Morgunblaðið - 06.11.1992, Qupperneq 27

í\
26
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1992
rr~. f?iP*a*t;sT»A:*
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. NÓVEMBER 1992
<T
27
fUínrp Útgefandi utÞIiifeife Árvakur h.f., Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi Björn Vignir Sigurpálsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar: Aðal-
stræti 6, sími 691111. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 691122. Áskriftar-
gjald 1200 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 110 kr. eintakið.
Farmgjöld
skipafélaganna
að var hyggileg ákvörðun hjá
skipafélögunum að draga
úr boðaðri 6% hækkun farm-
gjalda. Allar aðstæður eru þannig
í efnahagsmálum og atvinnulífi
þjóðarinnar, að hvorki opinberir
aðilar né einkafyrirtæki geta
hækkað verð á vörum eða þjón-
ustu nema brýna nauðsyn beri til.
Farmgjaldahækkun skipafé-
laganna olli úlfaþyt, enda kom
hún einmitt á þeim tíma, þegar
aðilar vinnumarkaðarins, ríkis-
stjóm og stjómarandstaða áttu í
viðræðum um aðgerðir í efna-
hagsmálum til að draga úr. halla-
rekstri atvinnuveganna og vax-
andi atvinnuleysi. Þessar viðræð-
ur hafa fyrst og fremst snúist um
leiðir til að draga úr kostnaði og
álögum á atvinnufyrirtækin í stað
gengisfellingar. Hækkanir skipa-
félaganna gengu því þvert á þess-
ar fyrirætlanir og allt andrúm í
þjóðfélaginu.
Viðbrögðin létu ekki á sér
standa, því forustumenn vinnu-
markaðarins mótmæltu farm-
gjaldahækkunum og jafnframt
kom málið til umræðu á Alþingi.
Sú staðreynd að skipafélögin til-
kynntu svo til samtímis um 6%
meðaltalshækkun farmgjalda gaf
tilefni til umræðna um, hvort
gengið hefði verið gegn ákvæðum
laga um verðlag, samkeppnis-
hömlur og óréttmæta viðskipta-
hætti. Forstjóri Eimskipafélags-
ins vísaði því algerlega á bug að
um samráð hefði verið að ræða.
Þessi ákvörðun hefði verið tekin
vegna versnandi afkomu. Fyrstu
sex mánuði ársins minnkaði
hagnaður Eimskipafélagsins stór-
lega og nam aðeins 18 milljónum
króna og óljóst er, hvort félagið
skilar nokkrum hagnaði í ár.
Samskip töpuðu hins vegar 130
milljónum króna fyrstu sex mán-
uði ársins. Flutningar skipafélag-
anna hafa dregist verulega saman
vegna efnahagssamdráttarins,
um 10% hjá Eimskip en nokkru
minna hjá Samskipum. Þá rétt-
lættu forstjórar skipafélaganna
6% farmgjaldahækkunina með
því, að veruleg lækkun hafí orðið
á farmgjöldum á árinu, eða allt
að 9%.
Um það er ekki deilt, að rekstr-
arumhverfi skipafélaganna hafí
versnað á árinu. En þar er allur
atvinnurekstur á sama báti, að
ekki sé talað um ríki og sveitarfé-
lög, sem misst hafa verulegar
tekjur í efnahagssamdrættinum.
Fyrirtæki geta ekki gert ráð fyrir
hagnaði, hvemig sem árar í þjóð-
félaginu. Stundum er hagnaður-
inn mikill, en stundum minni, og
fyrirtæki hljóta að gera ráð fyrir
því, að til tapreksturs geti komið.
Hvergi í heiminum geta fyrirtæki
gengið út frá hagnaði sem vísum,
hvemig sem árar. Tap ár eftir
ár er hins vegar óviðunandi. Þeg-
ar illa árar verða fyrirtækin að
mæta minnkandi hagnaði með
hagræðingu í rekstri, niðurskurði
útgjalda og spamaði. Atvinnulífíð
gerir þær kröfur til hins opinbera
og verður að sæta því, að sömu
kröfur séu gerðar til þess.
