Morgunblaðið - 31.03.1993, Qupperneq 14

Morgunblaðið - 31.03.1993, Qupperneq 14
14 MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 31. MARZ 1993 Að eta steinsteypu eftir Johönnu Sigurðardóttur SI. sunnudag birtist grein eftir Agnesi Bragadóttur, blaðamann Morgunblaðsins, um húsbréfakerf- ið. Greinin einkennist af miklu of- forsi gegn aðgerðum mínum í hús- næðismálum og eru skrifin með þvílíkum dylgjum, rangfærslum og órökstuddum fullyrðingum að með ólíkindum er. Þessi grein dæmir sig sjálf og því varla svara verð. Hins vegar er það ijóst að sjónarmið Agnesar eru oft túlkuð sem afstaða Morgunblaðsins, með réttu eða röngu. Þess vegna er nauðsynlegt að fara yfir „steinsteypuna" í skrif- um Agnesar. Fullyrt er: — að húsbréfakerfið sé hættulegt fyrir þjóðarhag, — að því er látið liggja að með því að hrófla eitthvað við „húsbréfa- spilaborginni“, eins og það er orð- að, sé hægt að bjarga atvinnulífinu, — að stór hluti fjármagns sem ausið er í húsbréfakerfið fari beint í einkaneyslu, — að ráðið sé að stórlækka lán til notaðra íbúða en ívilna nýbygg- ingum, — að þegar í stað sé hægt að ná fram vaxtalækkun með því að takmarka aðgang að kerfinu, — að húsbréfakerfið sé „eyðslu- hvetjandi neyslulánakerfi" sem stærastan þátt eigi í skuldasöfnun heimilanna, — að þjóðin neyti húsbréfa og „éti steinsteypu sína“, eins og það er orðað, gegnum húsbréfakerfið, — að sérstök greiðsluerfíðleika- lán hafi verið sett í gang vegna húsbréfakerfisins, — að kostnaður við húsbréfakerf- ið sé 44 milljarðar, — að með eða án Jóhönnu er að því látið liggja að húsbréfakerfinu verði að kollvarpa. Hér eru aðeins dregnar fram örfáar af þeim fullyrðingum sem settar eru fram. Skoðum þær nánar hverja fyrir sig. Að bera saman sykur og salt í fyrsta iagi gerir Agnes Braga- dóttir sig seka um að bera saman ósambærilega hluti. Hún staðhæfir að á þremur árum hafi útgáfa hús- bréfa verið 33 milljarðar en til sam- anburðar nemi skuld ríkissjóðs vegna útgáfu spariskírteina í 30 ár. 55 milljörðum króna. Það vekur furðu að blaðamaðurinn, sem tekur að sér að skrifa þriggja síðna grein um húsbréfakerfið, þekkir greini- lega ekki grundvallargangverkið í húsbréfakerfinu. Ríkið eða Hús- næðisstofnun eru ekki að lána neina peninga. Það eru seljendur íbúða sem lána kaupendum hluta kaupverðs íbúða í formi fasteigna- veðbréfs sem seljendur geta skipt fyrir húsbréf. Með öðrum orðum ríkið hefur ekki lánað kaupend- um íbúða eina einustu krónu af þessum 33 milljörðum sem farið hafa í húsbréf. Aftur á móti er skuld ríkissjóðs vegna spariskír- teina, beinar lántökur hjá ríkissjóði sem skattgreiðendur framtíðarinn- ar verða að bera. Sama gildir um þann samanburð þar sem blaðamaðurinn opinberar enn þekkingarleysi sitt á húsbréfa- kerfinu þegar hún ber saman þá rúmlega 4 milljarða sem hafi farið í að aðstoða Landsbankann en að „kostnaður húsbréfakerfisins í þijú ár sé 10 sinnum hærri“. Hér er ekki um að ræða kostnað sem skatt- greiðendur framtíðarinnar þurfa að bera heldur er um að ræða