Morgunblaðið - 08.09.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. SEPTEMBER 1990
Friðjón Sveinbjörnsson
sparisjóðssijóri - Minning‘
Fæddur 11. mars 1933
Dáinn 1. september 1990
Friðjón Sveinbjörnsson spari-
sjóðsstjóri í Borgarnesi er látinn.
Hann varð bráðkvaddur síðdegis
laugardaginn 1. september sl., 57
ára að aldri. Hann er því fallinn frá
mjög fyrir aldur fram. Við lát hans
er héraðsbrestur orðinn.
Hann var fæddur að Snorrastöð-
um í Kolbeinsstaðahreppi il. mars
1933. Þar bjuggu foreldrar hans,
Margrét Jóhannesdóttir og Svein-
björn Jónsson, sem bæði áttu ættir
að rekja í næstu liði í þá sveit og
nágrenni hennar. Þar ólst hann upp
í stórum systkinahópi, en auk þess
voru á Snorrastöðum föðursystkini
hans. Eitt þeirra var hinn kunni
fræðaöldungur Kristján Jónsson,
sem andaðist degi fyrr en Friðjón,
kominn á tíræðisaldur.
Allt var þetta Snorrastaðafólk
prýðilegum gáfum gætt og heimilið
rótgróið menningarheimili, þar sem
óvenju rík rækt var lögð við íslenzk-
an þjóðmenningararf og í hávegum
hafðar fornar dyggðir ásamt félags-
hyggju ungmennafélaga og lýð-
skóla. Friðjón tók því að erfðum
skarpar gáfur og gott upplag, sem
síðan mótaðist með þeim hætti á
þessu heimili, að skapgerð hans og
lífsviðhorf hlutu að greiða honum
gæfuleiðir, og öllum samferða-
mönnum hans, því fremur sem þeir
voru nánari.
Hann vann á búi ijölskyldunnar
á unglingsárum, en sótti á vetrum
héraðsskólann í Reykholti, þar sem
þá voru margir góðir fræðarar, sem
hann minntist oft.
Þó að skólaganga yrði ekki
lengri, varð hún notadijúg undir-
staða í viðbót við heimanarfmn,
enda byggði hann á þessu það
sjálfsnám, sem gerði hann að óvenju
fjölfróðum o g sannmenntuðum
manni.
Eftir skólagöngu starfaði hann
um iitla hríð hjá Kaupfélagi Borg-
firðinga, en réðst 1957 til Spari-
sjóðs Mýrasýslu og vann þeirri
stofnun æ síðan. Eftir fráfall Hall-
dórs Sigurðssonar sparisjóðsstjóra
1961 var Friðjón ráðinn til áð taka
við starfí hans og hefur gegnt því
síðan.
Vonandi má segja að stjórn
Sparisjóðs Mýrasýslu hafí á hveij-
um tíma verið farsæl í störfum
sínum og ákvörðunum. En sjaldan
hefur hún haft meiri happahendur
en þegar hún ákvað, og áræddi, að
fela þessum unga manni forstöðu
sparisjóðsins, svo vel reyndist hann
til þess fallinn.
Innan stofnunarinnar var hann
frábær húsbóndi, kom fram við
starfsmenn sem jafningi, en gekk-
á undan til verka, og hlífði sér ekki.
Því tókst honum að laða að og halda
í margt afbragðs starfsfólk og
skapa með því einstaklega góðan
starfsanda, sem birtist sem glaðlegt
andlit stofnunarinnar gagnvart
þeim sem þangað eiga erindi. Þar
einkennast öll störf og frágangur
af einstakri reglusemi og mun vart
hafa komið fyrir að bankaeftirlit
eða endurskoðendur þyrftu að fínna
að í þeim efnum. Snyrtimennska
Friðjóns birtist líka í umgengni utan
og innan dyra í Sparisjóðnum.
Út á við stýrði hann málefnum
sparisjóðsins með því að sameina
gætni, sem honum var töm, við ein-
læga velvild og fyrirgreiðsluvilja
gagnvart viðskiptavinum, og skildi
til hiítar, að svo bezt er afl sparifiár-
ins sameinað í einum stað, að því
sé beitt þar sem það má að mestu
gagni verða fyrir atvinnulífíð og
heimilin í héraðinu. Ábyrgð banka-
stofnunar, sem er ein um hituna í
sinni byggð, er rík og til harðn-
eskju má ekki grípa fyrr en í síðustu
lög, svo ekki verði af tjón, sem
ekki er unnt að bæta. Oft er því
vandsiglt milli skers og báru. Frið-
jón tók hveijum manni vel, sem til
hans leitaði, og ekki hafði viljandi
brugðizt því trausti, sem til hans
var borið, þó vitanlega takmarkað-
ist fyrirgreiðsla oft af ónógri útláns-
getu sjóðsins. Hann var mannþekkj-
ari, og áftaði sig oft ótrúlega fljótt
á því, hver staðan væri í væntanleg-
um viðskiptavini, þekkti auk þess
ætt og uppruna og aðstæður alls
þorra innanhéraðsmanna, þegar á
starfstímann leið. Hann var óspar
á holl ráð við þá sem til hans leit-
uðu, og þjónustuvilji hans var ein-
stakur.
