Morgunblaðið - 17.02.1995, Blaðsíða 6

6 D FÖSTUDAGUR 17. FEBRÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
ívænu
umhverfi
á Skiphól
SUMAR flugstöðvar hafa betri
áhrif á mig en aðrar. Sumar eru
svo viðskiptavinavænar að ég get
með hinu glaðasta geði unað mér
langtímum saman, rápað um, setið
á veitingastöðunum, horft á fólkið.
Ein þeirra er Skiphóll við Amster-
dam. Ég er ekki ein um þessa skoð-
un; Skiphóll hefur síðustu ár verið
ofarlega/efst á öllum listum yfír
bestu flughafnir í heimi.
Þó Skiphóll sé giska stór og
mikill um sig er stærðin samt við-
ráðanleg og þekkilega fyrir flestu
hugsað. Það er hlýr stíll yfír versl-
unum og í stað þess að hver sé
með sína liti og æpandi auglýsinga-
spjöld eru allar verslanir á Skiphól
eins úr garði gerðar. Merktar á
sama hátt og með sömu litunum.
Það skapar samræmi sem ég fann
en tók ekki eftir. Ekki fyrr en
Leon Verhallen, einn markaðs-
stjóra Skiphóls, benti mér á þetta.
Því virkar umhverfið rólegra en
t.d. á Kastrup, sem mér þykir þó
líka viðkunnalegur staður.
Leon Verhallen gekk með mér
um flughöfnina Skiphól þegar ég
var þar á ferð í haust og sýndi
mér húsakynni. Eins og alkunna
er stendur yfír stækkun, enda ekki
vanþörf á, því Skiphóll er 4.
stærsta flughöfn í Evrópu. Um
völlinn fór 21,3 milljónir farþega
árið 1993. Þar af voru 17,7 milljón-
ir í áætlunarflugi, 3,1 í leiguflugi
og 500 þúsund biðfarþegar. Leon
sýndi mér tölur sem segja alltaf
sögu; árið 1989 voru farþegar
15,7 milljónir. Næsta ár var aukn-
ing, en 1991 stóð farþegátala í
stað. Það er ekki slæmt í sjálfu
sér, þegar haft er í huga að það
var ár Flóastríðsins og flugumferð
hrundi um heim allan. Síðan 1992
hefur verið 8-16% aukning á ári.
Það er ekki vafí að Skiphóll
hefur átt ómetanlegan þátt í að
koma Hollandi á heimskortið.
Hvað eru íbúar
landanna margir ?
Land milljónir
Kína 1.196,5
Indland 911,0
Bandaríkin 261,0
Indónesía 193,4
Brasilía 163,2
Rússland 149,3
Pakistan 127,6
Japan 125,4
Bangladesh 120,7
Nígería 97,4
Mexíkó 86,9
Þýskaland 81,2
Víetnam 73,7
Filippseyjar 66,2
fran 65,8
Tyrkland 61,4
Thailand 59,8
Bretland 58,4
Ítalía 58,0
Frakkland 58,0
Egyptaland 58,0
Búrma 45,7
Suður-Kórea 44,6
Suður-Afríka 41,9

FERÐALÖG

AREYNSLULAUST samræmi - það er Skiphóll.
„Auðvitað erum við vel í sveit sett,
en samt er stórkostlegt að þetta
litla land skuli hafa náð öðrum
eins árangri," sagði Leon og ekki
skaðar orðstír ríkisflugfélagsins
KLM.
Það er hægt að gera sér ýmis-
legt til dundurs sem höfðar að vísu
ekki til mín; glænýtt spilavíti,
heilsuræktarstöð, golfvöllur. Ágæt
aðstaða er fyrir böm og svo eru
tvö ódýr hótel þama einhvers stað-
ar. Ótal setustofur fyrir farþega í
hinum og þessum vildarklúbbum,
salir með tölvum, föxum, tækjum
og tólum fyrir viðskiptamenn.
Að því er hagræði að farþegar
þurfa ekki að ganga nema fáein
skref eftir að komusal sleppir til
að geta stigið upp í lest. Og rútur
og leigubílar eru á hverju strái. Á
hinn bóginn er sjálfsagt að reyna
lestina og spara gyllini.