við- skipti seljenda og kaupenda þar sem seljandinn lánar kaupandanum í formi fasteignaveðbréfs, sem skipt er fyrir húsbréf með ríkisábyrgð. OECD hefur einmitt gert athuga- semdir við það hvernig húsnæðis- kerfið er metið í ríkissjóðslántökum. En hér á landi er ekki gerður neinn greinarmunur á lántökum sem skattgreiðendur framtíðarinnar bera ábyrgð á annars vegar og hins vegar ábyrgðar sem ríkissjóður gengst fyrir vegna húsbréfa sem veð fasteigna standa undir og selj- endur þeirra greiða. Væru þær sam- bærilegar sem viðmiðun við lántök- ur, eins og þær eru skilgreindar í öðrum OECD-ríkjum, væru iántök- ur ríkisins helmingi lægri en skuld- setning annarra OECD-ríkja. Máttur húsbréfakerfisins! — dauðateygjur atvinnulífsins Fáfræði Agnesar Bragadóttur um húsbréfakerfið kemur einnig fram í því að hún lítur algjörlega framhjá því í sinni umfjöllun að til- gangur húsbréfakerfisins var m.a. að lántökur heimilanna vegna hús- næðiskaupa yrðu sem mest settar í einn farveg. Áður var hluti íbúðar- kaupanna fjármagnaður með dýr- um skammtímalánum í bönkum sem leitt hafa til greiðsluerfiðieika og gjaldþrota margra heimila í land- inu. Talið er að eðlileg fastejgnavið- skipti á ári hveiju með nýbygging- um sé um 4-5 þúsund. Um 10-12 milljarðar fara árlega úr húsbréfa- kerfinu vegna þessara viðskipta. Ef minna væri lánað í gegnum húsbréfakerfið leitaði íjármagns- þörf íbúðarkaupenda út annars staðar, þ.e.a.s. í bankakerfinu eða hjá iífeyrissjóðum. Með öðrum orð- um; lánsijárþörf heimilanna vegna íbúðakaupa eða íbúðaskipta yrði sú sama nema skuldabyrði heimil- anna yrði meiri vegna dýrra skammtímalána í bankakerfinu. í því sambandi má nefna að ný skammtímalán vegna íbúðakaupa drógust saman frá 1989 úr 4,3 milljörðum í 800 milljónir milli ára 1991 og 1992, með tilkomu hús- bréfakerfisins. Ennfremur má minna Agnesi Bragdóttur á það, af því að hún telur að húsbréfakerfið valdi dauða- teygjum atvinnulífsins, að áður en húsbréfakerfið kom til fóru 55% af ráðstöfunarfé lífeyrissjóðanna inn í húsnæðiskerfið og voru bundin þar. Nú fara 25-26% af ráðstöfunarfé iífeyrissjóðanna tii húsnæðiskerfis- ins vegna félagslegra íbúða. Með öðrum orðum; lífeyrissjóðirnir geta i meira mæli ráðstafað sínu íjár- magni í samkeppni við annað fjár- magn á lánamarkaðnum m.a. til atvinnulífsins sem hlýtur að hafa áhrif til lækkunar vaxta í landinu. Skuldir heimilanna og húsbréfin Agnes gerir mikið úr þeim 33 milljörðum sem gefnir hafa verið út í húsbréfakerfinu á árunum 1990-1992, og fuliyrðir að hús- bréfakerfið hafi átt alvarlegasta og stærsta þáttinn í skuldaaukningu heimilanna á undanförnum árum. Áætlað er að skuldir heimilanna séu um 240 miiljarðar króna. þar af er um helmingur, eða um 127 milljarð- ar, vegna húsnæðislána frá upp- hafi. Afþessum 127 milljörðum eru aðeins 33 milljarðar vegna útgáfu húsbréfa. Eðli málsins samkvæmt vega skuldir vegna íbúðakaupa þungt í skuldastöðu heimilanna. En hver er meginskýringin á aukningu á skuldastöðu heimilanna. Eg tel að á