Morgunblaðið - 03.07.1993, Blaðsíða 23

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ 1993
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 3. JÚLÍ 1993
23
Jltangpitiftbifrlfe
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
• Fréttastjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Árvakur h.f., Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Björn Vignir Sigurpálsson.
Kringlan 1, 103 Reykjavík. Símar: Skiptiborð 691100. Auglýsingar:
691111. Áskriftir 691122. Áskriftargjald 1368 kr. með vsk. á mánuði
innanlands. í lausasölu 125 kr. með vsk. eintakið.
Niðurskurður í
Þýskalandi
Stjórn Þýskalands tilkynnti
fyrr í vikunni að hún hygð-
ist skera niður ríkisútgjöld veru-
lega, sem lið í aðgerðum til að
bæta efnahagsástandið í landinu.
Útgjöld verða, að kröfu Theo
Waigel fjármálaráðherra, skorin
niður um rúmlega 20 milljarða
marka á næsta ári, sem samsvar-
ar um 880 milljörðum íslenskra
króna. Þá verður skorið niður um
27 milljarða árið 1995 og rúm-
lega 28 milljarða árið 1996.
Mesti niðurskurðurinn er á
sviði félagslegrar aðstoðar, ekki
síst atvinnuleysisbóta, og er
stefnt að því að þær verði skert-
ar um tæpa fjórtán milljarða
marka árið 1994. Barnabætur
verða einnig skertar verulega,
með því að tekjutengja þær, og
kostnaðarþátttaka almennings
vegna þjónustu verður aukin
verulega. Þá verða laun opin-
berra starfsmanna fryst og dreg-
ið er úr niðurgreiðslum í iðnaði
og landbúnaði.
Þessar aðgerðir eru vissulega
harkalegar og hafa þær sætt
harðri gagnrýni stéttarfélaga,
stjómarandstöðu og jafnvel ein-
stakra forystumanna stjórnar-
flokkanna. Waigel íjármálaráð-
herra var hins vegar ómyrkur í
máli er hann varði niðurskurðinn.
Hann sagði Þjóðveija hafa eytt
meiru en þeir hefðu aflað og
þeir sem höfnuðu þessum tillög-
um væru að snúast gegn eigin
þjóð á erfiðum tímum. Svipaðan
tón er að fínna í leiðara eins virt-
asta blaðs Þýskalands, Frank-
furter Allgemeine Zeitung. Þar
er bent á að niðurskurðurinn sé,
ef eitthvað er, allt of lítill. Alvar-
leg mistök hafi verið gerð í ríkis-
fjármálum í fortíðinni og eigi
allir þar sína sök. Það þjóni hins
vegar litlu að þræta um hver
beri ábyrgðina; það eina sem
dugi sé að breyta um stefnu. „Sá
sem reynir að standa í vegi fyrir
því er að stuðla að efnahagslegu,
íjármálalegu og pólitísku neyðar-
ástandi. Hann er ekki að verja
hið félagslega heldur sýna
ábyrgðarleysi," segir blaðið.
Vandinn í þýskum ríkisfjár-
málum er vjssulega mikill. Hlut-
fall ríkisútgjalda af þjóðarfram-
leiðslu Þýskalands hefur aukist
gífurlega á undanförnum árum.
Lengi vel var hlutfallið tæplega
50% en með aðhaldsaðgerðum á
síðasta áratug tókst að ná því
niður í tæplega 46%. Á milli ár-
anna 1990 til dagsins í dag hafa
ríkisútgjöldín hins vegar þanist
út á ný og eru nú um 52% af
þjóðarframleiðslu. Hafa þau ekki
verið meiri í sögu sambandslýð-
veldisins.
Þessari útgjaldaaukningu hef-
ur verið mætt með skattahækk-
unum og lántökum. Er nú svo
komið að ekki er talið hægt að
hækka skatta frekar án þess að
það hafi slæmar afleiðingar á
efnahagslífið og greiðslubyrði af
lánum er smám saman að sliga
ríkissjóð Þýskalands. Einungis
vaxtagreiðslur nema á þessu ári
55 milljörðum marka eða um 13%
af ríkisútgjöldum. Á næstu árum
mun ríkissjóðurinn einnig þurfa
að taka yfir gamlar austur-þýsk-
ar skuldir og talið er að árið
1996 verði vaxtagreiðslur af
þeim sökum um 100 milljarðar
marka eða um 20% af ríkisút-
gjöldum.