Verðlagsráð gaf ákvörðun
farmgjalda frjálsa 1. apríl sl. og
byggði það m.a. á því, að farm-
gjöldin hafa farið stöðugt lækk-
andi undanfarin ár. Forstjóri Eim-
skipafélagsins, Hörður Sigur-
gestsson, segir, að farmgjöld fyr-
irtækisins hafí lækkað um 35%
undanfarin sjö ár. Afnám verð-
lagsákvæða á farmgjöldum hlýtur
að vera forustumönnum skipafé-
laganna mikið ánægjuefni. Fijálst
verðlag í flutningaþjónustu hlýtur
að leiða til hagkvæmari "rekstrar
og þar af leiðandi hagstæðari
flutningsgjalda, en engin trygg-
ing er fyrir því nema um sam-
keppni sé að ræða. Það er mikil
spuming, hvort samkeppnin sé
nægjanleg í íslenzkum sjóflutn-
ingum.
Það var rétt ákvörðun hjá
skipafélögunum, og reyndar óhjá-
kvæmileg, að endurskoða farm-
gjaldahækkunina. Eimskipafé-
lagið ákvað, að gjaldskráin hækki
um 4% að meðaltali, en Samskip
féll alveg frá sinni hækkun, í bili
a.m.k. Forstjórar beggja skipafé-
laganna skýra endurskoðun fyrri
ákvörðunar með því, að hún hafí
verið gerð eftir viðræður við við-
skiptavini fyrirtækjanna og aðra
hagsmunaaðila. Hörður Sigur-
gestsson bætti því við, að þeir
pólitísku vindar hafi blásið þessa
haustdaga, sem hafí gert það erf-
itt að koma farmgjaldahækkun-
inni fram, þótt engin efnisleg rök
hafi komið fram gegn nauðsyn
hennar fyrir skipafélögin.
Forstjóri Eimskipafélags ís-
lands sagði ennfremur:
„Við höfum bent á, að hér rík-
ir óraunhæf samkeppni og þá er
átt við samkeppni, sem leiðir til
taps, sem menn hafa ekki efni
á. En ég vek athygli á því, að
áfram er samkeppni á þessum
markaði, þó menn leitist nú við
að ná rekstraijafnvægi á ný.
Samkeppni er áfram um verð og
gæði.“
Að sjálfsögðu er það rétt, að
það þjónar ekki almannahags-
munum til lengdar, að samkeppn-
in leiði til taprekstrar. Hins vegar
verða skipafélögin að taka tillit
til þess umhverfís sem þau búa
við. Efnahagslegar aðstæður í
þjóðfélaginu um þessar mundir
Íeyfa ekki hækkanir á farmgjöld-
um fremur en aðrar hækkanir á
vörum og þjónustu, hvorki hjá
einkaaðilum né opinberum aðil-
um.
Þingsályktunartillaga um þjóðaratkvæði um EES felld á Alþingi
Málið án efa samþykkt í
þj óðaratkvæðagr eiðslu
- segir Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra
„SKOÐANAKANNANIR hafa bent til þess að framan af var þjóðin
mjðg óráðin en nýjasta skoðanakönnunin bendir til þess að það sé meiri-
hluti fyrir samningnum. Ég hef aldrei verið í nokkrum vafa um að ef
málið yrði lagt undir þjóðaratkvæði, þar sem menn yrðu að bera ábyrgð
á því að hafna samningnum, þá yrði hann samþykktur með miklum
meirihluta. Það varðar hina efnislegu niðurstöðu en það er hins vegar
óviðkomandi þessari tillögu sem var ekki um bindandi þjóðaratkvæða-
greiðslu," sagði Jón Baldvin Hannibalsson utanríkisráðherra eftir at-
kvæðagreiðslu á Alþingi um þingsályktunartillögu stjórnarandstöðunnar
um þjóðaratkvæði vegna EES-samningsins í gær. Ingibjörg Sólrún Gísla-
dóttir, fyrsti flutningsmaður tillögunnar, sagði að ríkissljómin hefði
ekki viljað þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem hún hefði ekki treyst því að
meirihluti þjóðarinnar styddi EES-samninginn.