Auðvitað var hann ekki einn í
leiknum. Hann átti alltaf mjög náið
samstarf við sjóðsstjórnina og átti
þar bakhjarl. Framan af starfsárun-
um, meðan hann var að afla sér
reynslu, var honum eflaust mikil-
væg leiðsögn stjórnarformannanna,
Þorvaldar T. Jónssonar og Sigurðar
Guðbrandssonar. Hann naut einnig
aðstoðar ágætra starfsmanna og
verður þar einkum að geta Sigfúsar
Sumarliðasonar, sem lengst af hef-
ur verið staðgengill hans og nán-
asti samstarfsmaðuiv Liðsemd hans
hefur verið ómetanleg og samstarf
þeirra heilt.
Það kom í hlut Friðjóns að stýra
Sparisjóði Mýrasýslu á miklum
umbrota- og útþenslutímum í þjóð-
félaginu. Á þeim tíma hafa umsvif
stofnunarinnar margfaldazt. Störf-
um fjölgað úr 5 eða 6 í rúm 20
heil störf. Töivan hefur verið leidd
í herbúðirnar og símtengd við fjar-
iæga staði með tilheyrandi hraða á
boðskiptum og fjármunahreyfíng-
um. Gjaldeyrisviðskipti tekin upp
og svo mætti lengi telja. í þessu
hefur sparisjóðurinn hlotið að
ganga í takt við sinn samtíma.
Á árunum 1979-1982 var reist
mikil viðbygging við hús Sparisjóðs-
ins, sem starfsemin var þá að
sprengja utanaf sér. Friðjón bætti
eftirliti með byggingunni ofan á
dagleg störf sín allan byggingar-
tímann og fylgdist þar með smáu
og stóru af einstakri kostgæfni.
Má þó ekki skilja þessi orð svo, að
hann hafi endranær unnið frá 9-5
virka daga. Þvert á móti mátti segja
að hann legði alla tíð nótt við dag
í vinnu hvenær sem þörf krafði og
gegndi erindum manna í heimasíma
á kvöldin og um helgar ef menn
vildu ganga á það lag.
Fyrir hönd Sparisjóðs Mýrasýslu
tók Friðjón mikinn þátt í samstarfi
sparisjóðanna og sat lengi í stjórn
SÍSP, um tíma sem formaður.
Ekki verður Friðjóns svo minnzt
að ekki sé getið fleiri starfa hans
en í sparisjóðnum, því svo félags-
lyndur og starfhæfur maður kom
víða við. Engin tæmandi upptalning
verður þetta á hjáverkum hans og
tómstundastarfi, en nefna má að
hann starfaði í umf. Skallagrími,
m.a. að leiklist. Tónlistarfélagi
Borgarfjarðar veitti hann forustu í
tvo áratugi og mótaði starf þess í
byijun með fleiri góðum mönnum.
Þá starfaði hann í Lionsklúbbnum
í Borgarnesi og fleira mætti telja,
en sízt má þó af öllu gleyma starfi
hans í ýmsum söngkórum, sjálfsagt
lengst og mest í Kirkjukór Borgar-
neskirkju og nú síðast einnig í
Kveldúlfskórnum. Hann var ágætis
söngmaður og afbragðs kóramaður,
því í kórsöng er mikiivægt, eins og
víðar, að vinna fyrir heildina og
efla hana, einsog Friðjóni var lagið,
en ota ekki sjálfum sér fram.
Þegar rifjað er upp það sem Frið-
jón vann utan skyldustarfa má það
ekki gleymast hve oft hann lagði
lykkju á leið sína til að vitja þeirra,
sem áttu í erfiðleikum eða um sárt
að binda, til að létta þeim lífið eða
gera fyrir þá viðvik. Þau verk voru
ekki borin á torg.
Friðjón Sveinbjörnsson var fríður
maður sýnum og vel á sig kominn.
