Morgunblaðið - 11.09.1993, Síða 6

6 C
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 11. SEPTEMBER 1993
Arngunnur Ýr
Myndlist
Eiríkur Þorláksson.
Afturhvarf til náttúrunnar getur
tekið á sig ýmsar myndir, eins
og sést glögglega í því vaxandi vægi
sem landið, loftið, barátta ljóss og
lita hefur öðlast í myndlistinni hér á
landi undangengin ár. Hér er lista-
fólk ekki að leita á ný til hefðbund-
inna staðalýsinga eða þeirrar nátt-
úrurómantíkur, sem ríkti í íslenskri
myndlist mikinn hluta aldarinnar,
heldur verður umhverfið aflvaki
nýrrar myndsýnar, sem getur verið
allt frá einföldum tilraunum með
form og liti tii dulúðugar tilvísunar
í spumingar um æðri gildi tilverunn-
ar.
Amgunnur Ýr Gylfadóttir er ein
þeirra ungu myndlistarmanna, sem
hefur fundið sinn útgangspunkt í
náttúrunni. Á sýningu að Kjarvals-
stöðum fyrir rúmum tveimur ámm,
sem hún nefndi „Varanlegar menjar"
íjallaði listakonan fyrst og fremst
um hringrás lífsins eins og hún end-
urspeglast í náttúmnni; upphaf og
endi, þroska og hrömun. Nú stendur
yfir að Gallerí Hulduhólum í Mos-
fellsbæ önnur einkasýning listakon-
unnar, þar sem segja má að viðfangs-
efnið sé hringrás tímans, og barátta
Ijóss og myrkurs eins og hún kemur
fram í þrengstu einingu hans, sólar-
hringnum.
Arngunnur Ýr sýnir hér tuttugu
og fimm verk, sem með einni und-
antekningu mynda heild, enda öll
nefnd „Himinn" og unnin á þessu
ári. Forskriftin er í sjálfu sér einföld.
Hér em á ferðinni lítil verk í svörtum
römmum, unnin með olíulitum á lér-
eft, tré eða striga; myndefnið er brot
af himni, þar sem takast á vaðandi
ský og tilbrigði birtunnar, alla tíma
dags og nætur.
Himinninn sem slíkur á sér drjúga
sögu sem viðfangsefni í myndlist-
inni, bæði sem mikilvægur þáttur
umhverfísins og sem vettvangur
átaka ljóss og lita í myndfletinum;
tá'.mræn gildi fylgdu oft í kjölfarið.
Nægir þar að benda á William Tum-
er og James Whistler frá 19. öld-
inni, og fyrir þremur ámm hélt ung-
ur listmálari, Helgi Valgeirsson, sýn-
ingu í Ásmundarsal þar sem samspil
ljóss og skýja á himni var aðalvið-
fangsefnið.
Listakonan er því að nokkm að
takast á við hefðina í verkum sínum,
og um leið leitast við að skapa áhrif-
amikinn myndheim á sýningunni.
Arngunnur Ýr.
Það tekst með ágætum. Það er auð-
velt að festa sig í þessum heimi, þar
sem augun fylgja dagsbirtunni í bar-
áttunni við skýjahuluna, allt frá því
hún tekur að þröngva sér fram í
gulum og grænum bjarma aftureld-
ingarinnar, verður sterkari, ljósari
og blárri yfír miðjan daginn, og þar
til hún brennur dumbrauð að kvöldi,
og kulnar loks að nóttu - sem ber
þó með sér örlitla vísbendingu um
væntingar næsta sólarhrings.
Vinnsla myndanna, sem fylgja
deginum frá stundu til stundar, er
ákaflega vöndúð, og litir eru greini-
lega lagðir á flötinn í mörgum, þunn-
um lögum, þannig að oft ljómar
myndin öll undir niðri, þó ekki nái
birtan í gegnum dökka skýjahuluna
nema á stöku stað. Hvert ský er
markað heitum litum, brúnum eða
grænum, fremur en kulda blámans,
eins og mætti búast við.
Vegna þessa sjá áhorfendur fljótt,
að hér er ekki verið að myndgera
íslenskan dag, heldur sterkari og
dekkri liti myrkurs á suðlægari
breiddargráðum. Arngunnur Ýr býr
á vesturströnd Bandaríkjanna, og
vann myndirnar þar; samanburður-
inn við sólarhringinn hér á norður-
hjara er vissulega þáttur í sýning-
unni, og til þess fallin að fá okkur
til að meta birtu sumarsins enn frek-
ar.
