Morgunblaðið - 20.09.1992, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 20. SEPPEMBER 1992
HANDMENNTASKOLI ISLANDS
BOX1464 121 REYKJAVÍK SÍMÍ: 91/627644
Handmenntaskóli Islands hefur kennt yfir 1800 Islendingum bæði heima og
erlendis á síðastliðnum ellefu árum. Hjá okkur getur þú lært Teikningu, Lita-
meðferð, Skrautskrift, Innanhússarkitektúr, Hfbýlafræði og Garðhúsa-
gerð - fyrir fullorðna - og Föndur og Teikningu fyrir böm í bréfaskóla-
f ormi. Þú færð send verkefni frá okkur, sendir okkur úrlausnir þínar og þær eru
sendar leiðréttar til baka. - Biddu um kynningu skólans með því að senda
nafn og heimilisfang til okkar eða hringdu í síma 627644 núnastrax, símsvari
tekur við pöntun þinni á nóttu sem degi. -Tlmalengd námskeiðanna stjórnar
þú sjálf(ur) og getur þvl hafið nám þitt, nvenær sem er, og verið viss um fram-
haldið. Hér er tækifærið, sem þú hefur beðið eftir til þess að læra þitt áhuga-
svið á auðveldan og skemmtilegan hátt. - Nýtt hjá okkur: Listmálun.
ÉG ÓSKA EFTIR AÐ FÁ SENT KYNNINGARRIT HMÍ
MÉR AÐ KOSTNAÐARLAUSU
MYNDLIST
í áföngum
Kennari Einar Hákonarson listm.
Námskeið í teikningu og málun verða haldin í vinnú-
stofu minni í Vogaseli 1, Breiðholti, 1. okt.-2. nóv.
Innritun í síma 71575 í dag og næstu daga.
1. áfangi, byrjendur, 30 kennslustundir.
Teiknun og málun. Mánudaga og fimmtudaga
kl. 17.30-19.30.
1. áfangi, byrjendur, 30 kennslustundir.
Teiknun og málun. Mánudaga - fimmtudaga
kl. 20.00-22.00. Kennsla hefst 1. okt.
Aldurslágmark 16 ára.
SIEMENS
Frystikistur og frystiskápar
Siemens frystitækin eru eins og aðrar
vörur frá þessu öndvegisfyrirtæki:
traust, endingargóð og falleg.
Lítið inn til okkar og skoðið úrvalið.
SMITH&NORLAND
NÓATÚNI 4 • SÍMI 28300
Aðstandendur Dunganons á sviði
Borgarleikhússins að lokinni frum-
sýningu. Á innfelldu myndinni eru
þau Björn Th. Björnsson, höfundur
verksins, Brynja Benendiktsdóttir,
Ieikstjóri, og Hjalti Rögnvaldsson sem
leikur titilhlutverkið.
HEILLANDIMAÐUR
_________Leiklist_______________
Súsanna Svavarsdóttir
Leikfélag Reykjavíkur:
Dunganon.
Höfundur: Bjöm Th. Björnsson.
Leikstjóri: Brynja Benedikts-
dóttir. Leikmynd og búningar:
Siguijón Jóhannsson. Tónlist:
Hjálmar H. Ragnarsson. Lýsing:
Lárus Björnsson
Við íslendingar höfum ailtaf
haft yndi af mönnum sem ekki
hafa passað inn í samfélagið —
einkum og sér í lagi ef þeir hafa
búið erlendis. Okkur finnst ekkert
varið í þá sem eru hér. Flest drykk-
felld skáld á íslandi hafa búið í
Kaupmannahöfn og fjarlægðin
sveipar þá dulrænum ljóma — sér-
staklega ef þeir hafa látið svo lítið
að líta við á skerinu öðru hverju
og vera með fíflagang.
Og nú er Karl Einarsson kominn
í hópinn — og hann hlýtur að hafa
verið mesti ræfillinn, því um hann
hefur verið samið leikrit á meðan
hinir hafa aðeins fengið um sig
sjónvarpsþátt.