Nú nota 78 flugfélög Skiphól,
49 evrópsk, 8 frá Miðausturlönd-
um, 11 frá Austurlöndum fjær, 2
frá S-Ameríku og 4 frá Afríku.
Til að átta sig á þeirri miklu
umferð sem er um völlinn er auð-
vitað gaman að sitja og horfa þeg-
ar vélamar fara á loft. En þá er
líka sniðugt að glugga í tölur: frá
Amsterdam em 2.213 ferðir á viku
til 105 staða innan Evrópu og 496
á viku til 109 staða utan Evrópu.
Árið 2000 munu fara 30 milljónir
árlega um völlinn.
Það lætur því nærri að vél taki
á loft frá Skiphól 400 sinnum á
hverjum degi. Það er hægt að
gleyma sér yfír öðra eins. ■
Jóhanna Krístjónsdóttir
Stiklað
á sögunni
SÚ BORG sem heitir Búdapest - síðan 1873 en það ár sameinuðust
Búda, Óbúda og Pest í eina stóra borg - og landið Ungverjaland síðan
896 eiga sér býsna langa menningarsögu. Fyrir okkar tímatal bjuggu
Keltar hér á bökkúm Dónár og höfðu bækistöð þar sem nú heitir Gellert-
hæð í Búda á vestari bakka árinnar. Keltamir vora siðmenntaðir og not-
uðu járn kunnáttusamlega og smíðuðu skartgripi úr gulli sem varðveist
hafa og skoða má í söfnum. Eflaust hafa þeir líka ort þótt ekki sé það vitað.
Á 1. öld e.Kr. komu Róm-
veijar hingað og stökktu Kelt-
g}" um á brott og reistu borg
■5 nokkru norðar við ána þar sem
55 nn heitir Kastalahæð. Borgina
kölluðu Rómveijar Aquincum
og varð hún höfuðborg í einu
fiQ margra ríkja þeirra, Neðri
Pannóníu. Þegar flest var
bjuggu 25-30 þús. manns þar
og vora sannkallaðir borgarar:
handverksmenn, kaupmenn,
lia prestar. Hermennimir höfðust
| við í búðum sunnar þar sem
Oj heitir nú Óbúda eða Gamla-
flO Búda.
Greinilegar menjar um þessa
rómversku byggð sjást enn í dag.
í Óbúda era rústir af hringleika-
húsi sem sumir telja að hafí verið
stærra en Colosseum í Róm og rúm-
aði um 15 þús. áhorfendur. Á milli
Óbúda og Aquincum má sjá leifar
af vatnsveitukerfí Rómveija, en sið-
menning þeirra og velmegun þeirra
hér, svona langt frá móðurborginni
Róm, byggðist að hluta til á heita-
vatnsuppsprettum sem vora fjöl-
margar og era enn og búa yfír
undarlegum lækningamætti.
Útlínur Aquincum-borgar eru
enn á sínum stað eftir nær 2.000
ár. Skammt frá borgarkjamanum
er annað hringleikahús, allmiklu
minna en hitt. Þar heitir vestara
hliðið Hlið dauðans eftir gladíator-
unum sem féllu í valinn í bardögum
og vora bomir út um þetta hlið.
Þijú búr að nokkra uppgerð liggja
að ljónagryfjunni sem var. Nýlegar
mannvistarleifar má á þessum
nöpru, döpru vetrar- og efnahags-
kreppum dögum sjá í gömlum villi-
dýrabúrum: rúmdýnugorma, saur,
plastpokarifrildi, landsteina, bjór-
dósir. Hér lýstur saman glæstri,
kannski grimmri fomöld og dreggj-
um nútímans, undanrennu komm-
únisma og kapítalisma.
Til að veijast ásókn barbara úr
austri reistu Rómveijar varðstöð á
eystri bakka árinnar og kölluðu
Contra-Aquincum. Enn sjást rústir
hennar. Rétt hjá hefur verið settur
upp nútíma skúlptúr sem sýnir róm-
verska hermenn á varðbergi, gón-
andi í allar áttir eftir barbörum.