„Stjómarandstaðan «er sem kunn-
ugt er klofin í afstöðu sinni til samn-
ingsins. Fyrir sumum vakir að skýla
sér á bak við tillögu um þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Þegar málið er skoðað
nánar stenst það ekki, vegna þess að
þetta var ekki tillaga um þjóðarat-
kvæðagreiðslu þar sem úrslit yrðu
bindandi. Þetta er þess vegna lítið
meira en skoðanakönnun og hefur
ekki annað gildi,“ sagði Jón Baldvin.
Hann sagði einnig að ef stjórnar-
andstaðan hefði viljað flytja tillögu
um bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu
hefði það kallað á allt annarskonar
vinnubrögð með tillögu um breytingu
á stjómarskránni, sem hefði fengið
öðruvísi umfjöllun.
Láta ekki þrýstihópa stýra sér
. Davíð Oddsson forsætisráðherra
sagði sér hefði ekki komið á óvart
að þingmennirnir Eyjólfur Konráð
Jónsson og Ingi Björn Albertsson
greiddu atkvæði með tillögu stjóm-
arandstöðunnar og sagði að Eggert
Haukdal, sem sat hjá við atkvæða-
greiðsluna, hefði áður verið búinn að
tjá sér að hann myndi ekki greiða
atkvæði með stjómarandstöðunni.
Aðspurður um þær kröfur sem
fram hafa komið um þjóðaratkvæða-
greiðslu sagði Davíð að þingmenn
yrðu að láta samvisku sína ráða.
„Þeim ber að gera það þó komi kröf-
ur eða þrýstingur. Það er megininntak
í stjómmálum að menn láta ekki
þrýstihópa stýra sér. Það er hollara
fyrir þjóðina að menn séu staðfastir
í þeirri trú, vinni sín verk sem stjóm-
skipun íslands felur þeim að vinna
en feli sig ekki á bak við tílþrif af
þessu tagi,“ sagði Davíð.
Davíð sagði að ekki væri heil brú
í tillöguflutningi manna sem héldu
því fram að EES-samningurinn væri
brot á stjórnarskránni en vildu jafn-
framt vísa málinu til þjóðaratkvæðis.
„Hvað ætla slíkir menn að gera ef
málið hefði verið samþykkt í þjóðarat-
kvæðagreiðslu eins og skoðanakann-
anir benda til. Ætluðu þeir samt að
vera á móti málinu af því að það er
brot á stjómarskránni eða ætla þeir
að vera með málinu þrátt fyrir að það
sé brot á stjómarskránni,“ sagði
hann.
Ekki flokkspólitískt mál
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir sem
var fyrsti flutningsmaður tillögunnar
sagði að hér hefði ekki verið flokks-
pólitískt mál á ferðinni. Skoðana-
kannanir sýndu að afstaða fólks til
samningsins um EES færi ekki eftir
flokkslínum og að meirihluti þeirra
sem væru fylgjandi samningnum
vildu láta fara fram þjóðaratkvæða-
greiðslu um málið.
Hún sagðist ekki sjá neina aðra
skýringu á því að tillagan var felld
en að ríkisstjómin treysti því ekki að
meirihluti þjóðarinnar styddi EES-
samninginn. Hún sagði ómögulegt að
segja til um hvaða áhrif þessi niður-
staða hefði á framhald EES málsins
á Alþingi eða hvaða afstöðu þing-
menn tækju í ljósi þessarar niður-
stöðu.
