Morgunblaðið - 21.08.1990, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. ÁGÚST 1990
Viðtal við Martin Bangemann sem situr í íramkvæmdastjórn EB:
*
Olíklegt aö helmingur Napólíbúa
flytti til Islands til að framleiða ís
MARTIN Bangemann sem sæti á í framkvæmdastjórn Evrópu-
bandalagsins segist hafa orðið var við það í fimm daga heimsókn
sinni hér á landi að misskilnings gæti um eðli bandalagsins. Þróun-
in innan þess sýni að ótti Islendinga við frjálsan fólksflutning svo
dæmi sé tekið sé ástæðulaus. Einnig sé ekki útilokað að fískveiði-
stefna bandalagsins verði endurskoðuð ákveði Islendingar að
ganga í EB. Fyrir hönd bandalagsins býður hann Islendingum
samstarf um athugun á þremur verkefnum í iðnaði. Þar með
talin er lagning rafstrengs til Skotlands sem hann telur mjög
athyglisverða.
Martin Bangemann er einn af
17 fulltrúum í framkvæmdastjóm
Evrópubandalagsins. Áður en
hann kom til Brussel var hann
formaður flokks fijálslyndra
demókrata í Vestur-Þýskalandi
og efnahagsmálaráðherra.
Bangemann fer með iðnaðarmál,
samskiptin við Evrópuþingið og
málefni fyrirhugaðs innri markað-
ar EB í framkvæmdastjórninni.
Hann dvaldi hér í fimm daga í
boði Jóns Sigurðssonar iðnaðar-
ráðherra og átti viðræður við
ýmsa íslenska ráðherra. Einnig
hitti hann fulltrúa atvinnulífsins
að máli.
„Eg tel að séríslensk vandamál
mæti nú meiri skilningi innan
framkvæmdastjómarinnar en áð-
ur,“ segir Bangemann. „Við höf-
um náttúrlega alltaf vitað að fisk-
veiðarnar væm höfuðatriði fyrir
íslendinga. Eins og er mætast
þarna tvö andstæð sjónarmið. ís-
lendingar segjast líta svo á að
fiskur sé eins og hver önnur vara
og um hana eigi að gilda fríversl-
un. Evrópub'andalagið gengur
alltaf út frá því að ekki sé hægt
að heimila fríverslun með fisk
nema fiskveiðiréttindi komi í stað-
inn. Sem stendur virðast þetta
ósættanleg sjónarmið en ég tel
að nýir möguleikar opnist við það
t.d. að Austur-Þýskaland samein-
ast Vestur-Þýskalandi og þar með
EB. Við það aukast fiskveiðirétt-
indi Evrópubandalagsins tals-
vert.“
Misskilningur að EB
eigni sér fiskimið
Bangemann segist hafa_ orðið
var við þann misskilning á íslandi
að Evrópubandalagið eignaði sér
fískimið. Þetta segir hann rangt
hvort sem um sé að ræða fiski-
mið aðildarríkja EB eða EFTA-
ríkjanna innan Evrópsks efna-
hagssvæðis (EES) sem nú er ver-
ið að semja um. „Evrópubanda-
lagið hefur ákveðin gmndvallar-
sjónarmið en fullveldi aðildarríkj-
anna og samningsaðilanna yfír
fískveiðiauðlindum sínum er
óskert. Hér óttast menn að þegar
EES komi til framkvæmda eða
við mögulega inngöngu í Evrópu-
bandalagið þá missi íslendingar
umráðarétt yfír auðlindum eins
og fískimiðum og jafnvel orkulind-
um. Þetta er náttúrlega ekki rétt.
Hvað orkulindirnar varðar þá hef-
ur bandalagið ákveðin grundvall-
arsjónarmið, til dæmis hvað varð-
ar umhverfisvernd, sem eiga við
um alla, en það þýðir ekki að
menn glati forræði yfir auðlindum
sínum. Vestur-Þjóðveijar geta til
dæmis gert það sem þeir vilja við
kolin sín og Bretar við olíuna í
Norðursjó. Eg tel mikla þörf á því
að útskýra þessi mál betur. Það
á líka við um afstöðuna til grund-
vallarreglunnar um fijálsan fólks-
flutning. Þetta er óijúfanleg regla
í sameiginlega innri markaðnum.
í raun hefur þetta ekki leitt til
neinna vandamála í bandalaginu.
