Alþýðublaðið - 07.02.1959, Page 5

Dra GímiúaMgwr
FULLYRÐA má, að hin
nýlega myndaða stjórn Al-
þýðuflokksins háfi mætt vel-
vilja allra jafnaðarmanna og
langt út fyrir raðir flokksins.
— Því var fagnað að flokkur-
inn skyldi hafa þor og ábyrgð
til þess að reyna að leysa hin
erfiðu eínahagsmál. — Af
hálfu forsætísráðhérra var
boðað að hér væri einungis
um að ræða bráðabirgða-
stjórn, sem myndi fyrst og
fremst helga sig lausn tveggja
mála, þ. e. kjördæmamáisins
og efnahagsmálanna. Hins
vegar er það svo, að það er
án efa vilji meginþorra jafn-
aðarmanna að stjórnin láti
ekki þar'við sitjg, heldur hafi
. hún áræði . til þess áð iátá
önnur velferðarmál þjóðar-
innar til sín taþa. — Vissu-
lega er það rétt, að jafnaðar-
menn hafa ekki þá aðstöðu á
þingi að þeir af 'eigin ramm-
leik geti kornið málum þar í
gegn, en bó, mun þess verða
freistað að fá framgengt k
alþingi lausn efnahagsmál-
anna og kjördæmamálsins
með stuðningi flokkanna á
víxl; þannig að stuðzt verði
við þingrpeirihluta, sem
styðja viil tiltekna lausn hlut
. aðeigandi máls. En ætti
flokknum þá síður að vera
innan handar að koma öðrum
þeim málum í gegnum alþingi,
sem horfa til almennings-
heilla og eigi er ástæða til að
ætla að veki pólitískar deil-
ur?
Skulu hér tilgreind örfá
xnál, sem vert er að gefinn sé
gaumur og athugað hvort eigi
sé unnt að hrinda í fram-
kvæmd. Má í því sambandi
láta sér koma til hugar, að
■ athugaðir verði möguleikar á
því að koma á fót nýjum
greinum iðnaðar í landinu.
Eitt af áhugamálum flokks-
ins er að koma unn salt- og
. sjóefpaviwnslu í Krvsuvík og
í hefur bað lengi staðið til. Nú
væri rétt að hefjast handa um
frekari. undirbúning þessara
frainkvæmda o<? koma bessu
merka niáli í höfn, því að bað
myndi býða tugmillióna gjald
eyrissparnað á ári hverju.
Þangvinnsluverksmiðja hef
; ur oft verið nefnd, en aldrei
orðið nema hugmvnd. Þó ætti
að vera gerlegt að koma slíkri
verksmiðju unn og afla henni
hráefnis með litlum tilkostn-
aði. Komið hefur til tals að
yerksmiðia þessi yrði sett á
Reykhólnm og jarðhiti notað-
ur; sk«I látið ósagt hvort aðr-
ir staðir séu betri. en hráefni
er þar mikið. Allir vita að
annríki bænda er ekki jafn-
mikið áxið um kring og vel
mætti hugsa sér að bændur á
stöðum, þar sem mikið er um
fjörugróður, notuðu anna-
minnsta tímann til að hirða
þang og afli þannig gjaldeyr-
isveromæta, sem liggja ónot-
uð vio túnfótinn hjá mörgum
búanda.
Einnig hefur komið til ía’s
að setja upp heymjölsverk-
smiðju að Gunnarsholti, og
eru án efa miklir möguleikar
í sambandi við slíka fram-
leiðslu og ólíkt vænlegra að
flytja út heymjöl en bufjár-
afurðir, má í þyí sambapdi
minna á, að sérfróðir menn
halda því fram og hafa fært
sönnur á að íslenzkt gras eða
hey sé margfalt að gæðum á
við gras í öðrum löndum, t.
d. Danmörku. Heymjölsverk-
smiðja að Gunnarshohi gæti
verið fýrsta spor í áttina að
slíkum iðnaði.
Þá má minna á að hvera-
orkan er eigi nema að litlu
leyti ný.tt í þágu iðnaðar.
