Alþýðublaðið - 31.01.1959, Side 5

menntamáíaráðherra
r
Ulvarpsrœða um
niðiirfœrsluí nimuarpið?
VANDI sá, sem nú er við
að etja í íslenzkum eínahags-
málum, er ekki nýr af nál-
inni, — hami hefur ekki skap
azt skyndilega um þessi ára-
mót og hann er ekki heldur
síðán í fyrra eða hitteðfyrra.
í aðalatriðum er um að ræða
sama vandamálið og glímt
hefur verið við allar götur
síðan í stríðslok. Stundum er
sagt, að undirrót erfiðleik-
anna sé, að fjárfesting hafi
verið of mikil, ■— stundum er
sagt, að orsökin sé sú, að þjóð
in hafi tamið sér of góð lífs-
kjör. Hvorugt er réít út af
fyrir sig-, — og þó er nokkur
sannleikur í hvoru tveggja.
Vöxtur þjóðarteknanna síðan
í stríðsbyrjun hefur verið svo
mikil, að þjóðin hefði með
éðlilegum og heilbrigðum
hætti getað leyft sér þau lífs-
kjör, sem hún hefur notið, ef
hún hefði ekki jafnframt.vilj-
að verja jafnmiklu til fjár-
festingár og gert hefur verið.
Og hún hefði einnig getað
haft fjárfestinguna jafnmikla
og hún er orðin, án þess að
stofna til verðbólgu, ef hún
hefði viljað sætta sig við
nokkru lægri lífskjör. En hitt
hefur verið ómögulegt, að
gera hvort tveggja samtímis
að njóta þeirra lífskjara, sem
við höfum notið, og halda
uppi þeirri fjárfestingu, sem
hér hefur verið framkvæmd,
— nema þá að 'efna til mikill-
ar verðbólgu, eyða gjaldeyris
forða og stofna t.l mikilla
lausaskulda og svipta þarmig
atvinnu- og viðskiptalífið
traustum og heilbrigðum
grundvelli og valda öryggis-
leysi um afkomu bæði fram-
leiðenda og launþega. Það er
einmitt þetta, sem gerzt hef-
ur. í sannlsika sagt hefur
verðbólgan og söfnun lausa-
skulda síðan í stríðslok þó
verið minnj en búast hefði
mátt við með tilliti til neyzlu
þjóðarinnar og fjárfestingar
hennar, og er ástæðan sú, að
á árunum 1948—1953 nutum
við mikdlar terlendrar fjár-
hagsaðstoðar, síðan iiafði
þjóðin um skeið mjög miklar
óvenjulegar gjaldeyristekjur
og nú um nokkur ár hefur hún
fengið óvenju mikið af föstum
erlenöum lánum til Jangs
tíma. Ef gera á annað hvort,
að stöðva verðbólguna eða
draga úr notkun. erlends láns
fjár, að ég ekkj tali um, ef
gera ætti hvort tveggja, þá
verða menn að horfast í augu
við, að það er alls ekki hægt
að halda hvoru tveggja- ó-
breyttu, fjárfestingumii og
neyzlunni, — annað hvort eða
hvort tvteggja verður að
minnka. Eg er þeirrar skoð-
unar, að fyrst og fremst fjár-
festing.n eigi að minnka, og
að það sé hægt ao halda
neyzlu þjóðarinnar, eins og
hún er nú, óbreyttri með heil
brigðum hætti. en þá verða
menn að hafa kjark til þoss
co draga Injög verulega úr
fjárfestingunni, einkum
þeirri, ssm ekki ve' ður talin
arðbær og stendur ekki í
sambandi við útflutningsfram
leiðsluna.
Þetta verður að sama skapi
auðveldara sem frarnleiðsla
þjóðarinnar er í örari vexti.
Sem betur fer hefur vöxtur
hennar verið ör undanfarin
ár, og allt bendir t.l þess, að
sá vöxtur geti haldið áfram,
ef engin óhöpp koma fyrir og
okkur tekst að stjórna efna-
hagsmálunum sæmilega. En
sá vöxtur getur aldrei orðið
svo mik.ll, að hann leysi all-
an þenna vanda, heldur get-
hann rsðeins gs.t hann
auðveldari viðfangs.
krónur fara um h-endur
manna en áður.
