Morgunblaðið - 09.03.1991, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 9. MARZ 1991
B 5
f Ut *.•£" jff$ I
í * _
eru mörg merkileg listaverk til eftir
hann í Skandinavíu.
Kollegar mínir á Norðurlöndum
höfðu mikinn áhuga á að koma inn í
þetta samstarf og sýningin byijar
hér, fer síðan til Oslóar, Stokkhólms
og loks til Helsinki. Einnig hefur ver-
ið rætt um að hún endi í Pompidou-
safninu, því þessi sýning bregður út
af þeim efnistökum sem Frakkar hafa
yfirleitt haft á verkum Légers. Verkin
koma frá Skandinavíu, Þýskalandi og
Frakklandi. Kostnaðurinn við trygg-
ingar og flutninga er óheyrilegur, en
Frakkar munu styrkja okkur eitt-
hvað.“
— Hvað með íslenskar sýningar,
gefst nokkur tími fyrir þær?
„Fyrir utan það rými sem við leigj-
um, verðum við með eina sýningu á
verkum íslensks listamanns, en það
er ívar Valgarðsson. Hann er ungur
myndhöggvari sem hefur vakið mikla
athygli síðastliðinn áratug, kannski
ekki fengið það rými sem okkur finnst
hann hefði mátt fá. Hann vann í
fyrstu mikið út frá forsendum kons-
ept-listarinnar, en hefur á seinni árum
aðallega einbeitt sér að óhlutlægri
myndgerð; einskonar mínimalisma,
og hefur einkum velt fyrir sér tengsl-
um hlutarins við rýmið.
Við veljum ívar líka vegna þess að
íslensk höggmyndalist hefur verið í
gífurlegri uppsveiflu á síðustu árum,
og við eigum orðið alveg óvenjulega
persónulega og frumlega myndhöggv-
ara, sem eru að vinna út frá mjög
ólíkum forsendum."
Ásmundur, Erró, Kjarval
Gunnar segir að innan Listasafns
Reykjavíkur séu þijú stór einkasöfn;
verk þeirra Kjarvals, Errós og Ás-
mundar Sveinssonar. Þau þurfi mikla
umönnun og úrvinnslu; skrá þarf
verk, bréfasöfn, skissur og þannig
mætti áfram telja. Kjarvalsstaðir eru
mjög stórt hús, og kjaharanum hefur
verið breytt nýverið; listaverka-
geymslur stækkaðar og öll vinnuað-
staða þar bætt. Það mun síðan breyt-
ast enn meira er verk Errós verða
komin á Korpúlfsstaði, því þau eru
mikil að umfangi og fylgja þeim fleiri
hundruð kíló af teikningum, bókum,
skrám og allskyns persónulegum
munum úr eigu listamannsins, sem
verður komið fyrir í tengslum við
safn hans, og gestir munu geta haft
aðgang að.
„Við höfum nú hafið safna-
kennslu,“ segir Gunnar, „ogþað hefur
fengið ótrúlega góðar viðtökur. Þetta
er hlutur sem hefur vantað, og er
mikil viðbót við þá myndlistar- og
menningarkennslu sem fer fram í
skólakerfinu. Skólarnir hafa streymt
hingað. Við höfum líka hafið sérstaka
safnakennslu fyrir eldri borgara, og
þeir geta pantað þá tíma sérstaklega
og fengið leiðsögn."
— Hvað líður Kjarvalssafninu sem
fyrirhugað er að rísi á Miklatúni?
„Það et- búið að teikna það, og þær
teikningar eru mjög athyglisverðar,
slíkt safn myndi vera Kjarval til sóma,
og borginni líka, og yrði eflaust mik:
il lyftistöng fyrir Kjarvai sem söguleg-
an myndlistarmann. Það sem kemur
inn í er að þetta er mjög kostnaðar-
söm framkvæmd, og í millitíðinni kom
þetta upp með Korpúlfsstaði og Erró-
safnið. Því hefur verið ákveðið að bíða
með Kjarvalssafnið, því verk hans
hafa þó sitt rými hér á Kjarvalsstöð-
um. Menningarmiðstöðin Korpúlfs-
staðir er gífurlega fjárfrekt fyrirbæri,
og hleypur á hundruðum milljóna, svo
varla er hægt að sinna öðru á meðan.