Persónutöfrar hans byggðust þó
ekki á því fyrst og fremst, heldur
viðmóti hans og framkomu. Hann
var mannblendinn og fljótur að
kynnast fólki. Öllum þótti gott að
taka í framrétta vinarhönd hans.
Hann var einstaklega skemmtilegur
í viðræðu, gæddur ágætri frásagn-
argáfu og prýddi frásögnina
græskulausri en auðugri kímni og
hafði tungu úr hvers manns höfði.
Hann var sjófróður um menn og
málefni, lesinn í bókmenntum forn-
um og nýjum og hafði margt þaðan
á hraðbergi, vel hagorður sjálfur,
og smekkvís á málnotkun. Var það
allt arfur hans úr foreldrahúsum.
Áður er minnzt á störf hans að
tónlistarmálum en hann naut líka
myndlistar og hlúði að ýmsum
myndlistarmönnum innan héraðs
og utan, m.a. með því að ljá þeim
veggi afgreiðslusalar sparisjóðsins
undir myndlistarsýningar og gaf
þá héraðsmönnum um leið kost á
að njóta þessarar listar. Af þeim
og öðrum keypti hann myndir, sem
prýða húsakynni sjóðsins og studdi
þá þannig og örvaði. Þannig var
liðveizla hans vís við hvaðeina, sem
til menningar horfði.
Friðjón Sveinbjörnsson var mikill
hamingjumaður meðan ævin entist.
Fyrr voru nefnd föðúrhúsin og þátt-
ur þeirra í gæfusmíði hans. Hann
jók við gæfu sína 1961, er hann
gekk að eiga ágæta konu, Björk
Halldórsdóttur. Hún er dóttir Hall-
dórs Sigurðssonar sparisjóðsstjóra
frá Geirmundarstöðum og Sigríðar
Sigurðardóttur frá Hvammstanga
konu hans. Þau eiga þijár dætur
og tvö dótturbörn. Þau hjón voru
samhent um að byggja upp gott
Ijölskyldulíf og fallegt heimili, þar
sem öllum er tekið með frábærri
gestrisni. Þá hlotnaðist honum sú
gæfa að honum var ungum falið
lykilstarf í atvinnu- og ljármálum
byggðarinnar, þar sem hæfileikar
hans nutu sín. Hann gekk að því
með orku og starfsgleði sem entist
alla tíð, og datt ekki í hug að breyta
til. Hann fékk tækifæri til að sinna
mörgum hugðarefnum og leggja
þeim lið. Hann var þannig gerður
að hann eignaðist marga vini, en
engan óvin. Og hann hefur lifað
þannig, að við óvænt fráfall hans
stendur byggðarlagið höggdofa og
þykir sem skaði sinn verði seint
bættur.
Að vísu sagði skáldið
Hart er að falla frá hálfloknum iðjum
hart er að falla í sigrinum miðjum.
Kannski túlka þessi orð fyrst og
fremst eigingirni þeirra sem eftir
lifa, en okkur er þó vorkunn að
finnast að Friðjón hefði vel getað
átt eftir mörg hamingjurík ár, fyrst
við starf sitt, og síðan verið hveijum
manni betur undir það búinn að
njóta friðsælla efri ára. En það átti
ekki svo að fara og tjáir ekki að
deila við dómarann.
Ég votta öllum ástvinum Friðjóns
samúð vegna fráfalls hans og þeirra
frænda beggja.
Fyrir hönd Sparisjóðs Mýrasýslu
ber ég fram þakkir við þessi ótíma-
bæru leiðarlok, fyrir starfsárin
mörgu og giftusömu og trúmennsku
í þjónustu við stofnunina og allt
héraðið.
Sjálfur þakka ég ótal ánægjuleg-
ar samverustundir og meira en
tveggja áratuga samstarf, sem aldr-
ei bar á skugga, en varð því nán-
ara sem lengur leið. Fráfall hans
er mér sárara en nokkurs annars
vandalauss manns.
Ég mun sakna hans-meðan ég
lifi.
Magnús Sigurðsson
Kannske er sú gjöf okkur gagn-
legust, sem lífið gefur okkur, að
vita ekki sín ævilok.
Við Friðjón Sveinbjörnsson sát-
um saman á fundi á miðjum föstu-
deginum 31. ágúst sl. I bílnum á
leiðinni heim til mín ræddum við
hve gaman það gæti nú verið að
eignast sumarhús í nágrenni Borg-
arness. Og við töluðum um nátt-
úrufegurðina og dásemdir Borgar-
ness og alls Borgarfjarðar. Og Frið-
jón lýsti með einlægri mælsku og
sannfæringu, hve indælt það væri
að búa í Borgarnesi. Og við ákváð-
um að ég heimsækti þau hjón við
fyrstu hentugleika, Sú heimsókn
verður nú með öðrum hætti en við
ráðgerðum.