undanförnum áratug hafi meira fijálsræði í viðskiptum opnað fyrir ýmsa lánamöguleika sem ekki voru fyrir hendi áður. Það er tiltölulega auðvelt að fá skamm- tímalán í bankakerfinu sem ekki var áður. Kröfur til iántakenda í bankakerfinu eru ekki aðrar en að veð eða sjálfskuldarábyrgðarmaður standi á bak við lán. Ekki er spurt um greiðslugetu eins og er í hús- bréfakerfinu. Fólk getur farið á milli bankastofnana á sama degi og fengið lán nánast eftir þörfum í lánastofnunum. Bankar bjóða upp á ýmis sparnaðarform sem síðan veita heimild til lántöku. í sumum tilfellum stofnast slíkur réttur eftir aðeins nokkurra mánaða sparnað, allt að einni milljón án þess einu sinni að þurfa að leita til bankastjór- ans. Verslanir bjóða upp á rað- greiðslur ýmiss konar. Bílaumboð bjóða jafnvel upp á vaxtalaus lán og iðulega er boðið upp á sólar- landaferðir með lítilli útborgun og stærsti hlutinn lánaður. Þá eru enn ónefnd áhrif greiðslukorta, en hvað skyldu þau hafa aukið skuldir heim- ilanna um háar ijárhæðir? Þegar allt þetta er skoðað blasir við hversu fráleitt er að skella skuldinni á húsbréfakerfið þegar leitað er skýr- inga á skuldaaukningu heimilanna. Ekki hvarflar þó að Agnesi að leggja til að herða skilyrði eða hefta aðgang að þessum neyslulánum. Böl þjóðarinnar er húsbréfakerfið — hvað sem hver segir. Hvítt skal vera svart Áður en Agnes skrifar næst um húsnæðismál væri fróðlegt fyrir hana að bera saman lántökur vegna ’86-kerfisins annars vegar og hús- bréfakerfið hins vegar. Skuldir Byggingarsjóðs ríkisins voru í árs- byijun ’87 (’86-kerfið var sett á laggirnar í september ’86) 36,2 milljarðar á núgildandi verðlagi. Þegar húsbréfakerfið tekur við í ársbyijun ’90 eru skuldirnar orðnar 58,7 milljarðar á verðlagi dagsins í dag. Með öðrum orðum; skulda- aukningin hjá Byggingarsjóði ríkis- ins vegna ’86-kerfisins eru 22,5 milljarðar. Þessir 22,5 milljarðar fóru beint út á lánamarkaðinn og höfðu þar með áhrif á vaxtastigið. Til samanburðar hefur útgáfa hús- bréfa á þremur árum frá ’90 til ’92 verið 33 milljarðar. 52% af þessum 33 milljörðum eru innri fjármögnun samkvæmt athugun sem gerð var eftir 2ja ára reynslu af húsbréfa- kerfinu. Þannig að innan við helm- ingur gekk beint upp í íbúðavið- skipti og hafði ekki áhrif á markað- inn. Einungis 17 milljarðar fóru því út á markaðinn á þessum þremur árum til samanburðar við 22,5 millj- arða á þriggja ára tíma ’86-kerfis- ins. Ráð verða óráð Agnes heldur því fram að með því að lækka lánin til íbúðakaupa gegnum -húsbréfakerfið sé þegar í stað hægt að ná fram vaxtalækk- un. Þetta er rangt. Slíkar breyting- ar myndu einungis leiða til aukning- ar á skuldastöðu heimilanna. í framhaldi af lækkun lána húsbréfa- kerfisins myndi eftirspurnin leita yfir í annan farveg. Annað tveggja myndi gerast: biðröð eftir húsbréfa- lánum eða möguleikar íbúðarkaup- enda minnka, einkum þeirra með lágar eða meðaltekjur. Fasteigna- markaðurinn myndi verða sveiflu- kenndur. Verð lítilla og miðlungs- stórra eigna myndi hækka