En Kjarval hefur nú á síðustu árum
fengið mun meira rými og tíma en
hann hafði til skamms tíma, og við,
sem höldum utan um safn verka hans
og vinnum að rannsóknum á þeim,
teljum það skyldu okkar að setja upp
vandaðar sýningar á verkum hans. Á
þessu ári var því opnuð Kjarvalssýn-
ing sem mun standa nánast í sex
mánuði. Persónulega álít ég að á
meðan Kjarvalssafn er ekki til staðar,
eigum við að taka austursalinn undir
verk hans, eins og reyndar var gert
ráð fyrir í upphafi. Verkin má síðan
alltaf taka niður um tíma þegar stór-
ar sýningar berast sem þurfa allt
húsið undir sig.“
— Lýkur viðgerðinni á Ásmundar-
safni ekki á næstunni?
„Jú, það verður væntanlega opnað
um miðjan apríl, með þeim fráþæru
salarkynnum sem eru komin þar. Á
döfinni er einnig að endurnýja kúluhú-
sið, en það er orðið illa farið. Einka-
söfn, eins og Ásmundarsafn, þurfa á
endurnýjun að halda, svo ætlunin er
að skipta þar reglulega um sýningar.
Þá er einnig fyrirhugað að bjóða er-
lendum myndhöggvurum að sýna tvo
mánuði á ári, og væntanlega verða
sýnd verk frá Rodin-safninu í París
næsta vor. Hugmyndin með því er
að hleypa nýju lífi í stofnunina, og
hefði það eflaust góð áhrif á verk
Ásmundar.“
Óánægjuröddum hefur fækkað
Þegar til lengri tíma er litið er
Listasafn Reykjavíkur að undirbúa
stóra sýningu á íslenskri fígúratívri
list í Gautaborg, og þá er mikill áhugi
fyrir því víða á Norðurlöndum að fá
ítarlega sýningu á verkum Kjai-vals.
Einnig er verið að athuga með að
senda slíka sýningu til Þýskalands og
Frakklands.
— Þrátt fyrir víðtæka starfsemi og
fjölda sýninga heyrast alltaf óánægju-
raddir, til dæmis frá listamönnum sem
eru ósáttir við stefnu safnsins.
„Það er rétt, en það er minna um
það nú en áður. Við hcfum mikinn
metnað hér í stofnuninni, og menning-
armálanefnd Reykjavíkur hefur með-
vitað mótað nýja stefnu varðandi
starfssvið og vettvang hennar, bæði
hvað varðar íslenska og erlenda
myndlist. Þá er nefndin mjög meðvit-
uð um að gera þarf vel við ólíka hópa
í því listmunstri sem við höfum. Þann-
ig sýnum við nútímalist, eldri lista-
menn, og erum með úttektir á eldri
listamönnum sem eiga langan feril
að baki. Vitaskuld heyrast alltaf ein-
hveijar óánægjuraddir, en í dag eru
miklu fleiri möguleikar fyrir þá sem
vilja sýna en bara Kjarvalsstaðir.
Áður voru þeir nánast eina húsnæðið
í borginni en í dag eru til margir fal-
legir salir, sem eru iðulega mun hent-
ugri fyrir minni sýningar. Maður sem
kemur hingað inn þarf nefnilega
margar myndir, og mikil vinna þarf
að liggja að baki þeim svo vel sé. Því
reynum við að hugsa um hvernig við
getum sem best komið til móts við
þá sem sýna hér, og um leið til móts
við íslenska menningu. Því Kjai'vals-
staðir eru ekki bara fyrir listamenn,
heldur fyrst og fremst fyrir listunn-
endur.“
Viðtal: Einar Falur Ingólfsson
Ný röð hljómdiska með íslenskri tónlist
Ætlað að draga upp
mynd af tónskáldunum
Islensk tónverkamiðstöð er að ráðast í útgáfu á röð hljómdiska í sanivinnu við Ríkisútvarpið á verk-
um íslenskra tónskálda og komu fyrstu tveir diskarnir út nú í vikunni. Eru þeir með verkum eftir
Karólínu Eiríksdóttur og Þorkel Sigurbjörnsson. Fleiri hljómdiskar eru væntanlegir á árinu en með
þessari útgáfu er að rætast gamall draumur margra tónskálda uin nýtt átak í útgáfu tónlistar. Al-
menningur fær nú nýtt tækifæri til að kynnast tónlist einstakra tónskálda í stað þess að heyra hana
aðeins á tónleikum eða lesa raddskrár þeirra.