GróSurhúsaraekt er þó nokk-
ur, aðallega ræktun skraut-
jurta, hins vegar mætti án
efa gfla mikils gjaldeyris með
framleiðslu veromætra jurta
til lyfjagerðar og efnaiðnað-
ar. Þá hefur verið hafinn
undirbúningur að athugun á
því að komið verði upp þunga-
vatnsverksmiðju og gætu orð-
ið miklar gjaldeyristekjur af
því og væri full ástæða til að
athuga. það mál nánar. En í
þessu sambandi má og geta
þess, að tírni er kominn til
þess að hefja undirbúning að
því að virkja jarðhiia til fram
leiðslu raforku, t. d. á jarð-
hitasvæðinu í Torfajökli.
Einnig mætti athuga mögu-
leika á því að flytja út full-
komið byggingaefni, svo sem
lileðslusteina úr hraungjalli
— eða yikri — og sementi, en
eftirspurn eftir slíku efni fer
ört vaxandi. Stofnkostnaður
slíkrar verksmiðju þyrfti ekki
að vera mikill og hráefni er
nægilegt.
Heita má að gjaldeyrisöfl-
un vegna koniu ferðamanna
sé ónotaður möguleiki, hér er
ekkert gert til þess að ferSa-
menn fýsi að heimsækja land-
ið, en í því sambandi niá
minna á, að veigamesti gjald-
eyristekjustofn Cana, er'ein-
mitt þess konar, þ. e. tekjur
af skemmtiferðamönnum, en
í sambandi við þetta mál má
láta hugann hvarfla til' jarð-
hitans, því óhætt mun að full-
yrða, að hér mætti koma upp
fyrirmyndar heilsuhælisgisti-
húsum á slíkum svæðum.
Þá er tímabært að taka til
gaumgæfilegra athugana end-
urbætur á fiskiskinum. Vitað
er að fiskveiðiþjóðir eru í vax
andi mæli að smíða yfirbyggð
skip og má gera ráð fyrir að
innan tíðar verði óyfirbyggð
skip talin jafnfráleit fiskiskip
og kútterarnir voru, þegar
togararnir komu til sögunn-
ar. Á hverju ári tekur meim
út af íslenzþum fiskiskipum.
Er ekki kominn tími til þess
að gera raunhæfar ráðstafan-
ir til úrhóta? Á alþingi í
fyrra fluiíu Kjartgn Jóhanns-
son og Sigurður Bjarnason iil-
lögu um að hefia undirþún-
ing að smíði s’.íks skips, en .
tiílagan fékkst eígi afgreidd.
Segjá má, að þegar ákveðin
var smíði tólf lítilla botn-
vörpuskipa, hefði verið nær
að láta 6 þeirra nægja og
smíða helduf ýfirbyggða tog-
ara fyrir helming heildarfjár
hæðarinnar, en allt að einu er
full ástæða til að fylgzt verði
betur með framþróun í gerð
fiskiskipa.
ERLENT FJÁRMAGN.
Til þess að koma einhverju
af þessu í framkvæmd þarf
fjármagn og yrði þá annað
hvort að taka lán eða beina
erlendu fjármagni á annan
hátt inn í landið. Til þess að
svo megi verða þarf að þreyta
íslenzkri löggjöf þannig, að
eigendur erlends fjármagns
hafi hag af því að efna til
framkýaemda hér, en eins og
íslenzkri löggjöf er nú háttað,
ekki sízt skattalöggj.öí, standa
engar vonir til þess að unnt
verði að veita erlendu fjár-
magni inn í landið, nema með
lántökum.
VINNUSKYLDA
Flestar þjóðir heims skylda
syni sína til þess að fórna
nokkrum iduta ævi sinnar í
þjónustu við þjóð sína, her-
þjónustu. íslenzka þjóðin er
svo gæfusöm að hún hefur
aldrei þurft né viljað láta
æskumenn sína gegna her-
þjónustu né læra vopnaburð.