en verð dýrari eigna lækka verulega og þær yrðu þar af ieiðandi illseljanlegar. Hveijir skyldu það vera sem helst eru að selja dýrari eignirnar? Það er eldra fólkið. Þessi aðgerð myndi því bitna mjög á því og jafnvel gera því ókleift að selja sínar íbúð- ir til að komast í þjónustuíbúðir. í greininni lítur Ágnes algörlega framhjá því að fólk hættir ekki íbúðaviðskiptum þó skrúfað sé fyrir aðgang að húsbréfakerfinu. Það mun einungis leita annað eftir nauðsynlegu íjármagni. Við getum tekið dæmi. Þegar hámarkslán í húsbréfakerfinu voru lækkuð úr 9 milljónum í 5 milljónir kom það fram í verulegri útlánaaukningu líf- eyrissjóðanna, þ.e.a.s. aukningu á lánum til sjóðsfélaga. Þannig jukust lán Lífeyrissjóðs verslunarmanna til sjóðfélaga um 40% á síðasta ári. Ekki eru aðrar nærtækari skýringar en að lækkun á hámarksláni í hús- bréfakerfinu hafi leitt til þessarar útlánaaukningar hjá lífeyrissjóðun- um. Frekari skerðing á húsbréfa- kerfinu mun með sama hætti koma fram sem aukning á eftirspurn eft- ir lánum bæði í bönkum og hjá líf- eyrissjóðum og því ekki skila sér í lækkun vaxta. Að skamma Albaníu Rétt er að legja áherslu á hversu húsbréfin eru takmarkaður hluti íjármagnsmarkaðarins. Áður hefur komið fram að á þremur árum hafi 17 milljarðar af 33 milljarða útgáfu leitað út á markaðinn. Til saman- burðar má nefna að sala skulda- bréfa hjá 3 stærstu verðbréfafyrir- tækjunum á síðasta ári var um 80 milljarðar. Annað dæmi mætti einn- ig taka. Velta skammtímabréfa var á sl. ári líklega nálægt 140 milljörð- um króna. Vega þar ríkisvíxlar þyngst. Með öðrum orðum; vægi húsbréfa í íjármagnsmarkaði er aðeins brot af veltunni á verðbréfa- markaðnum. Seðlabankinn hefur gefið í skyn Sjúkrasjóðir verða að vera sterkir eftir Magnús L. Sveinsson Sjúkrasjóðir verkalýðsfélaganna eru stofnaðir til að styðja þá félags- menn sem sjúkir eru og aldnir og þurfa á sérstakri umönnun að halda. Þegar kreppir að og dregið er úr opinberri heilbrigðisþjónustu eins og nú hefur verið gert, er enn meiri þörf fyrir sterka sjúkrasjóði en áð- ur. Það er því meiri ástæða tii að þakka en að lasta, ef þannig hefur verið haldið á stjórn sjúkrasjóða, að þeir eru í stakk búnir að styðja við bakið á þeim sem mestrar hjálpar eru þurfi í minnkandi heilbrigðis- þjónustu. Tilgangur sjúkrasjóðanna Nokkur umræða hefur að undan- förnu verið um sjúkrasjóði stéttarfé- laga og í Morgunblaðinu 23. mars sl. er VR sérstaklega getið á útsíðu blaðsins þar sem talað er um mikla sjóðamyndun VR. Ekki er þar minnst einu orði á tilgang sjóðanna og starf- semi. Sjúkrasjóðirnir eiga og verða að vera sterkir til að standa undir þeim skuldbindingum, sem þeim er ætlað. Sjúkrasjóður VR tók til starfa skv. lögum nr. 19, 1. maí 1979. Sam- kvæmt reglugerð fyrir sjúkrasjóð VR er verkefni sjóðsins að veita fé- lagsmönnum VR fjárhagsaðstoð í veikinda-, slysa- og dánartilvikum, svo og í elli- og örorkutilvikum. Verkefni sjóðsins er ennfremur að vinna að fyrirbyggjandi aðgerðum, er snerta öryggi og heilsufar