Karl þessi, eða Dunganon, eitt
af gervinöfnum hans sem leikritið
er nefnt eftir, hefur afgreitt heim-
inn og allt hans prump. Hann hef-
ur prívat sannleika, talar aldrei um
staðreyndir, skiptir um tungumál
eftir hentisemi — talar meira að
segja eigið tungumál ef svo ber
undir og kennir það við hið forna
Atlantis. Hann vélar vindla og
koníak út úr öllum sem hann hitt-
ir, reykir mikið, drekkur mikið og
sést aldrei borða, utan einu sinni
þegar hann borðar tvær teskeiðar
af smokkfiskableki.
Hann er trúverðug fyllibytta;
tekur að sér alla sem eiga um sárt
að binda — kvænist gyðingastúlku
í seinni heimsstyijöldinni, bjargar
sígauna frá því að lenda í útrým-
ingarbúðum og tekur hann inn á
heimili sitt sem er óteljandi sjón-
hverfingastaðir um Evrópu, tekur
einnig inn íslenska kerlingu sem
hefur týnt karlinum sínum. Hann
má ekkert aumt sjá — fyrr en það
kemur of nálægt honum. Um leið
og fólk er komið inn fyrir þröskuld-
inn hjá honum verður honum inni-
lega sama um það.
Það er óhætt að segja að þetta
sé heillandi eintak af manni og
full ástæða til að skrifa um hann
leikrit — einkum og sér í lagi vegna
þess að saga hans er óljós og slit-
rótt og sannleiksgildi hennar óvíst.
Kannski er það kostur; því færra
sem til er um hann, þeim mun
auðveldara er að ljúga því að okk-
ur hinum að hann komi okkur eitt-
hvað við. Það er loddaraskapur a
la Dunganon. Hann starfaði jú
helst við það að leika á hégóma-
girnd, lélegt gildismat og heimsku
samferðamanna sinna.
En þótt engin sé sagan, verkið
hafi í rauninni hvorki upphaf né
endi, og Dunganon komi manni
jafnlítið við í lok og upphafi, renn-
ur sýningin áreynslulaust inn um
annað og út um hitt. Lengi vel
leiddist mér ekkert, vegna þess að
ég var alveg viss um að bráðum
færi eitthvað að gerast. En það
gerðist ekkert. Dunganon þessi
synti í koníaki, að því er virðist, í
gegnum lífið. Var í Þýskalandi, en
aldrei í lífshættu samkvæmt sýn-
ingunni, bara leikskránni. Svo fór
hann til Brussel og loddaðist þar
og svo til Kaupmannahafnar og
varð skjalafalsari á milli þess sem
hann þóttist skoða sykurrófur. Það
er ekkert ris í verkinu og engin
átök — enda Dunganon með fá-
dæmum tilfinningasljór. Það jsr
nánast eins og hjarta- og heilalínu-
ritið í honum sé steindautt. Þetta
er eiginlega ekkert leikrit.
Og af því að Dunganon er flakk-
ari er alltaf að koma nýtt fólk inn
í líf hans, svo það þarf ótrúlega
stóran haug af leikurum til að leika
agnarsmáar rullur sem kalla ekki
á neinn leik. Sumir segja nokkrar
setningar og hverfa, aðrir verða
voða reiðir og fara, fæst af kven-
fólkinu í sýningunni hefur þurft
handrit. Þær hafa ekkert að segja.
Þær eru bara hjá þessum arma
skratta. Sumar selur hann. Hann
á ekkert, en það er allt í lagi, því
hann getur alltaf farið heim til
mömmu.
Hjalti Rögnvaldsson leikur
Dunganon, svipbrigðalausa orð-
hákinn sem þvælir mönnum fram
og til baka með bullinu í sér, bulli
sem hefur enga eftirminnilega lífs-
speki, heldur er bara útúrsnúning-
ar og rugl. Undir þessu flata,
skeytingarlausa Dunganon-yfir-
borði er ekki erfitt að nema sterk-
an og voldugan ieikara — en hon-
um er ekki hleypt út. Eins og
Dunganon er lagður virkar hann
einhliða fremur en flókinn og þótt
Hjalta muni ekkert um að uppfylla
þau skilyrði, er ljóst að hann hefði
átt bitastæðara hlutverk skilið
fyrst verið var að sækja hann til
Noregs. Dunganon er eins og
spennitreyja á honum.