2.
1.
Að öðru leyti er vandarnál-
ið nú við þessi áramót tví-
þætt. Þegar efnahagsmála-
löggjöfin var samþykkt í maí
s 1., var í raun og veru frest-
að að gera ráðstafan'r vegna
10 stiga vísitöluhækkunar,
sem vitað var, að verða
mundi. Um það ieyti var rætt
opinskátt um það í þáverandi
ríkisstjórn og stuðnings-
flokikum hennar, að þessi 10
vísitölustig væru vandamál,
sem ræða þyrfti við stéttar-
samtökin um að leysa. Þess
vegna var málinu skotio á
frest. Með hliðsjón af þsssu
er það í rauninni alveg eðli-
leg, að hv. 7. þm. Reykvíl
inga. Hannibal Valdimarsso’
skuii hafa gsrt það að tillög -
sinnl í grein í Vinnunni
nóvember s.l., að launþega
ásamt -bændum og öðrun
framleiðendum, gæfu efti
nokkur vísitölustig og að
hann skuli hafa látið þau um-
mæli falla í ræðu á Alþýðu-
sambandsþingi, að til greina
kæmi, að launþegar afsöluðu
sér 10—15 vísitölustigum.
En vandamáhð jókst mjög
á síðari hluta nýliðins árs.
eins og raunar er alkunnugt.
Vegna 6—9 prósent grunn-
kaupshækkunar þeirrar, sem
varð síðari hluta .ársins, og
tveggja st'ga hækkunar á
vísitölu, var kaupgjald í nóv-
ember sl. orðið 1—11%
hærra en það kaup, sem bæt-
ur til útflutningsframleiðsl-
unnar voru miðaðar við í
maí s.l. 1. desember varð síð-
ann hækkun á kaupgjaldi
vegna hækkunar kaupgjalds-
vísitölu um 17 stig, þannig, að
um síðustu áramót var kaup-
gjaíd orðið 17—21% hærra
en gert var ráð fyrir, þegar
rtekstrargrundvöllur útflutn-
ingsframleiðslunnar var á-
kveðinn fyrir s.l. ár. Þessi
einfalda staðreynd hlýtur að
opna augu sérhvers skynsams
manns fyrir því, í hve fjar-
stæðukennt óefni fram-
leiðslu- og fjármál þjóðarinn-
ar voru komin um síðustu
áramót. Á sex mánuðum
hafði krónutala þess kaups,
sem launþegar fsngu í hend-
ur, vaxið um 17—21%. Eng-
inn heilvita maður getur trú-
að því. að þj óðarframleiðsLm
hafi á s.l. ári vaxið um 17—
21%, þannig að lífskjör þ.jóð-
artnnar geti í raun og veru
batnað sem þessu nernur.
Hvert mannsbarn hlýtur að
skilja, að jafnstórkostlegar
bretingar á krónutölu kaups
hljóta að langmestu layti að
leiða til samsvarandi hækk-
unar á verðlagi, þannig, að
breytingin er sú ein að fleiri
Til lausnar á þeim vanda,
sem við blasti um áramótin,
er í raun cg veru aðsins um
tvær leiðir að ræða. Hin fyrri
er .sú, að fara eins að og gert
hefur ver.ð mörg undanfarin
ár, það er að segia að hækka
bætur til útflutningsfram- •
leiðslunnar svo rnikið sam
nauðsynltegt reynist til þess að
gera henni kleift að standa
undir sannanlegum kostnað-
arauka og afla síðan fjár til
þess að .greiða þsssar bætur
með nýjum álögum á lands-
menn. Þetta mætti kalla
hækkunarleiðina.
Hin lsiðin er sú, að lækka
tilkostnað útflutningsfram-
leiðslunnar með niðurfærsía
kaupgjalds og vterðlags svo
mikið, að hægt sé að haida
aðalútflutningsbótunum, það
er að segja þeim, sem greidd-
ar eru á útflutningsverð-
m'æti, óbreyttum og komast
þannig hiá því að hækka yfir-
Gylfi Þ. Gíslason
færslu- og innflunmgsgjöld.
Þetta mætti kalla lækkunar-
leiðina.