Svona mætti lengi áfram telja.
Sameining Austur- og Vestur-
Þýskalands hefur reynst Þýska-
landi þungbærari en nokkurn
óraði fyrir. Hún hefði verið erfið
á hvaða tímum sem er. Þegar
einnig bætist við alþjóðlegur
efnahagssamdráttur myndast
neyðarástand. Þýsku ríkisstjóm-
inni hefur ekki tekist að standa
á bremsunum hvað ríkisútgjöld
varðar og sætt harðri gagnrýni
fyrir enda hefur hallareksturinn
í Þýskalandi haldið uppi vöxtum
um allan heim. Ákveðinn víta-
hringur var að myndast. Háir
vextir leiddu til þyngri greiðslu-
byrði lána, sem leiddi til hærri
skatta, sem loks dró úr fjárfest-
ingum og jók atvinnuleysi. Þessi
þróun var þegar komin það vel
á veg að talið er að stjórnin hefði
ekki mátt bíða lengur með að
grípa til róttæks niðurskurðar.
Áðgerðirnar, sem tilkynntar
voru í vikunni, eru að mati flestra
fyrsta alvarlega tilraunin frá því
Þýskaland sameinaðist til auk-
innar ráðdeildar, og strax á
fimmtudag ákvað þýski seðla-
bankinn að lækka vexti verulega.
Fylgdu seðlabankar fjölmargra
annarra ríkja þegar í stað í kjöl-
farið.
Það er þó ljóst að einar og sér
munu þessar aðgerðir þýsku
stjórnarinnar duga skammt. Þótt
niðurskurðurinn sé mikill og
óvæginn nær hann einungis að
draga úr fjáúagahallanum og
hægja á skuldasöfnun ríkisins.
Vandinn er enn til staðar þótt
dregið hafi verið úr honum. Lík-
lega eru þessar aðgerðir einung-
is fyrsta skrefið af mörgum.
Með því að ákveða sparnað á
viðkvæmum sviðum hefur þýska
stjómin sýnt mikið hugrekki. Það
er ekki minni nauðsyn á því hér
á landi en í Þýskalandi að taka
á ríkisfjármálunum af fullri al-
vöru. Sá niðurskurður mun krefj-
ast pólitísks hugrekkis, hann
mun valda deilum og hann mun
koma illa við fjölmarga hópa.
Hinn kosturinn, að skjóta vand-
anum á frest, er aftur á móti
sýnu verri og gæti haft afdrifa-
rík áhrif þegar fram í sækir.
Braut umgengnisrétt sem tyrkneskur dómstóll hafði dæmt
Haliin mætti ekki með
dætumar til Sophiu
Lögfræðingur Sophiu krefst fangelsisdóms yfir Halim
HALIM Al, fyrrum eiginmaður Sophiu Hansen, kom ekki með dæt-
ur þeirra tvær til fundar við hana í gær eins og dómur um um-
gengnisrétt hennar kveður á um. Gunnar Guðmundsson, lögfræðing-
ur Sophiu, segir að farið verði fram á sex mánaða fangelsi vegna
brotsins. Jafnframt verði óskað eftir aðstoð lögreglu við að ná Halim.
Gunnar sagði að Halim A1 hefði
ekki komið með dætur Sophiu Han-
sen til fundar við hana og hann
hefði ekki. verið á heimili sínu þeg-
ar þangað hafi verið komið. Hann
sagðist hins vegar ekki hafa trú á
því að Halim héldi sig ásamt dætr-
um sínum í nágrenni heimabæjar
síns, Sivas, eins og hann hefði gef-
ið út yfirlýsingar um heldur færi
hann efiaust huldu höfðu í Istanbúl
enda þyrfti hann að vera þar vegna
fyrirtækis síns.
Aðspurður um næstu skref í
málinu sagði Gunnar að Halim A1
yrði kærður fyrir brot sitt og farið
fram á 6 mánaða fangelsisvist í
refsingarskyni. Jafnframt yrði farið
fram á aðstoð lögreglu til að ná til
hans. Gunnar sagði að fangelsisvist
þýddi að Halim missti forræði
dætra sinna.