Nú getur hvaða borgari EB-ríkis
sem er sest að og fengið sér vinnu
hvar sem er í bandalaginu. Það
hefur ekki Ieitt til þess að allt sé
fullt af ítölum í Vestur-Þýska-
landi. Þvert á móti hefur ítölum
í Vestur-Þýskalandi fækkað
vegna þess að þeir vita að þeir
geta hvenær sem er snúið aftur
þangað. Þar með er fólk undir
minni sálfræðilegum þrýstingi að
tryggja vera sína þar sem því
hefur einu sinni tekist að koma
fótum undir sig Ijarri heima-
landinu. Þess vegna tel ég mjög
orðum aukið og jafnvel rugl að
halda að helmingur íbúa Napólí
myndi koma til Islands og setjast
hér að til að framleiða ís. Auðvit-
að er líka hægt að semja um ör-
yggisventla, þannig að hægt væri
að stöðva fólksinnflutning ef hann
væri farinn að verða óbærilegur."
Bangemann segir að sá munur
sé á afstöðu Evrópubandalagsins
til fískimiða og orkuauðlinda að
EB geri meira tilkall til fisksins.
„Innan bandalagsins er 200 mílna
Iögsagan sameiginleg. Grundvall-
arreglan er sú að kvóti hvers ríkis
ræðst af hlutdeild þess í lögsög-
unni. Það þýðir að hver getur
veitt jafn mikið og hann hefði
getað veitt utan bandalagsins.
Þannig er réttlætmu fullnægt
enda hefur enginn sett út á skipt-
ingu kvótans. Vandamál Evrópu-
bandalagsins er verndun físki-
stofnanna. Og samstarf er að
hefjast milli íslands og EB á því
sviði. Ég held að hægt væri að
leysa ágreining um verndun físki-
stofna án þess að ganga fram hjá
hagsmunum íslendinga. Það er
ekki útilokað að þróa og breyta
fiskveiðistefnu bandalagsins þeg-
ar ný aðildarríki bætast við sem
búa yið sérstakar aðstæður eins
og ísland. Hvað orkulindirnar
varðar horfir málið öðru vísi við.
Aðildarlöndin verða einungis að
hlíta tiltölulega fáum grundvallar-
reglum, til dæmis um að stilla
niðurgreiðslum í hóf til þess að
eyðileggja ekki samkeppni."
Viljum ekki beita
pólitískum þrýstingi
Steingrímur Hermannsson for-
sætisráðherra lét svo ummælt í
viðtali við Morgunblaðið að aðild
að Evrópubandalaginu væri eitt
það versta sem gæti komið fyrir
þetta þjóðfélag. Hvað skoðun hef-
ur þú á því?
„I augnablikinu er alls ekki
verið að ræða um aðild íslands
að Evrópubandalaginu. Viðræð-
urnar snúast um Evrópskt efna-
hagssvæði og um aukin tvíhliða
tengsl. Lögmál innri markaðarins
koma til með að gilda í EES.
EFTA-löndin laga sig því að EB-
ríkjunum. ÉES á að losa um þrýst-
inginn sem skapaðist ef ekki yrði
slík aðlögun. Innan Evrópubanda-
lagsins er að skapast stærsti
markaður í heimi með 335 milljón-
um manna og hann veldur auðvit-
að þrýstingi fyrir þá sem tilheyra
honum ekki. Við höfum lýst því
ýfír að við auglýsum ekki eftir
umsóknum enda þurfum við ekki
á því að halda, umsóknimar
streyma inn. En við erum ekki
heldur lokuð heild. Bandalagið
verður opið fyrir öll evrópsk lýð-
ræðisríki eftir að við höfum kom-
ið okkar innri málum í betra horf.
En við viljum alls ekki beita ríki
pólitískum eða siðferðilegum
þrýstingi til þess að fá þau til að
slást í hópinn.“
íslendingar segja gjarna að
landið sé það lítið að það hyrfi í
heildina ef það gengi í Evrópu-
bandalagið.
„Vissulega yrði ísland lítið að-
ildarríki miðað við íbúatölu en
landið sjálft er stórt, stærra en
írland. Lúxemborg, sem er í EB,
er líka smáríki svo þetta era eng-
in rök. ítök innan bandalagsins
byggja ekki á hlutfalli. Lúxem-
borg hefur einn í framkvæmda-
stjórninni en Þýskaland einungis
tvo þótt íbúatalan sé 70 milljónir
á móti 360.000.“
Menn segja líka að útlending-
arnir’myndu kaupa allt upp.