Fulltrúaráðið vaknaði of seint
„Þessi niðurstaða kemur ekkert á
óvart,“ sagði Ingi Bjöm Albertsson,
sem greiddi atkvæði með tillögu
stjómarandstöðunnar. Aðspurður af
hveiju hann hefði ekki orðið við
áskomn stjómar Fulltrúaráðs sjálf-
stæðisfélaganna í Reykjavík um að
endurskoða afstöðu sína og greiða
atkvæði gegn tillögunni, sagði hann
að Fulltrúaráðið hefði einfaldlega
vaknað of seint. „Við vorum búnir
að gefa út yfírlýsingar um skoðanir
okkar og setja fram nefndarálit þann-
ig að það var ekki nokkur leið fyrir
okkur að bakka með það.“
-Hefði það komið til greina? „Ég
skal ekkert segja um það. Ég á ekki
von á því en það er auðvitað eðlilegra
að menn ræði saman á fyrri stigum
máls en á lokastigi eins og þama var
ætlast til,“ sagði hann.
Eyjólfur Konráð Jónsson, sem einn-
ig studdi tillöguna sagðist hafa allt
eins búist við þessari niðurstöðu og
sagðist vona að menn myndu sætta
sig við hana þegar frá liði. Aðspurður
um áskorun Fulltrúaráðs sjálfstæðis-
félaganna sagði hann að hún hefði
að sjálfsögðu ekki haft áhrif á af-
stöðu sína til málsins.
Morgunblaöið/Kristinn
Nafnakall fór fram þegar atkvæði voru greidd á Alþingi í gær.
Nefndin sem vann að skýrslunni um sykursýki.
0
Staða sykursýkismála á Islandi
Getum vel við unað
— segir Hrafn V. Friðriksson, for-
maður nefndar um sykursýki
TÍÐNI sykursýki og fylgikvilla hennar er lægri á íslandi en í nágranna-
löndunum samkvæmt skýrslu nefndar um sykursýki. Hrafn V. Friðriks-
son, yfirlæknir og formaður nefndarinnar, segir niðurstöðu nefndarinnar
afar athyglisverða, ekki síst vegna þess að sykursýki sé mikið heilbrigðis-
vandamál I heiminum. Hann segir að með framlagi sínu í formi upplýs-
inga um sjúkdóminn geti Islendingar orðið veitendur en ekki þiggjendur
á þessu sviði heilbrigðismála. Nefndin, sem skipuð var að Guðmundi
Bjarnasyni fyrrum heilbrigðisráðherra, leggur ríka áherslu á að bætt
verði úr langvarandi aðstöðuleysi göngudeildar sykursjúkra á Landspít-
ala.
„í grófum dráttum þá er staða syk-
ursýkismála á íslandi þannig að við
getum nokkuð vel við unað. Það hefur
verið áætlað að á milli 1700 til 2500
manns þjáist af sykursýki og þurfa
um 400 af þeim á insúlínsprautumeð-
ferð að halda. Um 50 börn undir 16
ára aldri þurfa á slíkri meðferð að
halda. Tíðni insúlínóháðrar sykursýki
er aftur á móti talin fara vaxandi og
þykir það ekki óeðlilegt miðað við að
tíðni insúlínóháðrar sykursýki eykst
með vaxandi aldri og þjóðin er að eld-
ast,“ sagði Hrafn m.a. á blaðamanna-
fundi sem efnt var til í tilefni af út-
komu skýrslu um niðurstöður sykur-
sýkisnefndarinnar.
A fundunum kom fram að tíðni
Einar Stefánsson, augnlæknir, benti
líka á þátt heilsugæslu þegar hann
leiddi í ljós að færri blindast af sykur-
sýki hér en annars staðar. Tíðni ann-
arra fylgikvilla s.s. nýmabilana er líka
lægri hér en annars staðar.