Að auki sagði Gunnar að farið
yrði fram á fundi með fulltrúum
viðkomandi ráðuneyta til að óska
eftir liðsinni þeirra. „Þannig að við
náum að ljúka málinu með eins
skjótum hætti og hægt er. Og tyrk-
neskur þegn komist ekki upp með
það endalaust að bijóta gegn tyrk-
neskum úrskurðum og erlendur rík-
isborgari gjaldi fyrir,“ sagði hann.
Engar fréttir
„Ég bjóst kannski við þessu innst
inni þó ég héldi að hann Iéti sér
segjast því hann hlýtur að gera sér
grein fyrir því að hann verður að
skilja börnin eftir fyrir utan fang-
elsisdyrnar. En hann hefur kannski
einhveijar aðrar áætlanir með þær.
Ég veit ekki hvað hann ætlar að
gera þessum börnum," sagði Sop-
hia Hansen þegar rætt var við hana.
Hún sagðist engar fréttir hafa haft
af dætrum sínum og líðan þeirra
undanfarið. „Ég reyndi að hringja
til þeirra á 12 ára afmælisdegi
Dagbjartar í júní alveg frá morgni
langt fram á kvöld en hann skellti
bara á og konan hans líka,“ sagði
hún.
Sophia sagðist að lokum skora á
íslendinga að standa upp og gera
það sem þeir gætu til að hjálpa
dætrum sínum úr ánauðinni. „Jafn-
framt vil ég svo þakka öllum þeim
sem hafa hjálpað mér fyrir aðstoð-
ina.“
Þjóðhagsstofnun endurskoðar áætlanir vegna gengislækkunar
Útlit fyrir að viðskipta-
versni um 8% á árinu
kjör
ÞJÓÐHAGSSTOFNUN hefur endurskoðað áætlanir sínar um
helstu þjóðhagsstærðir fyrir þetta ár í ljósi gengislækkunar krón-
unnar og jafnframt gert drög að spá fyrir árið 1994. Spáin bygg-
ist m.a. á nýlegum ákvörðunum um aflaheimildir á komandi fisk-
veiðiári og umgjörð ákvarðana í ríkisfjármálum fyrir árið 1994.
í frétt frá Þjóðhagsstofnun kemur m.a. fram að þjóðhagsleg skil-
yrði eru talin verða erfið bæði á þessu ári og næsta ári. Gert er
ráð fyrir að landsframleiðsla dragist saman um 0,8% á þessu ári
og 2% á árinu 1994.
Verðbólga á mælikvarða vísitölu
framfærslukostnaðar er talin verða
um 4,5% milli áranna 1992 og 1993
og 3,3% milli áranna 1993 og 1994.
Þjóðhagsstofnun telur að gangi
þessar spár eftir batni samkeppnis-
staða íslenskra atvinnuvega um-
talsvert vegna gengislækkunarinn-
ar nú og í nóvermber síðastliðnum.
Minnkandi viðskiptahalli
Viðskiptahallinn hefur minnkað
verulega undanfarin misseri.
Reiknað er með að hallinn muni
verða um 2,5% af landsframleiðslu
1993 og 2,3% 1994. Til samanburð-
ar má geta að hallinn var 4,7% á
árinu 1991 og 3,1% 1992.
Þjóðhagsstofnun gerir ráð fyrir
að útflutningur vöru og þjónustu
verði í heild tæplega 3% minni árið
1994 en á þessu ári. Gert er ráð
fyrir að útflutningsverðmæti sjáv-
arafurða dragist saman um Vi% að
raungildi. Einnig er gert ráð fyrir
samdrætti í útflutningi vöru og
þjónustu. Hins vegar er talið að
önnur framleiðsla til útflutnings
muni aukast á næsta ári þótt horf-
urnar séu að ýmsu leyti óvissari en
í sjávarútvegi. Þannig er búist við
að álframleiðsla aukist um 3,3%,
kísiljárnframleiðsla standi í stað,
en aðrar greinar auki framleiðslu
sína um 4-5% og er sú spá einkum
byggð á bættri samkeppnisstöðu
þessara greina.
Versnandi viðskiptakjör
Samkvæmt spá Þjóðhagsstofn-
unar er útlit fyrir að viðskiptakjör
versni um 8% á þessu ári en leita
þarf aftur til ársins 1979 til að finna
sambærilega viðskiptakjararýmun
á einu ári en þá varð gífurieg hækk-
un á olíuverði vegna átaka við
Persaflóa. Þróun viðskiptakjara
hefur verið óhagstæð einkum vegna
mikillar lækkunar á verði sjávar-
afurða. Á næsta ári er reiknað með
að þróun viðskiptakjara snúist til
hins betra.