„Það er ástæðulaus ótti. Ekki
hafa Vestur-Þjóðveijar, Bretar og
Frakkar keypt allt upp í Portúgal
og á Grikklandi. Fyrirtækin hafa
takmarkað fé og væntanlega ekki
áhuga á því. Bílaframleiðendur
hefðu ef til vill áhuga á að setja
upp verksmiðju á Islandi og það
kæmi sér vel fyrir íslendinga.
Undanfarin ár hefur mesta aukn-
ing í ijárfestingum innan banda-
lagsins verið á Spáni og í Portúg-
al. Það hefur ekki dregið úr efna-
hagslegu frelsi þessara ríkja held-
ur aukið það. En ákveði íslending-
ar þrátt fyrir allt að verá utan
EB þá verður sú ákvörðun virt.
Við lifum það _af og höldum okkar
samstarfi við ísland að sjálfsögðu
áfram. Vilji íslendingar hins vegar
ganga í EB þá verða þeir að vita
hvað það þýðir. Mér finnst eins
og þar skorti nokkuð upp á, EB
er að verða sambandsríki. Hvert
aðildarríki verður sjálfstætt en
löggjöfin sú sama.“
Hvaða ókosti hefði það í för
með sér fyrir ísland að ganga í
EB?
„Aðildarríki taka á sig ýmsar
skuldbindingar eins og t.d. í um-
hverfismálum. Ég held að þar
þyrftu Islendingar ekki að taka
sig á. En aftur á móti væri þeim
heimilt að hafa strangari reglur
en Evrópubandalagið. Samstarf í
utanríkis- og varnarmálum á eftir
að aukast. Einstök ríki hafa afsal-
að sér utanríkisviðskiptasamning-
um í hendur EB. Það má því segja
með réttu að aðildarríki glati hluta
af fullveldi sínu en í staðinn geta
þau boðið meira öryggi og betri
lífskjör. Einnig eiga aðildarríkin
í menningarsamstarfi sem ég held
að íslendingar gætu notið góðs
af. Það hefur nefnilega komið á
daginn að menningarvitund lítilla,
afmarkaðra hópa innan banda-
lagsins sem átt hafa undir högg
að sækja hefur ekki horfið heldur
aukist og hlotið meiri athygli.
Danir höfðu álíka efasemdir og
íslendingar. En raunin er sú að
danskur lífsstíll hefur fundið
hljómgrunn í EB og styrkst við
það.“
Raforkusala til Skotlands
Banpjemann segist hafa rætt
við íslenska ráðamenn um sam-
starf íslands og EB á sviði iðnað-
ar. Einkum var rætt um þijú sam-
vinnuverkefni. I fyrsta lagi um
notkun þeirrar orku sem þegar
hefur verið virkjuð eða verið er
að virkja til að byggja upp orku-
frekan iðnað. í öðra Iagi var rætt
um rafstreng til Skotlands.
Tæknilega væri þetta hægt en
spurningin hvaða verð íslendingar
gætu boðið. í þriðja lagi hefur
verið rætt um framleiðslu vetnis.
Sú framleiðsla væri mjög orkufrek
og enn þyrftu miklar rannsóknir
að fara fram. Settur hefur verið
á fót vinnuhópur fyrirtækja innan
Evrópubandalagsins og íslend-
inga til að kanna það mál. Bange-
mann segir að könnun á vetnis-
Morgunblaðið/Einar Falur
Martin Bangemann
framleiðslu séu ekki settar eins
strangar hagkvæmniskröfur og
hinum verkefnunum tveimur
vegna þess hve mikið rannsóknar-
starf sé eftir. í viðræðunum við
Jón Sigurðsson hét Bangemann
því að samstarfsmenn sínir myndu
kanna verkefnin þijú nánar.
Bangemann er spurður hvort nið-
urstaða samningaviðræðna EFTA
og EB skipti máli um hvort af
þessu samstarfi yrði.
„Nei, það væri ekki skynsam-
legt að stöðva framgang viðskipta
á meðan verið er að semja um
hvernig viðskipti eiga að fara
fram.“
Kemur til greina að EB styrki
þessi verkefni fjárhagslega?
„Já, einkum hvað varðar
vinnslu vetnis þar sem ekki er
hægt að ætlast til að einkafyrir-
tæki geti jagt í slíkan rannsókna-
kostnað. Á hinum tveimur sviðun-
um á það síður við en EB gæti
þó aðstoðað einkafyrirtæki við
Ijárfestingar."