etta hefur verið mjög lengi
til umræðu meðal tón
skálda og nú rætist lang-
þráður draumur okkar,
segir Þorkell Sigurbjörns
son. -Mjög lítið hefur verið gefið
út af íslenskri klassískri tónlist og
segja má að eina tækifæri sem
menn hafa haft til að kynnast verk-
um okkar hafi verið á tónleikum.
Þar heyrast verkin oftast aðeins
einu sinni og síðan ekki söguna
meir. Hafi ménn viljað kynna sér
þau frekar hefur eina ráðið verið
að lesa gegnum raddskrár og það
búa ekki allir tónlistaráhugamenn
yfir þeirri kunnáttu.
Tónskáldin völdu sjálf úr verk-
um sínum til flutnings og Karólína
Eiríksdóttir er spurð hvernig því
vali hafi verið háttað:
-Ég valdi sjö verk, hljómsveit-
ar-, einleiks- og kammerverk
ásamt öðrum þætti óperu minnar
Nágon har jag sett en þessi verk
eru samin á árunum 1980 til 1988.
Þau eru samin af ýmsum tilefnum
og þetta eru allt upptökur sem
voru til. Verkin gefa þannig
ákveðna mynd af mér sem tón-
skáldi en þau sýna líka örlitla
mynd af því sem verið hefur að
gerast í tónlistarlífinu. Þarna eru
til dæmis tvö verk sem Jean-Pierre
Jacquillat stjórnaði hér, annars
vegar þegar Sinfóníuhljómsveitin
lék Sinfóníettu sem samin var að
beiðni Sjónvarpsins og hins vegar
stjórnaði hann fimm lögum fyrir
kammersveit sem íslenska hljóm-
sveitin lék.
Aðrir flytjendur hinna ýmsu
verka eru Guðný Guðmundsdóttir,
Halldór Haraldsson, Gunnar Kvar-
an, Guðríður St. Sigurðardóttir,
Kristinn Sigmundsson, Ingegerd
Nilsson og Per Borin sem stjórnaði
Hátíðarhljómsveit hundadaga.
Verkin á hljómdiski Þorkels eru
frá árunum 1970 til 1982 og eru
flytjendur auk tónskáldsins sjálfs
bæði innlendir og erlendir: Gunnar
Egilson, Ingvar Jónasson, Manuela
Wiesler, Hafliði Hallgrímsson,
Hans Pálsson, Win Hooggewerf,
Þóra Johansen, Unnur María Ing-
ólfsdóttir og Hörður Áskelsson.
Sem fyrr segir er það íslensk
tónverkamiðstöð sem stendur að
útgáfunni í samvinnu við Ríkisút-
varpið og hefur Bergljót Jónsdóttir
séð um framkvæmdina: -Við feng-
um flestai' upptökurnar frá
Ríkisútvarpinu og sá Bjarni Rúnar
Bjarnason tónmeistari um flestar
upptökurnar og endanlega sam-
setningu þeirra á diskunum. Allir
flytjendur gáfu eftir laun sín fyrir
flutninginn og þannig má segja
að þeir hafi lagt fram sinn skerf
til að gera útgáfuna mögulega.
Hluti kostnaðar við þetta er greidd-
ur af höfundarlaunum íslenskra
tónskálda en einnig hefur verið
leitað eftir styrkjum.
Bergljót segir að verk íslenskra
tónskálda sem komið hafa út á
hljóðritunum séu dreifð þannig að
erfitt sé að fá heildarmynd af tón-
skáldi nema að við að sér mörgum
plötum. Því hafi verið ákveðið að
gefa út þessa röð, portrett tón-
skáldanna og er í ráði að gefa út
verk yngri sem eldri tónskálda,
núlifandi og látinna.
