Alþýðublaðið - 29.01.1959, Blaðsíða 5

Jón Leifs:
Ræða haldin á aðaSfundi tónmenntaráðs UNESCO
ÁRIÐ 1911 eignuðumst vér
eigin háskóla á íslandi og 1950
eigið þjóðleikhús, sem leggur
eðlilega meiri áherzlu á • bók-
menntir en tónlist. Vér eigum
nú hljómsveit, sem vér köllum
stoltir Sinfóníuhljómsveit ís-
lands, en hún er lítil og ófull-
nægjandi, og hún hefur ekki
enn getað veitt oss fullt færi á
að fá vor eigin tónverk flutt.
Vér eigum góðan strengja-
kvártett, sem hefur þó ekki
færi á að æfa sig nægilega.
Frægir erlendir listamenn
koma við og við til íslands og
ýmsir íslendingar eru orðnir
ágælir áheyrendur, — en heim
sóknir þessar eru ekki raun-
verulegur hluti vors eigin tón-
menntalífs. Þessir gestir koma
og' fara og ná til íslands á 6
tímum frá meginlandi Evrópu
«g 8 stundum frá meginlandi
Ameríku. Auðvitað skilja þeir
setíð eftir áhrif á vort listræna
iíf, — en vér getum ekki einu
sinni sent yður eða öðrum, sem
um biðja, einstök eintök eða
endurrit af vorum eigin tón-
smíðum eða tónbönd með góð-
um flutningi þeirra. Handrit
íslenzkra tónverka hafa ekki
verið endurrituð í nægilegum
fjölda eintaka, og hin fáu ein-
tök þeirra tapast 0ft þegar þau
etu send til annarra landa.
Þannig tapaðist t.d. eintak af
sinfóníu eftir mig hjá forleggj-
ara í London fyrir 10 árum og
hefur ekki fundizt enn. Ýmiss
konar prentuð íslenzk tónverk
brunnu hiá forleggjurum í á-
rásum seinasta ófriðar 0g hafa
fæst verið endurprentuð ennþá.
Tónskáldafélag íslands telur
nú tuttugu félagsmenn. Þeir
yngstu eru rúmlega tvítugir.
Félagsmenn starfa sem kenn-
arar og hljóðfæraleikarar, og
sumir þeirra strita við að skipu
leggja félög og stofnanir. Þér
munduð t.d. verða. hissa, þegar
ég segi yður, hvað hefur verið
mitt starf seinustu mánuðina.
Sem forráðamaður Tónskálda-
félagsins og höfundaréttarfé-
lagsins verð ég að stefna dag-
lega yfirmanni flughers Banda
ríkjanna á íslandi, vegna stöð-
ugra höfundaréttarbrota Banda
ríkjahers. ísiand er aðili í At-
Jantshafsbandalaginu, án þess
að hafa eigin her. Daglega flyt-
ur Bandaríkjaher á íslandi í
útvarps- og sjónvarpsstöð sinni
tónverk allra landa án þess að
hafa til þess leyfi höfundanna
og án þess að greiða þeim laun
fyrir. Þessi her hefur nú fram-
ið slík brot á allt að 100 stöð-
um víðs vegar um heim, er mér
tjáð, og sums staðar í 10 ár og
lengur.
Þarinig er tónhöfundur, sem.
eingöngu óskar þess að fá að
skrifa sín tónverk í friði, neydd
ur til að undirbúa daglega
réttarskjöl fyrir málshöfðanir
og refsikröfur gegn bandarísk-
um liðsforingjum, sem hagnýta
sér andlegar eignir í leyfis-
leysi. Þetta gerist samtímis því
sem brezki sjóherinn er .í
,,köldu stríði“ við þá fáu strand
gæzlubáta íslands, sem eru að
gæta fiskveiðaréttinda íslend-
inga, — réttarins til að lifa og
skilyrðanna fyrir listrænu og
menningarlegu lífi í framtíð-
inni á þessari örðugu hálf-pól-
rænu eyju. Engin furða þótt
vér íslendingar trúum a.m.k.
í bili lítt á síórar þjóðir og
hæfileika þeirra til að stjórna
heiminum.