Um leið er rétt að velta fyrir sér
þeim táknrænu gildum, sem hér
kunna að vera á ferðinni; einkum
leitar sú hugsun á gesti fyrir framan
staka, stóra mynd, sem nefnist „Nótt
VIH“ (nr. 25). Vellandi ský og ólg-
andi birtuglampar eru í eðli sínu fyrst
og fremst óhlutbundin tjáning lista-
mannsins, en vísa um leið til ein-
hverra þeirra æðri gilda, sem kunna
að leynast á bak við. Sú hugsun er
ávallt sterk með manninum, og
myndlist Amgunnar Ýr er vel til
þess fallin að örva slíka þanka.
Sýning Amgunnar Ýr að Gallerí
Hulduhólum í Mosfellsbæ stendur til
sunnudagsins 12. september, og em
listunnendur hvattir til að líta við.
Daniel Magnússon: Landslag 1992.
Hugsanavedrun
ee
Onnur þeirra sýninga sem mark-
ar innreið haustsins hjá Lista-
safni Reykjavíkur er einkasýning á
verkum ungs myndlistarmanns,
Daníels Magnússonar, en hann hef-
ur vakið nokkra athygli frá því
hann hélt sína fyrstu einkasýningu
í Nýlistasafninu 1989. Daníel
stundaði m.a. nám við Tækniskóla
íslands áður en hann sneri sér að
myndlistinni og útskrifaðist frá
Myndlista- og handíðaskóla íslands
1987; hann var síðan um tíma að-
stoðarmaður Jóns Gunnars Áma-
sonar myndhöggvara. Daníel hefur
haldið einkasýningar í Svíþjóð og
Hollandi, auk sýninga hér á landi,
og jafnframt átt verk á samsýning-
um, m.a. í Danmörku, Hollandi og
í Bretlandi fyrr á þessu ári.
Daníel hefur unnið verk sín tals-
vert út frá almennum hugtökum
og tilvísunum þeirra í daglegu lífi;
þannig nefndi hann eina sýningu
sína „Heimilisleg hugtök". Þetta
hafa oftast verið afar hógvær verk,
unnin úr einföldum, allt að því dauf-
um efnum, sem hafa þó verið sett
upp á nýstárlegan hátt og þannig
náð að skapa verkunum víðari
tengsl, þar sem kímnin er oftar en
ekki sterkur þáttur. Þessir eigin-
leikar hafa leitt til þess að Daníel
hefur náð að fínna nýjar, persónu-
legar leiðir innan hugmyndalistar-
innar, sem ungt listafólk hefur oft-
ar en ekki átt erfítt með að gera.
Sýningin að þessu sinni er eitt
skrefíð enn á þeirri sömu braut.
Yfírskrift sýningarinnar er nýyrðið
„Hugsanaveðrun", sem listamaður-
inn telur ná best að lýsa því ferli,
Tveir frístundamálarar
Islendingar em að eigin áliti list-
fengari en flestar þjóðir aðrar,
í þeim skilningi að þátttaka í listun-
um og menningarlífínu yfírleitt er
afar almenn. Oftast er þetta hermt
upp á bókmennta- eða tónlistar-
áhuga landsmanna; skáld eða rit-
höfundar eru á hveiju strái, og tón-
listarfólk og söngvara má fínna um
allt land, eins og fjöldi tónlistar-
skóla er glöggt vitni um.
En þessi áhugi er einnig umtals-
verður á sviði myndlistarinnar, og
mikill fjöldi svonefndra frístunda-
málara helgar tómstundir sínar list-
sköpun á þessu sviði, oft eftir að
hafa sótt námskeið eða aðra leið-
sögn til þekktra myndlistarmanna.
Nú standa yfír í aðalsal Listhússins
í Laugardal sýningar tveggja frí-
stundamálara, þeirra Skarphéðins
Haraldssonar og Garðars Jökuls-
sonar. Það er sameiginlegt einkenni
þess sem þeir bjóða gestum upp á,
að þar er hefðin í fyrirrúmi; báðir
sýna þeir landslagsmyndir, þar sem
efnismeðferð og útfærsla eru vel
kunn af verkum ýmissa listamálara
í gegnum tíðina.