I máli Reynis Tómasar Geirssonar,
læknis á kvennadeild Landspítala,
kom ennfremur fram að mjög hefur
dregið úr dánartíðni nýfæddra bama
hjá sykursjúkum konum á undanföm-
um ámm. Frá 1985 hefur enginn
burðarmálsdauði verið skráður hjá
sykursjúkum konum. Reynir sagði að
horfur sykursjúkra kvenna til að eign-
ast heilbrigð böm væru jafn góðar
og annarra kvenna þó þær þyrftu ef
til vill að leggja meira á sig á með-
sykursýki á Norðurlöndunum er mest
í Finnlandi en minnst á íslandi. Hér
er tíðni sykursýki álíka mikil og í
Þýskalandi og Bretlandi. Engin einhlít
skýring hefur fundist á misjafnri tíðni
sykursýki en athuganir hafa einkum
beinst að erfða- og umhverfisþáttum.
gögnunni.
Urdráttur úr skýrslu nefndarinnar
verður sendur Alþjóða heilbrigðisstof-
uninni en fjallað verður um skýrsluna
á sérstakri ráðstefnu um efnið 14.
nóvember.
Sjávarútvegsráðherra í opinberri heimsókn í Mexíkó
Árangnrsríkar viðræður um
samstarf sviði sjávarútvegs
Mexíkóborg. Frá Hirti Gíslasyni, blaðamanni Morgunblaðsins.
„ÞÆR viðræður sem við höfum átt hér hafa verið árangursríkar
en engum vafa er undirorpið að þær hafa opnað ýmsa möguleika
og í framhaldi af þeim geri ég mér vonir um að tekið verði upp
samstarf á tilteknum sviðum. Það er augljóst að ríkisstjórn Mex-
íkó hefur sýnt samskiptunum við ísland mjög mikinn áhuga. Sjáv-
arútvegsráðherrann hefur látið sig þessi mál miklu skipta og
rætt þau við samráðherra sína. Viðræðurnar við Salinas forseta
sýndu að hann var nyög vel heima í þeim viðfangsefnum sem við
höfum verið að tala um og hann lagði á það áherslu að aðilar í
atvinnulífinu fengu tækifæri til að halda þessu viðræðum áfram,“
sagði Þorsteinn Pálsson sjávarútvegsráðherra í samtali við Morg-
unblaðið eftir fund hans með Ueguillerro Jinines Morales sjávarút-
vegsráðherra Mexikó sem lauk á miðvikudag.
„Sama viðhorf kom einnig fram
á fundi með viðskiptaráðherranum
sem ræddi einnig nokkkuð ítarlega
um nýjan fríverslunarsamning
Mexíkó, Bandaríkjanna og Kanada.
Ég lýsti þar áhuga á því að fylgj-
ast með þessari þróun og kanna
með hvaða hætti væri __ hægt að
bæta viðskiptasamband íslands og
þessara nýju fríverslunarríkja í
Norður-Ameríku. Ráðherra sýndi
því áhuga að það yrði kannað frek-
ar“. sagði Þorsteinn.
„Þessar viðræður hafa fyrst og
fremst snúist um samstarf á sviði
sjávarútvegs. Þar' kom fram að
hálfu sjávarútvegsráðherrans á
fundi okkar að þeir hafa ákveðið
að greiða fyrir þessum samskiptum
með því að fela einum aðila í ráðu-
neytinu að fara með samskipti við
önnur stjórnvöld sem koma að þess-
um málum. Þeir íslendingar sem
vilja taka upp samskipti geta þá
leitað til þessa eina aðila sem aftur
greiðir fyrir samskiptum við önnur
stjórnvöld sem þurfa að koma að
slíkum málum.