félags- manna. Tryggingaverndin fer vaxandi Starfsemi sjóðsins fór hægt af stað enda óvissa í fyrstu um hvað eftirspurnin eftir bótum yrði mikil í svo stóru féiagi sem VR er, með yfir 16 þúsund manns á félagaskrá sem er rúmlega 10% allra íbúa á höfuðborgarsvæðinu. í fyrstu miðuð- ust greiðslur sjóðsins aðallega við að greiða dánarbætur og sjúkradag- peninga eftir að greiðslum vinnuveit- enda lauk, þ.e.a.s. til þeirra, sem bjuggu við langvarandi veikindi. Með árunum hefur VR verið að auka tryggingavernd félagsmanna sinna jaínt og þétt með ýmsum hætti. Árið 1988 leitaði VR tilboða hjá tryggingafélögunum í hóptrygging- ar fyrir félagsmenn sína. Samið var við lægstbjóðanda, Brunabótafélag íslands og BÍ Líftryggingu (nú VÍS). Tryggingaverndin náði til fjögurra tryggingaþátta; hóplíftrygging, frí- tímaslysatrygging, sjúkradagpenin- gatrygging og slysatrygging barna. Með þessum samningi efldi VR veru- lega tryggingavernd félagsmanna sinna og hafa greiðslur til félags- nianna vegna þessara trygginga- þátta aukist um nærri 300% á sl. 5 árum. Akvarðanir byggjast á reynslu Allmikil reypsla hefur fengist á þéssum árum en samningurinn við VÍS rennur út um næstu áramót, og er þá stefnt að því að auka enn verulega tryggingavernd félags- manna á grundvelli þeirrar reynslu sem fengist hefur. Nauðsynlegt er að menn geri sér grein fyrir því, að í svona málum verða menn að byggja ákvarðanir sínar á sem méstri reynslu og horfa verður á tryggingar út frá langtímasjónarmiðum. Oft tekur mörg ár að meta endanlega örorku manna og nauðsynlegt er því að sjúkrasjóðir séu undir það búnir að standa undir háum bótagreiðslum þegar endanlegt mat liggur fyrir og það gera menn ekki nema að hafa búið í haginn. Stórslys geta átt sér stað. Ekki þarf annað en að einni rútu fullri af fólki hlekkist á eða flug- slys verði, til þess að bótagreiðslur færu í miklar upphæðir. Við þessu verða menn að vera búnir þó allir voni að ekki komi til slíks. Við von- um öll að aldrei kvikni í hjá okkur en greiðum þó brunatrygginguna með ánægju. Fyrirbyggjandi aðgerðir Sjúkrasjóður VR hefur lagt áherslu á að vinna að fyrirbyggjandi aðgerðum og telur að þeim fjárveit- ingum sé vel varið. í því sambandi hefur VR t.d. ásamt öðrum verka- lýðsfélögum átt gott samstarf með einstökum fyrirtækjum um upp- byggingu og rekstur forvarna- og endurhæfingarstöðvarinnar Máttar, sem þúsundir manna sækja til að viðhalda heilsu sinni og draga með því úr tíðni veikindadaga, og spara fyrirtækjum og þjóðfélaginu öllu ómælda peninga. Þá hefur sjúkra- sjóðurinn styrkt SÁÁ, Krabbameins- félagið, Öryrkjabandalagið, Gigtar- félagið, samtök fatlaðra og fleiri slík samtök, sem vinna ómetanleg for- varnar- og hjálparstörf. Um síðustu áramót var samþykkt að sjúkrasjóðurinn tæki þátt í kostn- aði við krabbameinsleit hjá Leitar- stöð Krabbameinsfélagsins fyrir konur í VR. Einnig var ákveðið að styrkja frá sama tíma félagsmenn VR sem eru í endurhæfingu í Hjarta-

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.