Skarphéðinn hefur unnið að
myndlistinni um langt árabil. Hann
sótti á sínum tíma nám í skóla
þeirra Finns Jónssonar og Jóhanns
Briem, og hefur náð þokkalegum
tökum á vatnslitunum; hér sýnir
hann nær eingöngu nýlegar vatns-
litamyndir, sem flestar eru af haust-
litum Þingvalla. í myndunum á sér
stað mikið og bjart litaflæði, einkum
í ljósrauðum og gulum litum, þann-
ig að kunnugleg rómantík haustsins
ríkir yfír myndunum. Helsti gallinn
er fólginn í að fæstar myndanna
ná að skapa sér sjálfstæða tilveru,
því þær eru afar keimlíkar, hvert
sem nafnið er; það er helst í hvera-
myndunum, sem efnistök eru önn-
ur, og örlar fyrir sjálfstæðri mynd-
gerð.
Garðar Jökulsson hefur sinnt
myndlistinni í um áratug, og hefur
á þeim tíma verið duglegur við sýn-
ingahald. Hann sýnir einnig Iands-
lagsmyndir, bæði unnar með olíulit-
um og vatnslitum, en litaspjaldið
er fremur dökkt, þrungið jarðlitum;
viðfangsefnin eru oftast tengd
fjallasýn, birtuskilyrðum eða hraun-
myndum, en allir þessir þættir eru
vel þekktir í íslenskri myndlist.
Garðar fer almennt vel með litina,
eins og sést í „Súlur“ (nr. 6) og
„Hraunbárur bláar“ (nr. 11), en þó
vantar nokkuð á að myndirnar nái
þeim sérstaka glampa, sem þarf til
að þær öðlist sjálfstæða tilveru;
hefðin er of sterk.
Það kemur vel fram á þessari
sýningu, að handbragð frístunda-
málara getur á stundum verið fylli-
lega jafngott og þeirra sem leggja
myndlistina fyrir sig af alvöru, og
vel þess virða að veita listsköpun
þeirra athygli þess vegna. Hins
vegar skilja efnistökin á milli; á
meðan áhugafólkið leitast oftast við
að fylgja fordæmum myndlistarinn-
ar og feta í fótspor eldri lista-
manna, eru hinir stöðugt að reyna
að bijóta myndmálið til mergjar og
þróa út frá því eigin myndsýn per-
sónulegrar tjáningar, sem verður
þeirra eigið framlag til myndlistar-
innar. Það þarf djörfung og áræði
til að leggja sálu sína í sjálfstæða
listsköpun, og sú köllun kemur að-
eins innan frá.
Sýningar þeirra félaga, Skarp-
héðins Haraldssonar og Garðars
Jökulssonar í aðalsal Listhússins í
Laugardal standa til sunnudagsins
12. september.
Mikil aósókn aó
orgeltónleikum I
Hallgrímskirkju
Samræmd þróun
MIKIL aðsókn hefur verið að sum-
artónleikum á sunnudagskvöldum
í Hallgrimskirkju og komu mest
um 400 manns á tónleika. Fjöl-
margar fyrirspurnir hafa borist
frá erlendum organistum um að
fá að leika á hið nýja orgel Hall-
grímskirkju. Nýlega birtist mynd
af því á forsíðu fylgirits The
Musical Times í Englandi, en blað-
ið hefur sýnt upptökum með org-
elinu áhuga.
Að sögn Harðar Áskelssonar,
organista, fór aðsóknin að
tónleikunum í Hallgrímskirkju í
sumar fram úr björtustu vonum.
400 manns
Hann sagði að aðsóknin hefði
alltaf verið mikil og um 400 manns
komið þegar mest var. Tónleikar
hefðu verið á hverju sunnudags-
kvöldi i júlí og ágúst og jafn marg-
ir organistar komið fram og sunnu-
dagamir voru. Organistar komu
víða að, m.a. frá Ítalíu, Þýskalandi
og Englandi.
Hörður sagði að umsagnir þeirra
organista sem hingað komu um
orgelið og hljómburð í kirkjunni
væru allar á sama veg, þeir hafí
allir sagt orgelið framúrskarandi
og verið undrandi yfír því hversu
vel væri búið að þessum hlutum
hér. AUir hefðu viljað koma aftur.
