíalísk efnahags-
stefna hafði beðið skipbrot, tóma-
rúm varð til sem kristilegir áttu
sums staðar auðveldara með að
fylla en hefðbundnir hægrimenn.
I sæng með
hægriflokkum?
Sumir af leiðtogum Kristilegra
demókrata í samtökum þeirra á
Helmut Kohl, Guilio Andreotti, Ruud Lubbers. Margir telja að
þeir og aðrir leiðtogar kristilegra demókrata, m.a. í væntanleg-
um lýðræðisríkjum Austur-Evrópu, muni móta næstu framtíð
álfunnar.
þingi EB eru óánægðir, segja
flokkana hafa glatað sál sinni og
inntaki í sókn eftir völdum. Leið-
togar flokkanna leggi engan skerf
fram til að endurnýja hugmynda-
grunn hreyfingarinnar. „Við vor-
um fyrstu talsmenn sameiningar
Evrópu,“ segir einn þeirra, Fern-
and Herman frá Belgíu. „En núna
leggjum við of mikla áherslu á
innanlandsmálin, við látum sósíal-
istum eins Jacques Delors og
Francois Mitterrand eftir að
þrýsta á um sameiningu álfunn-
ar.“ Flestir núverandi flokksleið-
togar, menn á borð við Ruud
Lubbers í Hollandi, Wilfried Mart-
ens í Belgíu, Alois Mock í Aust-
urríki, Guilio Andreotti á Ítalíu
og Helmut Kohl í V-Þýskalandi,
eru flokksstjórnendur fremur en
mennta- og hugsjónamenn. Sum-
um finnst það vel við hæfi; tíð
raunhæfra lausna hafi nú tekið
við af skáldlegri háloftapólitík.
Niðurstaðan í þessum deilum
milli hugsjónamanna og jarð-
bundnari leiðtoga mun ákvarða
framtíð kristilegra demókrata.
Vinstrisinnar og trúræknir, sem
gjarnan eiga samleið innan þess-
ara flokka, vilja að haldið sé fast
við upprunalegu hugmyndirnar og
flokkarnir verði hvorki íhaldssam-
ir né sósíalískir eða boði frjáls-
hyggju. Þeir benda einnig á að í
nýfrjálsum ríkjum Austur-Evrópu
eigi kristnir flokkar og samtök
miklu fylgi að fagna.
Andstæðingarnir, meðal þeirra
eru flestir flokksbræður Helmuts
Kohls, vilja að hreyfingin færi út
kvíarnar, taki upp ákveðnari
hægristefnu og kristin trú verði
ekki jafn áberandi í málflutningn-
um. Þeir vilja að hreyfingin
spanni alla Evrópu og margir
þeirra benda á að hún eigi enga
liðsmenn í Bretlandi. Breskir
íhaldsmenn báðu um upptöku í
fylkingu kristilegra flokka á Evr-
ópubandalagsþinginu en fengu
synjun. Því var borið við að stefna
flokksins í gjaldeyrismálum, fé-
lagsmálum og sameiningarmálun-
um almennt gerði þetta ókleift.
Vestur-þýsku flokksbræðurnir
eru ekki líklegir til að sætta sig
við þessa afstöðu til eilífðamóns.
(Heimild: The Economist).
Bragðgott
Nú fást hvítu hrísgrjónin
einnig í stærri pakkningum.
Heildsölubirgðir:
KARL K. K/\ RLSS( )N & CO.
Skúlatúni 4, Reykiavík, simi 62 32 32

m ■■■■-■■ iwr
SÍMINN ER
689400
BYGGT & BÚIÐ
KRINGLUNNI
FÖSTUDAGUR TIL FJAR
AEG RYKSUGUR
í DAG
Á KOSTNAÐARVERÐI
u k« »ii ii 111«» r riffi igginarai
í KRINGLUNNI
tssm
nzz!