Morgunblaðið - 08.10.1994, Blaðsíða 1

MENNING
USTIR
c
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 8. OKTOBER 1994
BLAÐ'
KRAFTAVERK BÓKMENNTANNA
Siguróur Nordal
Skáldskapurinn, ljóðagerðin, er sú grein
íslenskra bókmennta sem að mati Sigurðar
Nordals hefur reynst lífseigust. En þótt
ljóðagerðin fyrr og síðar sé „mikið afrek
og undur“ og vandinn að þýða komi að
nokkru leyti í veg fyrir að hún sé ekki kunn-
ari erlendis, „þá eru fornsögurnar samt enn-
þá meira og frumlegra átak og kraftaverk“.
Það er eins og þjóðin finni sjálfa sig þegar
fornsögurnar rísa upp „af grunni erlendra
mennta og íslenzkra fræða“ á 12. öld.
Framhald
íslenskrar
menningar
EFTIR sex ára hlé á útgáfu Ritverka Sigurðar Nordals hefur
Almenna bókafélagið sent frá sér Jjriðja flokk verkanna, Fornar
menntir. Fyrsta bindi .flokksins er íslensk menning sem Sigurð-
ur samdi á sínum tíma og skyldi vera hluti stórvirkis sem héti
Arfur íslendinga. Þessi bókaflokkur varð aldrei nema þetta eina
bindi. Framhaldið hefur legið óprentað þar til það birtist nú í
öðru bindi Fornra mennta undir heitinu Fragmenta ultima. Drög
að íslenskri menningu II.
Annað bindi Fornra mennta
ber heitið Kraftaverkið.
Þar er að finna, auk Frag-
menta ultima, Hrafnkötlu-ritgerð
Sigurðar þar sem hann leitast við
að sýna að Hrafnkels saga Freys-
goða muni vera skáldsaga. í öðru
bindi er einnig ritgerð Sigurðar um
íslenskar fornbókmenntir þar sem
hann flokkar sögurnai- eftir stílein-
kennum og aldri. Þriðja bindi
Fornra mennta heitir Sögur og
kvæði. Þar er að fínna ritgerð Sig-
urðar um Völuspá auk margra rit-
gerða um fornsögur.
Fragmenta ultima
Beðið var lengi eftir framhaldi
íslenskrar menningar, en smám
saman varð mönnum ljóst að það
myndi ekki koma fyrr en að höf-
undinum látnum eins og raunin
hefur nú orðið. Fragmenta ultima
grípa menn því fegins hendi og
fullir eftirvæntingar.
Eins og ljóst má vera af undir-
titli er hér um drög að ræða. Oft
er vísað til íslenskrar menningar.
Efnismeðferðin verður með þessu
móti fijálsleg og mun óbundnari
en í íslenskri menningu. Minnisatr-
iðin eru krydd sem lesandinn vildi
ekki missa.
í inngangi Fornra mennta II
gerir Jóhannes Nordal grein fyrir
Fragmenta ultima og eru þar ýms-
ir fyrirvarar sem taka verður tillit
til, m.a. þeir „að Sigurður hafi litið
á þessa þætti fyrst og fremst sem
efnisdrög, en ekki sem fyrsta upp-
kast að nýjum texta, ætluðum til
útgáfu. Þar að auki eru flestir þess-
ara þátta ófullgerðir, sem bezt sést
af því, að mörgum þeirra lýkur
með minnisgreinum til frekari úr-
vinnslu síðar“. Þessar ástæður
valda því að þættirnir eni ekki
prentaðir eftir handriti án úrfell-
inga og þrír eru felldir niður.
Lyfgrös og fleurs du mal
Jóhannes Nordal víkur að langri
og strangri glímu Sigurðar við að
gera grein fyrir fornsögunum og
birtir minnisblað hans frá 1946 sem
gæti verið splunkunýtt og í anda
dagsins í dag:
„Hvers vegna tek eg fornsögur
svo rækilega og á þann hátt, sem
eg geri? Af því að í þeim þætti er
lykill að öllu, skilningi fortíðar
(ante 1100) og síðari alda (post
1600). í þeim er bæði sjúkleiki og
heilbrigði íslenzkrar menningar,
þær eru bæði klassískar og róman-
tískar, gamlar og moderne, lyfgrös
og fleurs du mal etc. Annars hefðu
þær ekki verið þjóðinni né þjóðin
orðið það, sem raun hefur á orðið.“
Hér er orðuð skýring á því hvers
vegna fornsögurnar orka sífellt á
okkur lesendur og eru brunnur sem
mii .i