Stöðugar fyrirspurnir
Hörður sagði að greinilega hefði
spurst út hversu vandað orgelið í
Hallgrímskirkju væri. Stöðugar fyr-
irspumir og tilboð bærust frá er-
lendum organistum um að fá að
leika á það og væri þegar komið
nóg af tilboðum fyrir allt næsta
sumar. Hann sagði að síðustu tón-
leikamir á árinu yrðu sennilega
sunnudagskvöldið 19. september.
Sunnúdagstónleikar hefjast á ný á
næsta ári og verða einu sinni í
mánuði frá áramótum.
Mynd af orgelinu í Hallgríms-
kirkju birtist á forsíðu fylgirits
breska blaðsins The Musical Times
í ágúst sl. Þar fjallar orgelsmiðurinn
Hans Gerd Klais um smíði orgels-
ins, sem hann segir hafa heppnast
afar vel. Birtar eru myndir af orgel-
inu frá ýmsum sjónarhornum og
kirkju birtist á forsiúu fylgirits
The Mutleal Times i ágúst. Á
myndinni súst HSrdur Askels-
son leika á orgeliú.
teikning sem sýnir uppbyggingu
þess.
Hörður Áskelsson vinnur nú að
útgáfu á geisladisk með einleik á
orgel Hallgrímskirkju með verkum
eftir íslenska og erlenda höfunda,
þar á meðal J. S. Bach, Cesar
Frank, Jón Nordal og Þorkel Sigur-
björnsson. Hann sagði að The
Musical Times hefði sýnt áhuga á
allri útgáfu þar sem orgelið kæmi
við sögu. Tveir erlendir organistar
hafa tekið upp tónleika sína með
orgeli Hallgrímskirkju ogeru útgáf-
umar væntanlegar á geisladiskum.
Myndlist______________
Bragi Asgeirsson
Fram til 13. september sýnir
Kristbergur Ó. Pétursson 30
myndverk í aðalsölum Hafnarborg-
ar og er þetta sjötta einkasýning
hans.
Kristbergur er vel menntaður
listamaður, sem lauk námi við MHÍ
1985 og stundaði svo framhalds-
nám við ríkislistaskólann í Amster-
dam næstu þijú árin.
Ef ég man rétt, var sémám hans
tengt grafík i MHÍ, en trúlega hef-
ur hann fengið meiri áhuga á
pentskúfnum í Hollandi, því að und-
anskildum fjómm kolteikningum
sýnir hann að þessu sinni einvörð-
ungu málverk.
En þessi málverk hafa yfír sér
áberandi grafískt yfirbragð og
Kristinn virðist vera niðursokkinn
í að rannsaka mismunandi afbrigði
af því sem nefna mætti samræmda
þróun áferðar og litar á myndfleti.
Þetta er trúlega viðamesta fram-
tak Kristbergs á sýningavettvangi
til þessa og hann færist mikið í
fang í verkum sínum, þótt þau láti
lítið yfir sér í fyrstu og virki í senn
þung og einhæf. í aðalsalnum eru
13 stór verk og í þeim er jafnan
gengið út frá einum grunntóni og
þá oftast dökkum og magnþrungn-
um.
Fljótlega vöktu nokkur stóru
málverkanna sérstaka athygli mína
fyrir fínan og viðkvæman skurn og
mjög markvissa form- og litræna
þróun, en það voru myndir nr. 4, 7
og 12. Allar eru myndimar byggðar
upp á djúprauðum og lýsandi
grunni, með jafnri stígandi frá
skugga í ljós, og svo fínt farið í
áferðina að þær minna á dulúðug
og römm málverk gömlu meistar-
anna. Jafnframt hafa þær yfir sér
einhveija óútskýranlega fyllingu
sem séu þær tímalausar.
En slík málverk njóta sín trúlega
best í náttúrubirtu, í öllu falli fá
þau vafasaman stuðning frá gervi-
ljósinu, sem er kalt og frosið auk
þess sem það endurkastast á yfir-
borði myndanna.
Þessi jafna stígandi í verkunum
í stóra salnum er þó rofin af tveim
myndum sem eru sér á báti litrænt
séð, en það er ljósa myndin nr. 12,
sem að mínu mati er með athyglis-
verðustu myndum sýningarinnar,
svo og okkurgula myndin nr. 13,
sem minnir á kornakur.
1 hliðarsalnum er mikill fjöldi
minni verka, en hér er áferðin jafn-
an slétt og höfuðáherslan lögð á