Eins konar tónlistarsaga
-Ég vil líka undirstrika að þótt
hér sé um að ræða portrett þá eru
hljómdiskarnir líka eins konai' brot
af tónlistarsögu okkar. Þarna
koma til dæmis við sögu flytjendur
sem eru horfnir af sjónarsviðinu
og þarna leika tónlistarmenn sem
störfuðu saman fyrir 20 árum auk
þess sem notaðar eru nýrri upptök-
ur og í sumum tilvikum eru flytj-
endur þeir sömu og verkin voru
samin fyrir.
Eiga flest íslensk tónskáld nógu
mörg verk fyrir portrett sem þessi?
-Islensk tónskáld hafa verið af-
kastamikil og ég held að þau eigi
öll auðvelt með að útvega efni á
einn eða fleiri diska, segir Bergljót
en á næstunni koma út diskar með
verkum eftir Jón Leifs, Leif Þórar-
insson og síðan koma þeir hver á
fætur öðrum, 4 til 5 á ári.
En hvernig sjá tónskáldin fyrir
sér notkun á hljómdiski sem þess-
um?
-Þarna er ekki aðeins verið að
gefa út tónlist fyrir íslendinga
heldur vonumst við til að hún fari
til annarra landa og að þannig
geti íslensk tónlist komist á fram-
færi erlendis, segja þau Þorkell og
Karólína. -Þetta er alveg ný staða
hjá tónskáldum og við getum til
dæmis bara litið á tilnefningarnar
til tónskáldaverðlauna Norðut'-
landaráðs. Verkin sem tilnefnd eru
hafa sjaldnast verið til útgefin og
að því leyti allt önnur staða en hjá
rithöfundum sem eiga verk sín á
prenti. Við kennum líka bæði við
tónlistarskóla og þar hefur alltaf
skort íslenskt kennsluefni þannig
að verði hér smám saman til mynd-
arleg röð af íslenskri tónlist á
hljómdiskum mun það bæta úr
ákveðinni þörf.
Greinar um tónskáldin
Greinar um tónskáldin á þremur
tungumáluin fylgja diskunum í
bæklingi en þær hefur Guðmundur
Andri Thorsson skrifað. Byggit'
hann á samtölum við þau og nefn-
ir hann grein sína um Þorkel
„Þetta er forvitni" en greinina um
Karólínu „Hugsunin fijóvguð“. í
greininni um Þorkel segir meðal
annars:
„Og þeim sem hlustar finnst
varla að þau hafi verið samin, þau
streyma svo sjálfsögð og áreynslu-
laus, hreyfíngin í þeitn er svo kvik
og létt, andrúmsloftið svo óhát-
íðlegt, innileikinn svo algjör. Sumt
er kátlegt og þegar forte er slegið
vekur það manni hressandi og jafn-
vel fjörlegar kenndir, en ekki þung-
an bölmóð og þó að sitthvað fleira
sé á kreiki i Noktúrnum Þorkels
en var í rómantískum smíðum sam-
nefndum á síðustu öld, þá er frið-
sældin allsráðandi undir lokin -
sofnuð lóa og dáin ljós á flóa -
fegurðin ríkir ein.“
Um Karólínu segir Guðmundur
Andri Thorsson: „Hún stundar á
listgrein sem mest er óbundin af
veruleikanum, en sækir mest í
bókmenntir, þá listgrein sem háð-
ust er veruleikanum. í öllum verk-
um hennar togast hið sjálfsprottna
á við hið ráðgerða og undir ýmsu
komið hvoru veitir betur hveiju
sinni. Menntun hennar í tónvísind-
um gerir það að verkum að hún
hefur kynnt sér feiknin öll af tón-
list allra alda - hún er mjög mennt-
að tónskáld - en vísindamanninum
er um leið haldið í ákveðnum skelj-
um og skáldið látið leika lausum
hala.“
Myndverk á bæklingunum gerði
Erlingur Páll Ingvarsson myndlist-
armaður.
jt
Morgunblaðið/Arni Sæberg
Hafin er útgáfa á röð hljóindiska með verkum íslenskra tónskálda. Fyrst í röðinni eru þau Karólína
Eríksdóttir og Þorkell Sigurbjörnsson (fremst) og bak við borðið stendur Bergljót Jónsdóttir fram-
kvæmdstjóri Islensku tónverkamiðstöðvarinnar sem annast útgáfuna í samvinnu við Ríkisútvarpið.