Ég met það mikils að þetta skref
skuli hafa verið stigið því það sýn-
ir áhuga mexíkönsku ríkisstjóm-
arinnar að greiða fyrir þessum sam-
skiptum. Það sem helst hefur kom-
ið til umræðu milli forystumanna í
sjávarútvegi á íslandi og í Mexíkó
er gagnkvæmt samstarf um til-
raunaveiðar og hugsanleg sala á
þekkingu okkar í gæðastjómun og
í framhaldi af því könnun á mögu-
leikum á samstarfi í markaðsmál-
um. Fulltrúar þeirra sem era að
smíða smábáta hafa einnig verið
hér í viðræðum við hugsanlega
samstarfsaðila og það sýnast góðir
möguleikar á raunhæfu samstarfi.
Ég tel mjög mikilvægt að stjórn-
völd haldi þannig á málum bæði á
íslandi og í Mexíkó að þau greiði
fyrir þessum samskiptum. Það er
líka mikilvægt að menn geri sér
grein fyrir því að það gerist ekkert
í þessum efnum í einni svipan. Þetta
era samskipti sem verður að þróa.
Menn planta ekki fullvöxnu tré
samskipta þessara þjóða. Menn
_verða að sá og uppskera í samræmi
við það hvemig þeir huga að gróðr-
inum. Mér sýnist að þetta starf sé
komið á góðan rekspöl."
Sjávarútvegsráðherra sagðist
líka hafa átt áhugaverðar viðræður
við bankastjóra íjárfestingabanka
sem hefur það meginhlutverk að
greiða fyrir utanríkisviðskiptum,
útflutningi og erlendri fjárfestingu. *
„Það er greinilegt að af þeirra
hálfu er lögð mikil áhersla á að
samstarf af þessu tagi takist. Þess-
ar viðræður sýndu að þeir hafa lagt
í þessa hlið málsins töluverða hugs-
un. Þeir era ekki með neina beina
styrki en þessi banki vinnur hvort-
tveggja með öðram viðskiptabönk-
um og í einhveijum tilvikum með
beinum lánum til samstarfsaðila.
Þá vinna þeir gjaman með aðilum
við hagkvæmniathuganir og þróun
verkefna. Ég tel að nú sé kominn
raunhæfur jarðvegur fyrir sam-
starfsverkefni íslendinga og Mex-
íkóa en legg á það áherslu að menn
fari varlega. En eftir þessa heim-
sókn telja þeir möguleika sem helst
hafa verið ræddir hafí verið opnað-
ir og aðilar í sjávarútvegi hafí núna
tækifæri til að vinna þessi mál
áfram.“
Þorsteinn sagði að íslendingar
gætu ekki gert sér vonir um að
þegar í stað verði um umfangsmik-
il samskipti að ræða milli þjóðanna.
„Ég hygg að það sé betra að fara
hægt og þróa samskiptin. Það er
greinilegt að bæði heimsókn sjávar-
útvegsráðherra Mexíkó til íslands
í sumar og svo þeir fundir sem nú
hafa verið haldnir hér í Mexíkó
hafa ekki aðeins aukið skilning
heldur hafa þeir líka skapað traust
milli aðila, bæði innan stjórnkerfis-
ins og ekki síður á meðal forystu-
manna í sjávarútvegi hér í Mexíkó
og íslendinga. Ég tel að það sé
mjög þýðingarmikið að skapa þenn-
an trúnað og traust sem verður að
vera undirstaða allrar frekari sam-
vinnu og ég tel að sá árangur hafi
náðst í þessari heimsókn."
Að sögn Þorsteins ræddu sjáv-
arútvegsráðherramir á einkafundi
frekari samvinnu þjóðanna á sviði
alþjóðamála, einkum hvað varðar
réttindi strandríkja til að nýta auð-
lindir innnan sinnar eigin lögsögu.
„Ég átti mjög gott samstarf við
Mexíkó á hafréttarráðstefnunni og
á ráðstefnum til undirbúnings um-
hverfísráðstefnunni í Ríó.
Við ræddum áframhaldandi sam-
starf á ráðstefnu sem Sameinuðu
þjóðimar undirbúa í Kanada um
ábyrgar fískveiðar. Mexíkóar eiga
við svipaðan vanda að etja og við
vegna hvalveiðanna, þar sem er
dauði höfranga við túnfískveiðar.