Næsta dag var Friðjón allur.
Hann varð bráðkvaddur í túninu á
bernskuheimili sínu að Snorrastöð-
um í Kolbeinsstaðahreppi degi
seinpa en föðurbróðir hans Kristján
Jónsson á Snorrastöðum andaðist.
Þar sem við sátum saman í
bílnum hans Friðjóns og ræddum
skemmtileg áform okkar, hvarflaði
ekki að okkur að þau myndu aldrei
rætast. En þannig getur lífið stund-
um verið óvægið. Enginn ræður
sínu skapadægri.
Og nú sit ég og reyni að festa á
blað kveðjuorð um þennan kæra vin
minn, sem svo skyndilega og langt
um aldur fram er burt kallaður.
Fyrst hittumst við Friðjón
skömmu eftir að ég var ráðinn
sparisjóðsstjóri hjá Sparisjóði
Reykjavíkur og nágrennis á vordög-
um 1976. Hann hafði þá í nær tutt-
ugu ár unnið hjá Sparisjóði Mýra-
sýslu og gegnt þar sparisjóðsstjóra-
starfi í um 16 ár við hinn besta
orðstír. Hann var því hinn reyndi
og trausti sparisjóðsstjóri, sem
miðlaði mér fúslega af reynslu sinni
og þekkingu á sparisjóðastarfinu í
landinu. Þar á ofan hafði hann ver-
ið formaður Sambands íslenskra
sparisjóða í fjögur ár. Undir forystu
hans var þá þegar hafin löng og
erfíð barátta fyrir nýrri og bættri
löggjöf fyrir sparisjóðina.
A engan er hallað þótt ég full-
yrði, að fyrir frumkvæði og til-
verknað Friðjóns komst Ioks skriður
á, að löggjöfinni um sparisjóðina
var komið í það horf, sem þeir búa
við í dag. Það tók reyndar rúman
áratug að sannfæra stjórnvöld og
þar með Alþingi um brýna nauðsyn
sparisjóðanna til að veita þeim þau
réttindi, að þeir gætu starfað á jafn-
réttisgrundvelli við viðskiptabank-
ana í landinu. En það tókst að lok-
um á árinu 1985 í ráðherratíð Matt-
híasar Á. Mathiesen. í öll þessi
baráttuár var Friðjón í þeirri nefnd,
sem sparisjóðasambandið kaus til
að semja þau frumvarpsdrög, er
loks urðu lítið eitt breytt að lögum
um sparisjóði sem nú eru í gildi.
Hann á því mjög dijúgan hlut í
vexti og góðum viðgangi sparisjóð-
anna í dag.
Sparisjóður Mýrasýslu hefur
undir nærfellt 30 ára forystu Frið-
jóns eflst mjög á starfsferli hans
og er nú einn af öflugustu og best
reknu sparisjóðum landsins.
Meðal sparisjóðafólks um land
allt hefur Friðjón notið mikils og
verðskuldaðs trausts og vinsælda.
Hann hefur átt sæti í stjórn Sam-
bands íslenskra sparisjóða nánast
óslitið frá því það var stofnað 1967.
Hann átti líka einn drýgsta þáttinn
í að sambandið var stofnað og var
einn þeirra sem stóðu að undirbún-
ingsfundinum' um stofnunina. Sá
fundur var haldinn í Borgarnesi
1966. Þá hefur hann átt sæti í stjórn
Tryggingasjóðs sparisjóða frá 1986
er/iý löggjöf um hann tók gildi.
í öll þau ár, sem ég hef haft ein-
hver afskipti af sívaxandi samstarfi
sparisjóðanna, hefur engum vanda-
málum þeirra þótt fullkomlega ráð-
ið til lykta, nema hlýtt hefði verið
á skoðanir og ráð Friðjóns Svein-
björnssonar. Sæti hans í samstarfi
sparisjóðanna stendur nú autt og
vandséð er hvernig það verður jafn-
vel skipað í framtíðinni.