Gert er ráð fyrir að einkaneysla
verði 4,3% minni a þessu ári en í
fyrra vegna samdráttar í tekjum
heimila. Fjárfestingin er talin drag-
ast saman um 8% frá fyrra ári. í
heild dragast þjóðarútgjöldin sam-
Sumarráðningar varn-
arliðsins eru óbreyttar
VARNARLIÐIÐ hefur ráðið 130
manns í afleysingar og önnur
sumarstörf í ár. Um er að ræða
svipaðan fjölda og mörg undan-
farin ár og eru nánast allir um-
ræddir starfsmenn af Suðumesj-
um.
Þá hefur fengist samþykki
bandaríska varnarmálaráðuneytis-
ins fyrir fastráðningu allra lausráð-
inna íslenskra starfsmanna vamar-
liðsins, alls 68 manns. Þessir starfs-
menn hafa margir starfað árum
saman hjá vamarliðinu, en einung-
is verið ráðnir tímabundið í þijá
mánuði í senn, segir í frétt frá
upplýsingaskrifstofu varnarliðsins.
an um 3,9% á þessu ári samkvæmt
endurskoðaðri spá.
Seðlabanki íslands hefur endur-
skoðað verðlagsspá í ár og næsta
ár eftir gengislækkunina þann 28.
júní. Við útreikning á framfærslu-
vísitölu, byggingarvísitölu og láns-
kjaravísitölu er auk þess m.a. búið
að gera ráð fyrir 14% virðisauka-
skatti á bækur og fjölmiðla, sem
nú er kominn til framkvæmda, og
lækkun virðisaukaskatts af mat-
vælum um næstu áramót.
Morgunblaðið/Bjami
Guðmundur G. Þórarinsson forseti
Skáksambands Islands
Reynum að bera
klæði á vopnin
FLORENCIO Campomanes, forseti Alþjóða skáksambandsins
FIDE, hefur óskað eftir stuðningi Skáksambands íslands í deilum
við Gary Kasparov og Nigel Short. Guðmundur G. Þórarinsson,
forseti Skáksambands Islands, telur líklegast að stjórn sambands-
ins taki þá afstöðu að reyna að sætta menn. „Undirrótin virðist
vera peningar og þeir eru sterkur drifkraftur,“ sagði Guðmund-
ur.
Campomanes, forseti FIDE,
skrifaði á þriðjudag Guðmundi G.
Þóraninssyni, forseta Skáksam-
bands íslands, bréf þar sem farið
var fram á stuðning Skáksam-
bands íslands í deilunum við Ka-
sparov og Short.
Þeir félagar Kasparov og Short
hafa forystu fyrir atvinnumanna-
samtökum skákmanna, PCA. Þau
Rætt um sjávarspendýr
FULLTRÚAR á fundi NAMMCO í Reykjavík ræða um sjávarspendýr og nýtingu á þeim.
Þriðja fundi NAMMCO, Sjávarspendýraráðs N-Atlantshafsrikja, lokið í Reykjavík
Sjóður styrki upplýsingamiðl-
un um nýtingu sjávarspendýra
Umfangsmikil hvalatalning 1994 og 1995
ÞRIÐJA fundi NAMMCO, Sjávarspendýraráðs N orður-Atlantshafsríkj a,
lauk í Reykjavík í gær. Aðildarríki sjóðsins ákváðu að stofna sjóð, sem
styrkja á verkefni á sviði upplýsingamiðlunar um nýtingu sjávarspendýra.
Einnig var ákveðið að efna til umfangsmikillar talningar hvala og sela á
Norður-Atlantshafi á árunum 1994 og 1995 til að bæta við þær vísinda-
legu upplýsingar, sem til eru um fjölda og ástand sjávarspendýrastofnanna.
Aðildarþjóðir NAMMCO eru íslend-
ingar, Norðmenn, Færeyingar og
Grænlendingar. Á fundinum í Reykja-
vík ákváðu þær meðal annars að boða
til alþjóðlegrar ráðstefnu á næsta ári
um áhrif mengunar sjávar á sjávar-
spendýr í Norður-Atlantshafi. Auk
þess var stofnaður sjóður, sem
„styrkja á verkefni sem auka þekk-
ingu og skilning á skynsamlegri og
sjálfbærri nýtingu sjávarspendýra."