Vegna þess hafa Bandaríkin sett
viðskiptabann á túnfísk frá Mexíkó
sem kemur landinu afar illa. Við
urðum því ásáttir um að auka sam-
vinnu okkar í hafréttarmálum á
alþjóðasviði í framtíðinni. Við eram
í raun og vera að stíga fyrstu skref-
in í þá átt að breikka starfsemi
sjávarútvegsins þannig að hún nái
til samstarfsverkefna meðal ann-
arra þjóða. Slík skref hafa verið
stigin t.d. í Chile, og hér erum við
á hinn bóginn að opna nýja mögu-
leika, þá tel ég vera þá raunhæf-
ustu eins og sakir standa,“ sagði
sagði Þorsteinn Pálsson.
Fischer vann auð-
veldan lokasigur
___________Skák
Margeir Pétursson
EINVÍGINU umtalaða sem
hófst 2. september er nú lokið.
Bobby Fischer vann Boris
Spasski í tíunda skiptið í gær-
kvöldi og tryggði sér sigur-
launin, u.þ.b. 200 milljónir ísl.
króna, en Spasskí fær jafnvirði
87 milljóna í sinn hlut. Spasski
hafði hvítt I 30. einvígisskák-
inni í Belgrad í gær. Hann
lagði snemma út í sóknarað-
gerðir gegn kóngi Fischers en
þær reyndust illa ígrundaðar
og Fischer náði undirtökunum.
Það fór að hrikta í stöðu
Spasskís og í 18. leik reyndi
hann mannsfórn í örvæntingu.
Vamir Fischers héldu og hann
vann auðveldan sigur í aðeins
27 leikjum. Á verðlaunaaf-
hendingunni lýsti Lothar
Schmidt, yfirdómari, því yfir
að Fischer hefði varið heims-
meistaratitilinn og hann var
krýndur lárviðarsveig.
Taflmennskan í einvíginu var
afar misjöfn og skákin í gær var
ein sú slakasta af hálfu Spasskís.
Lokatölumar urðu 10-5 Fischer
í vil, en 15 skákum lauk með
jafntefli. Ef þau era talin með fór
einvígið 17*/2— 12‘/2. Þetta era
furðulega líkar tölur og í Reykja-
vík 1972. Þá vora tefldar 20
skákir auk þess sem Spasskí var
dæmdur sigur í annarri skákinni
þegar Fischer mætti ekki til leiks.
Úrslit í tefldum skákum urðu
12*/2—7‘/2 fyrir Fischer. Styrk-
leikamunur þeirra á millum virð-
ist því ekki hafa breyst þrátt fyr-
ir 20 ára fjarvera Fischers frá
keppni.
Fischer sýndi á köflum gamal-
kunnug snilldartilþrif en var
stundum fjarri sínu besta.
Spasskí var einnig mistækur, rétt
eins og 1972 urðu honum stund-
um á hálfgerð byijandamistök.
Eftir þetta einvígi er ekki auð-
velt að átta sig á því hve miklu
af styrkleika sínum Bobby Fisc-
her hefur glatað síðan 1972.
Hann ætti þó a.m.k. að vera í
hópi 20-30 sterkustu skákmanna
heims og skáklega séð hefur hann
komist þokkalega frá þessari
frumraun sinni.
Nú vaknar hins vegar sú stóra
spurning hvort og hvenær Fisc-
her tefli næst. Janosz Kubat, sem
skipulagði einvígið fyrir serbn-
eska fjármálamanninn Vasiljevic,
hefur staðfest að samningavið-
ræður séu í gangi um einvígi
Fischers við ungversku stúlkuna
Júdit Polgar, sem er aðeins 16
ára. Hún er stigahæsta skákkona
heims og jafnframt yngsti stór-
meistari í heimi. Verði af því ein-
vígi verður það væntanlega háð
á hollensku eyjunni Araba við
norðurströnd S-Ameríku. Hol-
lenskur milljónamæringur hefur
boðist til að Qármagna einvígið
með hundruðum milljóna króna,
en hann hefur áður staðið fyrir
skákmótum á Araba með þátt-
töku Júditar. í fyrra tefldi hún
þar einvígi við rússneska stór-
meistarann Lev Polugajevskí.