Friðjón var einstaklega skemmti-
legur og greindur maður. Hann bjó
yfir hreinum hafsjó af fróðleik um
sögu lands og þjóðar, einkum ef
hann snerti Borgarfjarðarhéraðið. I
íslenskum bókmenntum var hann
ákaflega vel heima og gat farið
með langa kafla, að því er virtist
orðrétt, t.d. úr ýmsum íslendinga
sögum eða ritum eftir borgfirska
höfunda. Ljóð lágu honum ljúft á
tungu og var hrein unun að sitja
með honum og hlýða á mál hans í
góðum vinahópi. Honum var gefin
sú náðargáfa að kunna að segja frá
með þeim hætti að hinir hversdags-
legustu atburðir urðu að frábæru
söguefni oftast kryddað græsku-
lausum húmor svo fyndnum og
kátlegum að viðstaddir gleymdu
stað og stund við allt það glens og
gaman.
Árlega hefur sparisjóðafólk í lok
aðalfundar sparisjóðasambandsins
gert sér dagamun í mat og drykk.
Þar hafa menn skemmt hveijir öðr-
um með söng og gamansömum
ræðuhöldum. Friðjón var þar svo
sannarlega hrókur allk fagnaðar.
Oft var hann veislustjórinn, eða þá
að hann flutti þar ræðu. Hvort-
tveggja gerði hann af svo lifandi
léttum húmor að á meðan hann
talaði varð hann oft að gera löng
hlé á máli sínu á meðan hlátrasköll
glumdu um allan salinn. En aldrei
var gamanið grátt hjá Friðjóni og
aldrei á annarra kostnað en hans
sjálfs.
Hann var tónlistarunnandi og
forsvarsmaður Tónlistarfélags
Borgarfjarðar í tvo áratugi og varði
drjúgum tíma í kórstarf í heima-
byggð sinni. Þá var hann virkur
þátttakandi í leikdeild ungmennafé-
lagsins um árabil, og sat í stjórn
Minningarsjóðs Guðmundar Böðv-
arssonar skálds.
Margvísleg fleiri störf annaðist
hann í þágu heimabyggðar sinnar,
sem hér verða ekki rakin, enda
naut hann óskoraðs trausts og virð-
ingar sveitunga sinna vítt og breitt
um Borgarfjörð.
Því fylgir sár söknuður hjá okkur
sparisjóðafólkinu um land allt að
hugsa til þess, að nú höfum við
ekki Friðjón lengur á meðal okkar.
En enginn má sköpum renna. Og
nú kveðjum við einhvern grandvar-
asta og drenglundaðasta manninn
úr okkar röðum. Það gerum við
með einlægu þakklæti fyrir hið
mikilsverða starf, sem hann vann
fyrir okkur, og þá vináttu og gleði
sem hann veitti okkur.
Ég sakna eins míns besta vinar
og þakka af einlægni hlýhug hans
allan og óbrigðula vináttu frá fyrstu
kynnum okkar. Ég færi Björk, eig-
inkonu hans, og flölskyldu hans
allri, alúðar samúðarkveðjur og bið
þeim blessunar Guðs á erfíðum
sorgar- og saknaðartímum.
Baldvin Tryggvason
Andlát Friðjóns Sveinbjörnsson-
ar, sparisjóðsstjóra bar brátt að.
Atorku og sómamaður hefur fallið
frá á besta aldri og söknuður ríkir
hjá vinum hans og samheijum. En
enginn má sköpum renna.
Ég kynntist Friðjóni fyrir 24
árum, er ég mætti á fund, sem
haldinn var í Borgarnesi til undir-
búnings fyrir stofnun Sambands
sparisjóða. Friðjón, sem þá hafði
starfað í fimm ár sem sparisjóðs-
stjóri Sparisjóðs Mýrasýslu boðaði
til fundarins. Friðjóni var ljóst að
mikil þörf var fyrir samstarf og
kynni milli stjórnenda sparisjóða.
Sparisjóðir höfðu starfað allt frá
árinu 1868 en milli þeirra skorti
sárlega samstarf og einangrun var
þeim fjötur um fót.
Starf Friðjóns að uppbyggingu
samstarfs sparisjóðanna og þar með
að_ eflingu sparisjóðsstarfseminnar
á íslandi er ómetanlegt. Hann var
ævinlega reiðubúinn að leggja fram
starfskrafta sína í þágu sparisjóð-
anna og taldi ekki eftir sér tíð ferða-
lög sem því fylgdi. Fyrir sparisjóð-
ina gegndi hann fjölda trúnaðar-
starfa. Hann sat í stjórn Sambands
sparisjóða lengst af frá upphafi og
var formaður þess á árunum
1971—1975. í stjórn l'ryggingar-
sjóðs sparisjóða sat hann frá stofn-
un og ennfremur átti hann sæti í