Stofnfé sjóðsins er um fimm milljónir
íslenzkra króna, en áformað er að
auka ráðstöfunarfé hans síðar. Kate
Sanderson, nýráðinn framkvæmda-
stjóri NAMMCO, sagði í samtali við
Morgunblaðið að sjóðurinn gæti til
dæmis stutt við bakið á kvikmynda-
gerð, bókaútgáfu eða ráðstefnuhaldi,
sem þjónaði yfirlýstu markmiði hans.
Á fundinum var afráðið að efna til
talningar sjávarspendýra á Norður-
Atlantshafi á árunum 1994 og 1995.
Áformað er að talningin verði áð
minnsta kosti jafnumfangsmikil og
sambærilegar rannsóknir á árunum
1987 og 1989, sem ráðizt var í að
frumkvæði íslendinga, að sögn Jó-
hanns Sigurjónssonar, formanns vís-
indanefndar NAMMCO. Telja á allar
hvalategundir á svæðinu.
Sjálfbær nýting er grunnurinn
ályktun fundarins segir meðal
I
annars: „Ráðið ítrekaði þá skoðun að
sjálfbær nýting hvalastofnanna ætti
að vera grunnur framtíðarstarfs þess,
hvað varðar stjómun sjávarspendýra-
stofna, og samþykkti að taka þátt í
umræðum um þetta hugtak á öðrum
alþjóðlegum vettvangi." Hingað til
hafa aðildarþjóðir NAMMCO aðeins
samþykkt að ráðið veiti ráðgjöf um
nýtingu smáhvela og sela. Hún nær
hins vegar ekki til hrefnu eða stór-
hvela. Aðspurður hvort ráðið kynni í
framtíðinni að verða aðildarþjóðunum
til ráðgjafar um nýtingu allra hvala-
stofna, sagði Færeyingurinn Kjartan
Hoydal, formaður ráðsins, að sam-
kvæmt stofnsáttmála NAMMCO gæti
ráðið fengizt við stjómun allra hvala-
stofna. Slíkt yrði hins vegar að gerast
samkvæmt samhljóða samþykki allra
aðildarþjóðanna.
Málin rædd í
fjölskylduandrúmslofti
Guðmundur Eiríksson þjóðréttar-
fræðingur sagðist í samtali við Morg-
unblaðið ánægður með fund Sjávar-
spendýraráðsins. „NAMMCO er að
verða æ myndarlegri stofnun og nýtur
meiri virðingar á alþjóðavettvangi,"
sagði hann. Islendingar hafa beitt sér
fyrir því að ráðið tæki að sér að fjalla
um nýtingu hrefnustofnsins og færi
þar með inn á verksvið Alþjóðahval-
veiðiráðsins, en Grænlendingar hafa
lagzt gegn því. Guðmundur sagði að
þar sem ekki stæði til að heíja hval-
veiðar á þessu sumri, heýði ekki verið
þrýst á annað af hálfu íslendinga en
að hinn vísindalegi gmnnur yrði
styrktur. „Það er að ánægjulegt að
raeða þessi mál í fjölskylduandrúms-
lofti,“ sagði Guðmundur.
Áheymarfulltrúar frá Danmörku,
Rússlandi og Kanada sátu fund ráðs-
ins og var Rússum og Kanadamönnum
boðin aðild að ráðinu. Stjórnir ríkjanna
hafa ekki svarað því boði.
hafa nú boðað undanrásir í heims-
meistarkeppni án nokkurs sam-
komulags við FIDE. FIDE hefur á
hinn bóginn svipt Kasparov og
Short ELO-stigum sínum.
I samtali við Morgunblaðið sagði
Guðmundur G. Þórarinsson að í
tilskrifi Campomanes kæmi fram
ótti um að heimsmeistakeppni sú
sem Kasparov og Short hyggist
hafa forgöngu um væri bara upp-
hafið. Það væri verið að stofna
nýtt skáksamband og kljúfa skák-
hreyfinguna í heiminum varanlega
í andstæðar fylkingar.
Nokkuð langt gengið
Forseti Skáksambands íslands
sagði FIDE ekki hafa ráðfært sig
við íslenska skáksambandið varð-
andi þær ákvarðanir sem það hefði
tekið. Og eftir því sem hann best
vissi ekki heldur við mörg önnur
skáksambönd aðildarlanda. Skák-
samböndin hefðu þó almennt stað-
ið með FIDE í þessu máli. En
Guðmundur sagði að flestir teldu
þó að nokkuð langt væri gengið
þegar menn væru þurrkaðir út af
stigalistanum.