Seinna var byggður varnarvegg-
ur í hálfhring í kringum dálítið
svæði austur af Contra-Aquincum.
Hann lá innanvert við þá hring-
braut sem nú spannar Mið-Pest og
kallast Litli-hringur. Brot af honum
má enn sjá á stöku stað ef vel er
gáð. Hann eins og vex inn í hundr-
að ára gömul hús við Litla-hring,
en tilfellið er auðvitað að húsin eru
byggð upp að veggnum beggja
megin frá.
Rómaveldi liðaðist í sundur eins
og öll stórveldi gera fyrr eða síðar.
Það kom í hlut Atla Húnakonungs
að hrekja Rómveija frá Aquincum
og Pannóníu á 5. öld e.Kr. En ríki
Atla stóð ekki lengi, ekki lengur
en hann staldraði sjálfur við í þessu
lífí. Á eftir Húnum komu Austgot-
ar, Langbarðar, Avarar. Þetta vora
UNDARLEG umskipti era að
fara af suðurströnd Gran
Canaria og yfir á vestur-
ströndina. Landið breytir um
___ svip, fjöllin skipta litum og
Oa náttúran tekur á sig þá mynd,
■3C sem íslendingur á von á þar
JJg syðra. Þetta land er svo víða
íslenzkt að yfírbragði. Það
vantar bara vatnið.
Við ókum í vestur frá
Ensku ströndinni, meðfram strönd
og sums staðar utan í og gegnum
kletta. Suðurandan gráblár sjór,
þar sem enn gefur físk, en landið,
sem áður var líf, er nú gijótbarin
óbyija.
Hver ströndin tekur við af ann-
arri og ferðamannabæir, sem hafa
vaxið upp úr fiskiþorpum eða verið
búnir til úr engu. Enn má finna
andblæ liðins tíma, en hótelbygg-
ingar, sem era hengdar utan í
skálahlíðamar, bera sums staðar
allt ofurliði.
Drake fauk fyrir Iftlð
En skútumar strekkja í legufær-
in í Arguineguinhöfn og Puerto
Rico. Og á sjó mátti sjá margt fley-
ið, fiskimenn og ferðamenn í bland
og seglbrettin á annarri hverri
öldu. Skyndilega birtist gamalt
seglskip líkt og þar færi Onedin
skipstjóri eða Francis Drake hefði
snúið aftur til að beija á þeim sem
hröktu hann hér frá ströndum fyr-
ir 400 áram. Það er svo eftir túris-
manum, að okkur var síðar sagt
að ferðamönnum væri boðið upp á
siglingu með slíku skipi. Hvemig
á maður að geta fundið söguna,
þegar Francis Drake fýkur fyrir
svona lítið!
Mogánhöfn er þessara staða
beztur. Þar mátti fínna friðsæld,
sem var borin uppi af gömlum
húsum og gangandi fólki. Og á
Kafteininum fékk ég þá beztu
fískisúpu, sem ég borðaði í þessari
ferð.
Tll betra lands
Upp Mogándalinn liggur leiðin
frá ströndinni til fjalla. Nú tekur
betra land við, dalur sem ber græn-
an lit og ávexti gróðursins. Og
gróðrinum fylgja dýr og fuglasöng-
ur í lofti.
Og af dalnum taka fjöllin við,
kjarriklædd neðra og svipmikil
uppi. Sjórinn er horfínn okkur.
Fjölbreytileiki þessara fjalla er
ótrúlegur; eins og hvert gil sé
heimur út af fyrir sig. Gijótið og
gróðurinn einhvem veginn öðru
vísi hér en þar. En puntur vex í
vegkantinum. Og litadýrðin í íjöll-
unum miðja vegu milli Mogán og
San Nicolás er landmannalaugsk.
Þegar hallar norður af sést aftur
til sjávar fram af gróðursældinni.
Við ökum um San Nicolas og um
La Aldea, þar sem okkur er sagt,
að merkar fomleifar hafí fundizt,
m.a. steingervingar. Þegar Aldea
sleppir tekur vegurinn með strönd-
inni aftur við. En vesturströndin
er með öðrum brag en syðra.