VI. ísíand og UNESCO.
AUt þetta þarf að segiast í
þeim tilgangi, að þér megið
ski’ja vorar aðstæður og það
hvers vegna vér höfum ekki
getað gert allt, sem þér viljið
að vér gerurn. Svar vort við
tiimælum yðar hlýtur að verða:
Jón Leifs
„Þér verðið annað hvort að
bíða þar til vér getum tekið
meiri þátt í starfsemi yðar eða
þér þurfið að véita oss meiri
aðstoð til að gera það, sem þér
óskið.“
ísland er aðili „Sameinuðu
þjóðanna“, en ekki í menning-
arstofnun þeirra, ,,Unesco“,
enda þótt mér sé sagt að ríkis-
stjórn íslands haldi uppi hinni
Eftirfarandi grein er eft-
ir norska blaðamanninn
Per Öisang, serri dvaldist
í ísrael um jólin og kynnti
sér samyrkjubúin, Kisbuth
í Isrel.
AÐ FER að verða út í
bláinn að tala um landamæra
árekstra á landamærum ísra-
els og Sýrlands. Segja má, að
stöðugt hernaðarástand ríki
þar. í dag er fyrsti dagur
Hannuka vikunnar, hinnar
gömlu ljóshátíðar Gyðinga og
börnin syngja og dansa á torg
inu en stórskotahríðin dynur
í nokkurra kílómetra fjar-
lægð.
Fýrir þrem dögum réðust
sýrlenzkir hermenn á búgarð
í nágrenninu og gereyðilögðu
fjölda bygginga. Sterkir ljós-
kastarar lýsa upp himininn í
suðri og eru í skarpri and-
stöðu við leik barnanna. Þau
beztu samvinnu við stofnun j
þessa. Hins vegar sagði íslenzk
ur embættismaður eiít sinn við
mig, að ,-,Unesco“ gæti í raun
og veru ennþá ekkert fyrir ís-
land gert, — þvert á móti:
stofnunin væri stöðugt að biðja
hinar opinberu íslenzku skrif-
stofur um aðs'.oð 0g upplýsing-
ar um abs konar fræðslumál
o.fl., — um það hvernig oss
takist. að framkvæma fræðslu-
kerfið í voru litla þjóðfélagi í
svo stóru landi o.s.frv. En mér
er sagt að uppeldiskerfi vort sé
eitt hið bezta í heiminum.
Sama og um „Unésco“ hefur
mér verið sagt um „Alþjóðaráð
tónmennta“, sem vér nú sitj-
um í, — þ.e. að ráðið gæti í
raun og veru ekki ennþá gert
neitt fyrir hin fjarlægu og í
tónmenntalegu tilliti lítt þrosk
uðu lönd, heldur þvert á móti
væri stöðugt að biðja um að-
stoð og upplýsingar um all's
konar málefni.
Framtíðin mun skera úr því,
hvort eða hve mikið er satt í
þessu.
Enn einu sinni biðst ég af-
sökunar á því að hafa tekið
tíma yðar til þessara útskýr-
inga, en mér fannst að segja
þyrfti þessa hluti og að slíkt
þurfi. að taka fram. nú þegar
í upphafi, — einkum af því að
mér er ekki mögulegt að dvelja
lengur í París að sinni.
í því sambandi get ég ekki
látið hjá líða að taka frarri, að
mjög virðist óheppilegt að
halda alþjóðlega menningar-
fundi sem þenna fund vorn í
dýrustu borg heims. Menning-
arfulltrúar eru yfirleitt fátæk-
ir menn, og hinar fjarlægu
smáþjóðir eiga erfitt með að
syngja um sigur Makkabe-
anna yfir Sýrlendingum og
fortíð og nútíð tengjast und-
arlega náið á þessu desember
kvöldi við hina fornhelgu
Jórdan.
Undanfarna daga hef ég
kynnt mér eyðilegginguna í
nágrannaþorpunum. Þau eru
aðeins 1200 metra frá sýr-
lenzku landamærunum. 2000
fallbyssukúlum var skotið á
eitt þeirra einn daginn. Eng-
inn maður lét lífið enda eru
íbúarnir orðnir vanir þessurn
árásum og vita nákvæmlega
hvað þeir eiga að gera þegar
skotríðin • hefst. En fyrir
skömmu var geitnahirðir skot
inn til bana þarna og í ná-
grenninu var ensk kona myrt
fyrir stuttu. ísrael hefur mjög
fáa hermenn á þessu svæði.
Enginn vegur er fyrir fjöl-
mennt herlið að leynast þarna
og þá mundi liggja undir stöð
ugri skothríð Sýrlendinga.
Þctta cr ?.Iour.tb'átten iarl, sem gerður hefnr verið
yíin’riaðiu' brezzka herforirJijaráSsins. Hann e.;- að
na ný heyrnartæki, eftir að hafa onnað flotasýn-
iiigu fyrir skólabörn í London.
senda fulltrúa í kostnaðarsöm
ferðalög á dýra staði.