En væri ekki athugandi að
komið yrði á skylduþjónustu
við landið; að ungir menn
fengjust við einhver líkarnleg
þjóðnýt störf nokkra mánuði
eða jafnvel heilt ár, í þjón-
ustuskyni við þjóð sína. Sjálf
stæði þjóðarinnar byggist á
efnahagslegu sjálfstæði og
því ekki láta alla unga menn
kynnast framleiðslustörfum
af eigin raun og stuðla-með
því að .eflingu og varðveizlu
efnahagslegs sjálfstæðis. Að
sjálfsögðu ætíu þeir að fá
nokkurt kaup fyrir vinnu
sína; en þá væri óhugsandi
það, sem nú er að verða al-
gengt, að menn alist hér upp
og verði fuiltíða án þess að
hafa dýft hendi í kalt vatn,
ef svo má að orCii kveða.. í
þessu sambandi má minnast
samþykktar, sem nemendur
Menntaskólans í Reykiavík
gerðu fyrir skömmu og sýhií
að æskulýðurinn. er reiðubú-
inn íil átaka.
Þe gns kyld us t ö r f um mætti
.skipta í þrjár megingreinar:
l. Sjáyárstörf, þ. e. sjó-
mennska eða störf í fiskiSn-
aði. 2. Landbúnaðarstörf, og
fyrst og fremst skógrækt og
e. t. v. ákurýrkja. 3. vega- og
hafnargerð.
Jæja, hér skal nú láiið stað
ar numið á þessari braut og
horfið að þeim tveimur mál-
um, sernt stjórnin hefur sér-
staklega tii msðferðar.
EFNAHAGSMÁLIN
Um efnahagsrnáiin ,er bað
að segja, að þar er Alþýðu-
flokkurinn nauðbeygður til
að halda áfram á þeirri braut,
sem farin hefur verið af
stjórnum síðustu ára, þ. e.
leysa málin með bráðabirgða-
úrræðum“. Hins vegar hefur
flokkurinn markað þá stefnu
að berjast gegn verðhækkun-
um og farið inn á niðurfærslu
brautina og er það vel, en
flokkurinn hefði éinnig mátt
marka skýra afstöðu tíl veiga-
mestu atriða þessa máls, en.
það er uppbótafarganið. Það
kerfi væri æskiíegast að
leggja niður með öllu eða a.
m. k. að láta það ekki yið-
gangast að þeir, sem sízt þurfa
uppbótanna með, fái mestu
b.æturnar, svo sem st.órbænd-
ur í sveit og aflasælustu skip-
in.
NÝ STJÓRNARSKRÁ
OG BREYTT
K JÖRDÆMASKIPUN
Þá er ég kominn að hiiíu
viðfangsefninu,, kjördæina-
málinu“, sem er þó veigamest-^
allra þessara mála. Þag er þo
aðeins þájtur í miklú yeiga-
meira máli; stjórnarskráirrnál-
inu.
Lýðyeldið, sem endurxeisV.*
var 1344, hefur búið við sönni
stjórnarskrá og var áour,
néma hvað að í stað orðsinsi
,,konu:igur“ kom orðið „for-
seti“. Má það íurðulegt heita,
að sú stjórnarskrá, sem þjóð'-
in fékk úr hendi Danakpn-
ungs 1874 og var síðar breytt
við aukið sjálfsforræði þ-j.óð-
arinnar .skuli enn. vera sá
grundvöllur, sem byggj; er á;
um svo margt er óllku sam-
an að jafna hiá þessupa tveim-
ur þjóðum. Það sést gTpini-
Iega að hjá hinu forna þjóð-
veldi var tilhneiging til þess
að dreifa valdinu, um þafí .
vitnar fj órðungaskiptingi.n. Á
f j óroungsþingi Austfj arða,
fyrir’ rúmum áratug, yar
stj órnarskrármálinu hreyf\ og
gerðar ýmsar ábendipgar sem.
eru mjög athyglisverðar, en
þær skulu elfki raktar hér,
heldur vísað til ritsins {3erp-
is (I. árg.. 3. tbl.). Þó skaí á
það bent að sú:hugmynd aðt'
feía fiórðungsstiórn ýms váá\
í hendur er mjög athygþs-
verð.