Ursúlu, gyðingastúlkuna sem
hann kvænist, leikur Steinunn
Ólína Þorsteinsdóttir. Úrsúla er
eiginlega eini „karakterinn" í sýn-
ingunni. Hún er yfírborðssaklaus,
hefur næga sjálfsbjargarviðleitni
til að leyfa sér að vera spillt, nógu
heiðarleg til að bjarga lífi karlsins
sem bjargaði henni og er hjá hon-
um á meðan hún- þarf á því að
halda. Þá er hún líka farin. Stein-
unn Ólína skilaði andstæðunum í
Úrsúlu ágætlega, kom saklaus inn,
síðan hlaupandi inn í loddaralíf
Dunganons sem hún aðlagðist af
lífsnauðsyn — svo var hún horfin.
Valgerður Dan var í hlutverki
Kristínar, íslensku sjómannsfrúar-
innar sem Dunganon tekur að sér
og barnar á meðan hún dvelur í
pútnahúsi sem hann rekur í Bruss-
el. Þetta er vel unnið hlutverk;
Valgerður sýnir konu sem hvorki
miklar fyrir sér aukaatriði né aðal-
atriði, heldur reisn sinni í gegnum
allan sollinn og hefur jafnvel gam-
an af.
Guðmund Einarsson, bróður
Dunganons, leikur Árni Pétur Guð-
jónsson og skilar þessari „steríó-
týpu“ af vísindamanni eins og sam-
kvæmt einhveijum leiðarvísi þar
um. Hann er barnslegur og viðutan
og fremur óáhugaverður.
Restin af hlutverkunum eru ein-
hvers konar vasarullur. í þeim eru
Kristján Franklín Magnús, Guðrún
Ásmundsdóttir, Karl Guðmunds-
son, Þorsteinn Gunnarsson, Mar-
grét Helga Jóhannsdóttir, Steindór
Hjörleifsson, Jón Hjartarson,
Þröstur Guðbjartsson, Björn Ingi
Hilmarsson, Jón Júlíusson, Eggert
Þorleifsson, Jakob Þór Einarsson,
Felix Bergsson, Jón Stefán Kristj-
ánsson, Valdimar Örn Flygenring,
Ellert A. Ingimundarson og Saga
Jónsdóttir — auk Hjartar Howsers
sem leikur á harmónikku. Um þessi
persónur þeirra er það að segja
að þær voru bara í leikritinu til
að vera fórnarlöm Dunganons.
Furðulega mikið af góðum leikur-
um að leika margar vondar rullur
— en nógu miklir listamenn til að
gera það af kostgæfni. Einkum
þeir Þröstur Guðbjartsson, sem
gerði sér stórgóðan mat úr hlut-
verki herra Ross kaupsýslumanns,
og Jón Júlíusson í hlutverki Sjúrd-
ar Paturssonar, vallara frá
Kirkjubæ í Færeyjum.
Leikstjórinn á verulegt hrós skil-
ið fyrir að gera þetta verk að
tveggja og hálfrar stundar leiksýn-
ingu. Það þarf hugvitssemi til að
láta endurtekin hrokaflog einnar
persónu lifa á sviðinu og þótt segja
megi að hún' beri ábyrgð á því að
Dunganon er svona dauður, verður
manni á að spyija: Hvað er svosem
hægt að gera við svona fyllikalla?
En það er augljóst að leikstjóri og
leikmyndateiknari hafa unnið náið
saman og ná því að gæða verkið
lífi á sviðinu. Fyrst til að byija
með leist mér ekki á leikmyndina;
enn einu sinni haugur af drasli á
miðju gólfi sem snerist. En þarna
var ekki um neitt listrænt flipp að
ræða, heldur kom í ljós að í haugn-
um voru engin aukaatriði. Hann
leystist upp, raðaðist saman aftur,
breyttist og snerist og sjónrænt
var sýningin skemmtileg. í lokaatr-
iðinu, þegar Dunganon er við ræt-
ur Heklu, var leikmyndin svo sér-
lega skemmtilega hugsuð og unnin
að mér fannst bara allt í lagi að
Dunganon gengi út af sviðinu með
setningu sem líktist ekki lokasetn-
ingu fremur en upphafssetningu.
Tónlist Hjálmars H. Ragnarssonar
var fallega lýrísk og leikin á harm-
ónikku í skiptingum á sviðinu.
Hana hefði mátt nota miklu meira,
því hún var full af skemmtilegum
stemmningum.