VII. Alþjóðaráð tónskálda.
Framkvæmdastjóri yðar tal-
aði áðan um „Alþjóðaráð tón-
skálda“, sem stofnað var á ís- (
landi, og minntist í því sam- j
bandi á hin fimm skandinav-,
isku ríki. Leyfið mér að geta
þess, að ísland er í raun og
veru ekki skandinaviskt land,
enda þótt þa-ð sé mjög nátengt
öðrum norrænum löndtim. ís-
land er hér um bil í miðju1
Norðuratlantshafinu, og það
kann að Verða hlutverk þess að 1
tengja saman meginland Ame- ’
ríku og megiriand Evrópu,
ekki eingöngu loftleiðis og her-
leiðis, heldur með auknu list-
rænu og menningarlegu sam
bandi milli landa vestursins og
austursins.
Alþjóðaráð tórískálda stofn-
Frá því að ísraelsmenn
sýndu í Súezstríðinu hvers
þeir eru megnugir á hernað-
arsviðinu hefur lengst af ríkt
friður á þessu svæði en upp
á síðkastið hafa Sýrlendingar
svo til stöðugt haldið uppi
skothríð. Sameinuðu þjóðun-
um er tilkynnt um alla á-
ekstra en ábyrgir talsnrenn
ísraels segja að þeir verði
sjálfir að taka m'ália í sínar
hendur ef ekki á illa að fara.
— Sjórn, sem ekki getur veitt
borgurum sínum vernd innan
eigin landamæra er ekki tær
til að stjórna ríki, segja þeir.
MARGSKONAR
LANDAMÆRI.
Áður var landamæralinan
að Jórdaníu erfiðasta við-
fangsefni ísraelsman.ra. Nú
er smyglvandamálið komið í
fyrsta sæti.
Framhaltlá 10. síðu.
aðr ég á íslandi árið 1954, þeg-
ar ég var forseti „Norræna tón-
skáldaráðsins" og í fyrsta skipti
var haldin „Tónlistarhátíð
Norðurlanda“ á íslandi. Stofn-
endur voru persónulegir félag-
ar frá tíu löndum. Einmitt
stofnun þessa ráðs á íslandi
varð rriikill ■ stuðningur fýrir
oss- íslenzka tónlistarmenn við
að ná ríkari árangri við að
skapa félagslegt tónmenntalíf,
því að Stofnúnin sýndi mönn-
um samhéngið við alþjóðleg
meriningarleg og listræn 'við-
skipti og viðurkenningu ann-
arrá þjóða á aðild íslands í
þeim efnum.
í „Alþjóðaráði tónskáida'1
eru að vísu nú dáb’tið fierri
lönd en við stofnun þess 1954,
en orsök þess er einkum sú aö
skiíýrði og takmark ráðsins er
að mynda tónskáldafélög eink-
um æðri tegundar í misrririn,-
andi löndum, en slík félög eru
ekki ennþá til, nema í tilíölu-
lega fáum löndum. :
Vér erum yður 0g tónmennta
ráði UNES'CO þakklátir ijyrir
aðstoð við að s!ækka þetta |,A1-
þjóðaráð tónskálda“ og vi| að
stofna í þeim tilgangi ný *tónx
skáldafélög í fleiri löndurri-
Miðstöð „Alþjóðaráðs kón-
skálda“ er ekki lengur ál ís-
landi heldur í London, og er
formaður brezka tónskáldafé-
lagsins nú forseti ráðsins. |Til-
gangur þessa ráðs. sem sam-
einar nú 700 tónkáld í misnjiun-
andi löndum, er að sinna jlist-
málum og atvinnumálura, fáem.
alþjóðasamband ,. Stef jai^na' ‘
(CISAC) og „Alþjóðasamband.
nútímatóniistar“ (ISCM) jrafa
ekki á stefnuskrá- sinni. |
i
VIII. Listgildið. )
Leyfið iriér að ljúka ýnáli.
mínu með því að taka í ranr
þetta:
Vér smáþjóðamenn aTéy íuna
alltaf að halda við vorri óaáðu
og alsjálfstæðu hugsun. 3ess
vegna leyfi ég mér að láta Dess
getið að lokum, að ég er ^kki
alveg sammála liinni listr rinu
starfsemi þeSsa tórimennta ráðs
„Unesco“. Allar tillögur um
samkeppnir og verðlauna æit-
ingar, allt þetta tal um hin
,,bez‘u“ nýju tónverk eða hin-
Framliald á 10. síðu.
Alþýðublaðié 29. jan. 1959