Guðmundur sagði stjórn skák-
sambandsins myndi fjalla um er-
indi Campomanes á næsta fundi
sem yrði líklega haldinn í lok næstu
viku eða byijun hinnar þar eftir.
Hann sagði sitt hugboð að íslenska
skáksambandið, ef það gæti nokk-
ur áhrif haft, myndi taka þá af-
stöðu að reyna að bera klæði á
vopin og leita sátta í þessari djúp-
stæðu deilu.
Guðmundur sagði að Einar S.
Einarsson, fulltrúi skáksambands-
ins hjá FIDE, myndi kynna afstöðu
sambandsins á næsta þingi FIDE
sem yrði væntanlega haldið í haust
í Brasilíu.
Greinargerð unnin í utanríkisráðuneytinu um afleiðingar hvalveiða
Vænta má harðra viðbragða stjóm-
valda í Bandarí kj unum og Evrópu
í GREINARGERÐ sem unnin hefur verið í utanríkisráðuneytinu um
hugsanlegar afleiðingar af hvalveiðum íslendinga fyrir samskiptin við
önnur ríki og íslenska viðskiptahagsmuni er lagt til að íslensk stjórn-
völd fresti ákvörðun um endurupptöku hvalveiða að minnsta kosti
fram á næsta ár og sjái hvernig Norðmönnum reiðir af. Bent er á að
pólitískt vægi umhverfis- og hvalfriðunarmála í helstu viðskipta- og
samstarfsríkjum Islands sé slíkt að ef hvalveiðar hæfust að nýju yrði
það mál tekið upp við öll tækifæri í tvíhliða samskiptum íslands við
Vestur-Evrópuríki og Bandaríkin. Málið yrði til trafala og myndi veikja
þann hljómgrunn sem málstaður Islands hefur í öðrum málum í þess-
um ríkjum. Að öllum likindum verði tapið mun meira en sá ábati sem
hlotist geti af hvalveiðum og er því haldið fram að neikvæð áhrif tak-
markaðra hvalveiða yrðu fullt eins mikil og almennra hvalveiða.
Greinargerðin var unnin á alþjóða-
skrifstofu ráðuneytisins í síðasta
mánuði og upplýsinga m.a. aflað á
viðskiptaskrifstofu og í sendiráðum
Islands. Hefur henni einungis verið
dreift innan stjórnkerfisins og er
ætlað að vera liður í stöðumati ráðu-
neytis og stjórnvalda varðandi líkleg-
ar afleiðingar hvalveiða fyrir ís-
lenska viðskiptahagsmuni, skv. upp-
lýsingum Morgunblaðsins.
í henni segir að líklegt sé að hval-
veiðar myndu veikja markaðsstöðu
íslenskra fyrirtækja erlendis og
skaða ímynd íslands í huga almenn-
ings og að harðra viðbragða megi
vænta af hálfu stjórnvalda í Banda-
ríkjunum og Evrópu og sérstaklega
í ríkjum EB.
Fórnarkostnaður gæti numið
4-5 miiyörðum
„Þó svo að aðgerðir bitnuðu aðeins
á 5% útflutnings íslands gæti fórnar-
kostnaður numið 4,4 milljörðum kr,
ef miðað er við útflutningsverðmæti
árið 1992, sem er umtalsvert meira
en líklegur ábati af takmörkuðum
hvalveiðum, sérstaklega þegar þess
er gætt að ekki er hægt að ganga
út frá því sem vísu að stærsti mark-
aður fyrir hvalaafurðir, Japan verði
opinn. Japan leyfír ekki innflutning
á ólöglega veiddum hvalaafurðum
og óvíst er hvort Japan muni heim-
ila innflutning þótt að samþykkis eða
samráðs hafi verið gætt í
NAMMCO," segir í greinargerðinni.
Fjallað er um stöðu málsins í ein-
stökum löndum og markaðssvæðum.