Fyrir rúmum. áratug kaus
■ajþingi- stiórnarskrámefnd,
og síðan hefur það vérið eitt
af meginsteínuskrárafriðum
hverrar nýrrar' .stjórnax að
endurskoða stj órnarskrána,
en ekkert hefur orðið úr beim.
fyrirheitum til þessa. Vissu-
lega er margt, sem napðsyn
ber til að endurskpða*jgi) í þyí
efni er hætt við að"sitt sýnist
•hverjum.
Undirritaður er t. d. þeirr-
ar skoðunar að sami rnáður
ætti að fara með ýald iorseta
og forsætisráðherra. Þjóðin
ætti siálf að kiósa sér fpr-
sæfisráðherra, í stað þess §ð
hafa þann hátt 4,' sem ní\ er.
Þjóðin á rétt á*að viía með
vissu hver fari með stjérnar-
forustu pæsta kiörtímabiiið.
Þá er r.étt að lösbinila það.að..
forseti rnesi eigi vera c-ííav .í
kjöri én tvö kiörtírnaþil i röS.
Loks væri' rétt að kðsinn væri
sérstakur varaforseti, sem
gæti bá ,t. d. um Isio verið
forseti sameinaðs albin'gis.
Þá raá benda á að núverandi
déildarskipting a’þmgls á
ekki lengur rét.t á sér. .Öðru
máíi glgndi þéeár súinir bing
nia.nna voru kjörnir af kpp-
unsi til s.etu í efri dejl^ al-
þinais.
Þá þarf nð stöðva pá þtóun,
sem'verið hefur un.danfarip
(Franibald á 10. síðii).
iiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiuiiinimiiiHimiiiiiitiiiiiiiiiuiiiiiiuiiitiuiiiiiiuiimiiimiG<
• úmimmi:iiimnmmummnnimmmumn!immm«mmmmm?imrmi:tisHHmim
Konráð Þorsteinsson, Sauðárkróki:
Ég tel fyrirhugaða breyt-
ing.ui kjördæmaskipunar tví-
mtelalaust líklega til mikilla'
bóta.
Það eru pkki mörg rök sem
komið hai'a fram gegn fyrir-
hugaðri' bfeytingu á núyerandi
kj ördæmaskipan.
Er það einkum . tvennt. —
Annars vcgar það, að verið sé
að fórna við gamalli og gró-
inni þj óðfelagsskipan, og hins-
vegar að með'Stæíkkun kjör-
dætoa minnki eða glatist að
mestu persónuleg tengsli þing
manna við íbúa kjördæm.anna.
Umi fyrra atriðið er það að
segja, að m^eð breyttum- þjóð-
félagsíhóttum breytast ýms.ar
aðsæður svo engan veginn er
víst, að sama fyrirkoinulag
henti áratug pftir' áratug. Má
í því sam'b.andi þenda á það,
að á seinni titnúm hefur þróun
móla eininitt orðið sji, að
mynda stækkuð samstarfs-
sivæði. T..d. Fjórðungssam-
band Norðurlands pg Sam-
band kaupstaðanna á Vestur-
Norður- og Austurlandi Með
bættum samgöngum pg marg-
víslega auknum möguleikum
fyrir menn að efla samstarf
sín á milli þót.t þe’ir séu all-
langt hver fra iiðrum, haía
málin þróast á þann vcg, a,ð
rnönnum hefur orðið ljóst, að
vænlegra er oft til árangurs
að mann leggist á- eitt fleiri
saman. h.eldur ,en að hver japti
fyrir sig.
Ég. er þess fullyiss a&kjþr-
dæpii sem til dflcmis signan
stendur af. Sigluíirðj, Skaga- .
fjarðar- og Húna.vatr.ssýsíiun.
er betur á vegi statt msð jautn-
marga þingmenn sorn 'kósnir
eru í hejjd fyrir þs.tta svæði,
heldur en dreilfðan
an hóp- þingfulltjþa, aem j$3£n--
ir eru fyrir þett.a soína gyag&i
í mörgu lagi eins. ,cg. r.ú. er.
Sn viðbára að tengsjin roSni
milli kjósenda og þjngnaann.a
við sfækkun kj.opþæmanua
viroist mér léttveg. Þieir
Framhald á 10. sáð’u.
AlþýSualaðið — 7. febr. 1959