Eg skal nú reyna að bera
þessar leiðir saman í sem
stytztu máli. Ef hækkunar-
le.ðin væri farin. hefur verið
áætlað, að fjárþörf útflutn-
ingssjóðs og ríkissjóðs yrði.
um 400 millj. króna, svo að
afla hefði þurft þessarar upp-
hæðar, hvorki meira né
m’inna en 400 millj. króna
msð því að leggja ný gjöld
á landsmenn. Svo gífurleg
hækkun yfirfærslu- og inn-
flutningsgjalda hefði auðvit-
að haft í för mteð sér mjög
mikla hækkun á verðlagi.
Bæð; kauphækkunin 1. des-
ember og þessi hækkun inn-
fluttrar vöru hefði hækkað
innlent verðlag í janúar og
febrúar mjög verulega. I
mánuðunum desember, janúar
og ftebrúar 'heíðu launþegar
því þarft að búa við mjög
ört hækkandi verðlag, en ó-
breytt kaup. Kauphækkunin
1. desember hefð; þannig stná.
eyðst í hækkandi verðíág.
1. marz hefði kaupið hins
vegar hækkað aftur, en í mán
uðunum marz, apríl og. maí
hefði farið á sömu leið og í
mánuðunum dssember, janu-
ar og febrúar, verðlag.ð
hefði stöðugt hækkað o.g án
efa örar og örar. því að gera
má ráð frir, að bændur
hefðu krafizt þess, að fá af-
urðaverði sínu breytt til
fulls samræmis við h:nar öru
kaupgjaldsbreytingar. Svona
hefði þetta haldið áfram.
Kaupg.jald og verðlag hefði
enn hækkað um 2% á einu
ári. Kaupgjaldið hefði breytzt
á þriggja mánaða fresti, cn
hver kauphækkun hefði
fuðrað upp í verðbólgueldi,
sem magnazt hefði rneð
hverjum mánuðinum sem
leið. í fyrsta lag; hsfðu laun-
þegar alltaf þurft að bíða eft-
ir að fá verðhækkunina jafn
aða. í öðru -lagi hefðu orðið
hækkanir á gjöldum. sem alls
ekki er tekið tillit til í gamla
vísitölugrundvellinum, svo
sem á við um skatta og út-
svör. Og í þriðja lagi liefði
orð.ð mikil hækkun á verði
ýmissar vörn, sem of. lítið
tillit er tekið til í gamla vísi-
tölugrundvellinum vegna þess
hve þýðingarlítil hún var í
reyndinni, þegar sá grundvöll-
ur var fundinn.
Af þessum sökum er hækk-
unarleiðin launþegum tví-
mælalaust óhagkvæm, jafn-
vel séð frá þrengsta sérhags-
unasjónarmiði þeirra. Þar
við bætist, að hækkunarleið-
in htefði leitt yfir þjóðina stór
kostlegri og örari verðbólgu-
þróun en nokkru sinni fyrr
með ófyrirsjáanlegum aíleið-
ingum fyrir vöxt og viðgang
atvinnulífsins í landinu, auk
þess sem hún hefði brennt
upp til agna fjórðung af spari-
fé manna, ungra og gamaila.
Ef hins vegar farin er
Iækkunarleið'.n, hafa athug-
anir sýnt, að kaupgjaidsvísi-
talan þarf að komast niður í
175 stig, til þess að tekki þurfi
að hækka hinar almennu út-
flutningsbætur og þar með
ekki yfirfærslu- og innflutn-
ingsgjöldin. Það svarar til
13% lækkunar í því kaupi,
ssm mönnum hefur verið
greitt í desember og janúar.
Það er þó að sjálfsögðu stór-
kostleg og raunar augljós
bltekking, að þtessi 13 % lækk-
un á krónutölu kaups eins og
það hefur verið í tvo mán-
uði, jafngildi 13% kjaraskerð-
ingu. Kaupgjaldið lækkar að
krónutölu sem svarar ti| 17
vísitölustiga. Verðlag vmist
hefur lækkað eða mun llekka
sem svarar 17 vísitlustigum,
svo að það, sem gert er ráð
fyrir, að launþagar, bændur
og allar aðrar stéttir gefi
eftir af kaupi sínu eða tekj-
um, getur aldrei orðið meira
en sem svarar 10 vísitölustig-
um eða 5,4% af kaupgjaldinu
eða tekjunum. En þao er líka
rangt að tala um þessa lækk-
un kaupgjalds sem 5,4% kjara
skterðingu. Allar tölur, sem
vitnað hefur verið í af hálfu
málsvara og blaða Alþýðu-
bandalagsins, um svo og svo
mikla kjaraskerðingu vegna
þessa frumvarps, eru byggð-
ar á því, að launin hefðu get-
að haldið þeim kaupmætti,
sem þau höfðu eftir síðustu
kauphækkun 1. desember sl.