Þar kemur fram að ekki sé hægt að
spá fyrir um hvort ráðist yrði í alls-
heijar refsiaðgerðir gegn íslandi í
Bandaríkjunum en hugsanlega
myndu bandarísk stjórnvöld reyna
að meta verðmæti afla, veiddra hvala
eða hvalaafurða, beita refsiaðgerð-
um að sama skapi og beina þeim þá
að vöruflokkum sem skipti Islend-
inga mestu máli. Bent er á að norsk
fyrirtæki hafi þegar tapað viðskipta-
hagsmunum vegna hvalveiða og að
afleiðingar hvalveiða gætu orðið al-
varlegar fyrir íslendinga í Þýska-
landi. Er m.a. vísað til þess að ný-
lega hafi verið undirritaður samning-
ur við ALDI-Nord verslunarkeðjuna
um kaup á lagmeti fyrir um 10 millj.
þýskra marka eða um 400 millj. ísl.
kr. en þar sé tekið fram að forsend-
ur viðskiptanna séu að íslendingar
hefji ekki hvalveiðar. „Talið er víst
að viðskiptin glatist ef íslendingar
hefji hrefnuveiðar," segir í greinar-
gerðinni. Aftur á móti er ekki talin
ástæða til að hafa miklar áhyggjur
af sölu á ferskum fiski til Þýska-
lands.
Hrefnuveiðar veikja
markaðsstöðu
„Talið er að hrefnuveiðar íslend-
inga myndu veikja markaðsstöðu
þeirra fyrirtækja sem sjá um útflutn-
ing til Bretlands og dreifingu ís-
lenskra afurða þar. Marks & Spencer
og Tesco, sem selja íslenskan fisk á
neytendamarkaði hafa varað íslensk
físksölufyrirtæki við því að hefji ís-
lendingar hrefnuveiðar verði innkaup
þeirra endurskoðuð," segir einnig í
greinargerðinni og bent er á að skv.
upplýsingum fulltrúa Flugleiða í
Lundúnum megi ráða að stærsti
ferðaheildsali þeirra í Bretlandi muni
sjá sig tilneyddan til að leggja niður
sölu á íslandsferðum vegna tengsla
fyrirtækisins við World Wildlife
Fund.
SAL tekur upp nýjar reglur um gagn-
kvæman makalífeyri
Sterkari staða til
greiðslu ellilífeyris
-segir Hrafn Magnússon framkvæmdastjóri
NÝJAR reglur um örorku- og makalífeyri tóku gildi hjá lífeyrissjóðum
í Sambandi almennra lífeyrissjóða (SAL) um mánaðamótin. Fela þær
í sér að tekinn hefur verið upp gagnkvæmur makalífeyrisréttur en
fram til þessa hefur ekklum Iátinna sjóðsfélaga verið greiddur lífeyrir
í tvö ár en ekkjum hefur hins vegar verið greiddur lífeyrir til frambúð-
ar. Eru réttindi ekkla þar með aukin, að sögn Hrafns Magnússonar,
framkvæmdastjóra SAL.
Breytingamar sem gerðar voru
munu styrkja stöðu lífeyrissjóðanna
og gera þá færari til að standa und-
ir skuldbindingum sínum til lengri
tíma litið og munu auka getu þeirra
til greiðslu ellilífeyris, að sögn
Hrafns.
Hrafn segir að í breytingunum
felist að makalífeyrir sé nú tíma-
bundinn hjá báðum kynjum og tekið
mið af börnum á framfæri lífeyr-
isþega. Eru reglumar færðar til
samræmis við reglur sem gilda m.a.
hjá Lífeyrissjóði verslunarmanna og
í Samvinnulífeyrissjóðnum. Sagði
hann að í gamia kerfinu hefði falist
oftrygging á makalífeyrisgreiðslum
en núna sé fyrirkomulagið þannig
að ef eftirlifandi maki er 55 ára eða
eldri sé greiddur makalifeyrir til
frambúðar en ef hann er yngri sé
greiddur makalífeyrir í tvö ár og
síðan fullur lífeyrir þar til yngsta
bam hans hefur náð 19 ára aldri.
Einnig var gerð sú breyting að
bamalífeyrir fellur niður þegar fólk
tekur upp sambúð en áður var ein-
ungis miðað við hjónaband að sögn
Hrafns.
Skuldbindingar lækka um '
4-5%
Reglur þessar hafa verið lengi í
smíðum og vom svo samþykktar á
síðasta ári en gildistakan var miðuð
við 1. júlí 1993. Áætlað er að lækk-
un heildarskuldbindinga hjá blönd-
uðu lífeyrissjóðunum vegna breyt-
inganna nemi 4-5%. ,