Að sögn Bangemanns vinnur
framkvæmdastjórn Evrópubanda-
lagsins nú að því að auka frelsi
í orkusölu. „Bretland er hvað
lengst komið á því sviði þar sem
unnið hefur verið að aðskilnaði
orkuframleiðslu, flutnings og
sölu. í raun er því um að ræða
rafstraumsmarkað í Bretlandi og
slíkur opinn markaður væri nátt-
úrlega kjörinn vettvangur fyrir
Island. Einnig leggjum við áherslu
á að útjaðrar Evrópubandalagsins
njóti góðra ijárfestingarskilyrða.
Raforka á góðu verði í Skotlandi
laðar auðvitað fyrirtæki að og
bætir stöðuna í atvinnumálum.
Auðvitað verður að rýna í þró-
unina á orkusölumarkaðinum til
að ákveða hvort af þessu verði.
Ég held að horfurnar séu góðar
fyrir ísland því víða er erfitt að
auka raforkuframleiðslu í kjarn-
orkuverum vegna aukinnar pólít-
ískrar andstöðu. í Austur-Evrópu
vex orkuþörfin mjög og raforku-
framleiðslan sem þar er fyrir á
víða eftir að dragast saman vegna
þess hve slæm hún er fyrir um-
hverfið."
25 punda bolti úr Soginu
Reytingsafli hefur verið í Soginu
að undanförnu og heildartalan far-
in að nálgast 200 laxa. 17. ágúst
síðastliðinn veiddist 25 punda
hængur á svartan Toby á Klöpp-
inni fyrir landi Alviðru og er það
næststærsti lax sem spurst hefur
af hér á landi í sumar. Áður hafði
Bandaríkjamaður dregið 26 punda
físk á land úr Presthyl í Laxá í
Aðaldal. Það var íslendingur sem
veiddi Sogslaxinn, Karl Maack, og
fengu hann og félagar hans fímm
laxa í Alviðranni þennan dag, en
misstu auk þess tvo feiknastóra.
Karl er 72 ára gamall og hafði
aldrei dregið stærri lax en 15
punda á löngum ferli.
Tölur frá 17. ágúst eru þessar:
Alviðra 83 laxar og þar hefur ver-
ið nokkuð lífleg veiði, Ásgarður
47 laxar, Bíldsfell 27 fiskar og
Syðri Brú 17 laxar og hefur því
glæðst þar verulega, en framan
af var þarna nánast engin veiði
frekar en tvö síðustu sumur. En
Syðri Brú er fornfrægur veiðistað-
ur og kannski að það sé að lifna
fyrir alvöru yfír gömlu frægu
Landaklöppinni.
Elliðaárnar gefa bara vel
„Það gengur vel í Elliðaánum
og ég gæti trúað því að þar væra
nú komnir milli 1.100 og 1.150
laxar á land,“ sagði Friðrik D.
Stefánsson framkvæmdastjóri
SVFR í samtali við Morgunblaðið.
Eitthvað af eldislaxi hefur verið í
aflanum, breytilegt frá degi til
dags, en í haust munu tölur liggja
fyrir þar eð tekin hafa verið hreist-
Morgunblaðið/Gunnar Maack
Karl Maack með 25 punda
hænginn úr Soginu. Laxinn var
fremur langur en gildur og var
110 sentimetrar. Lax af þeirri
lengd í fullum holdum hefði
vegið vel yfir 30 pund.
ursýni í allt sumar. Elliðaámar eru
að vanda meðal hæstu áa.
Bolti af Laugarbökkum
Reytingsveiði hefur verið víða í
Ölfusá og Hvítá eystri, t. d. í Ölf-
usá við Laugarbakka. Þar gerðist
það markverðast fyrir skömmu,
að Tage R. Olesen á Selfossi veiddi
þar 24 punda lax, þann stærsta
sem þar hefur veiðst í allnokkur
ár og er þó svæðið allt rómað stór-
laxasvæði.
Gljúfurá slöpp
Gljúfurá í Borgarfirði hefur að-
eins gefið milli 50 og 60 laxa sem
er slök veiði miðað við hvað þessi
litla snotra á gaf að jafnaði á
síðasta áratug, eða sjaldan undir
350 löxum á heilu sumri og upp í
yfir 700 fiska þegar best lét. Er
Gljúfurá í öldudal og hefur verið
í nokkur ár.