En hvtert mannsbarn á að
vita, að þatta er ekki rétt.
Strax fyrstu dagana í cies-
ember, það er að segja begar
í stað eftir kauphækkunina,
var verðlag byrjað að hækka
vegna kauphækkunarinr.ai.
og kaupmátturinn þannig ao
rýrna aftur, það er að segja
krónufjölgunin ttekin að
brenna í verðbólgubálinu. Ef
hægt væri að sýna fram á, aci
unnt hefði verið að stöðva
alla hækkun alls verðlags
eftir 1. desember s.l., þrátt
fyrir kauphækkunina, sero.
þá var orðin síðan 1. jún:í,
mætti segia, að ráðstafanir
þeSsa frumvarps hefðu í för
með sér lcjaraskterðingu míð-
að við það ástand. En hver
einasti maður á íslandi veit,
að þtessu er ekki svo farið. Og
þar með er grundvell.num.
kippt undan öllurn tölunuro
sem inenn hafa heyrt og séð
hampað um svo os svo mikla
kjaraskerðingu af vcldum ráð
stafana þtessa frumvarps.
3.
Þetta verður raunar einnig
augljóst, þegar bornar em
saman meðalárstekjur ýmissa
stétta á s.l. ári og væntan-
legar tekjur þeirra í ár miðaci
við að kaupgreiðsluvísitalan
verði 175 stig frá 1. fébrúar.
Árið 1958 hafði Dagsbrúnar-
verkamaður, stem vann 8 tíma
á dag alla virka dag'a og 5
tíma á viku í eftirvinnu, 56,-
100 krónur í árslaun. En
miðað við kaupgreiðsluvísi-
tölu 175 frá 1. febrúar og úl;
árið munu árslaun hans 1959
verða 58.700 krónur eða um.
2.600 krónum hærri en þgu
voru í fyrra. Kaup járniðnað-
armanna mun í ár, miðað við
sömu forsendur, verða 71.100
krónur. en var í fyrra 70.300
krónur. Opinber starfsmaður
í VII. launaflokki mun nú í
ár fá 74.600 krónur í laun,
en hafði í fyrra 73.500 krónur
Og opinber starfsmaður í X.
launaflokki hafði í fyrra 60.-
100 krónur í laun, en mun nú
í ár fá 61.000 krónur krónur.
Laun allra þtessara starfs-
stétta munu því í ár verða
nokku5 hærri en þau voru á
sl. ári, þótt kaupgreiðsluvísi-
tala verði aðeins 175 frá 1.
febrúar.
Meðalframfærsluvísitalan
var 1958 201 síig, en rði 203
stig 1959, éf miðað er við ó-
hreytt ver'ðiag -frá 1. marzz,
eins og miðað var við óbreyvi
kaup frá sama tíma í launa
tölunum, stem ég nefndi áðan.
Hækkun árstekna verður frá
0.4—4.6 %, en hækkun fraro-
færsluvísitölu aðsins IX.
Það er því inikil blekking, að
þetta frumvarp geri ráð fyrir
lækkun á árslaunum manna
miðað við árið 1958. Þest’
vegna er það á röngum1 for-
sendum byggt, þegar reynt er
að vekja ugg i ja þeim1, sem
á síðustu árum hafa stofnað
til skulda til þtess að koma
upp fyrjr sig húsnæði, og telja
þeim trú um, að nú muni þeir
missa íbúðir sínar vegna þess,
að skuldirnar standi í stað,
en iaunin lækki. Það, sem
agt er til í þessu frumvarpi,
er alls ekki að lækka árstekj-
ui' manna frá því, sem var á
(Framhald á 10. síðu).
Alþýðublaðið — 31. jan. 1959 !jjg|