30. einvígisskákin:
Hvítt: Boris Spasskí
Svart: Bobby Fischer
Kóngsindversk vörn
I. d4 - Rf6 2. c4 - g6 3. Rc3
- Bg7 4. e4 — d6 5. f3 — 0-%
6. Be3 — Rc6 7. Rge2 — a6 8.
h4 — h5 9. Rcl - Rd7!
í 12. skákinni svaraði Fischer
með 9. — e5 10. d5 — Re7 og
tapaði illa, en í þeirri 28. á sunnu-
daginn lék hann hér 10. — Rd4
og náði um síðir að jafna taflið.
Nú undirbýr hann atlöguna á
miðborðið á framlegan hátt og
Spasskí bregst ekki rétt við.
10. Rb3 - a5!? 11. a4?!
Spasskí lætur framlega tafl-
mennsku Fischers ragla sig í rím-
inu. Hann er að reyna að gera
það sama og í 12. skákinni, loka
drottningarvæng og miðborði og
einbeita sér að sókn á kóngs- ífc.
væng. En hér era engin skilyrði
fyrir slíka áætlun. Þetta er vara-
söm veiking, til greina kom 11.
d5 eða 11. Ra4!?
II. - Rb4 12. Be2 - b6 13. g4
— hxg4 14. fxg4 — c5 15. h5?
Ef hvítur hefði lokað miðborð-
inu með 15. d5 hefði hann enn
átt að geta haldið í horfínu. Sautj-
ándi leikur Spasskís er einnig
mjög gáleysislegur.
15. - cxd4 16. Rxd4 - Rc5 17.
Rd5?! - Bb7
■ bcdat o h
Hvíta staðan er að hrynja og
hann getur ekki komið drottningu
sinni nægilega fljótt í kóngssókn-
ina. Fischer hótar 17. — e6 og
að vinna peðið á e4. Spasskí gríp-
ur til örþrifaráða.
18. Rf5?! - gxf5 19. gxf5 -
Bxd5 20. exd5
Millileiknum 20. Hgl er ein-
faldast að svara með 20. — Kh8
20. - Bxb2!
Þetta óforskammaða peðsrán
sýnir best hversu máttlaus sókn
Spasskís er.
21. Kfl - Dd7 22. Dbl - Bxal
23. Hgl+ - Kh8
Spasskí gat lifað í voninni um
23. — Kh7?? 24. f6+, en nú er
öll von úti.
24. Dxal+ - f6 25. Dbl - Hg8
26. Hg6 - Hxg6 27. hxg6 -
Kg7 og með heilan hrók undir
og ekki snefíl af sóknarfærum
gafst Spasskí upp.
Þörungaverksmiðjan
dregur saman seglin
Miðhúsum, Reykhólahreppi.
NÚNA ERU að hætta 8 manns bjá Þörungaverksmiðjunni, en 5
verða starfandi í vetur. Þeir sem hætta eru flestir búnir að fá vinnu
og ætlunin er að byrja aftur í Þörungaverksmiðjunni í febrúar eða
mars.
Skiptar skoðanir hafa verið hér
árum saman hvort verksmiðjan eigi
að vera í gangi yfír háveturinn
vegna þess að þá er dýrast að reka
verksmiðjuna vegna óhagstæðs
orkuverðs.
Samkvæmt viðtali við Pál Ágúst
Ásgeirsson forstjóra, þá var þessi
ákvörðun tekin fyrir löngu og er
hún að koma til framkvæmda nú.
— Sveinn