Morgunblaðið - 12.05.1995, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 12. MAÍ1995 C 3
sögur, sýna börnunum leikrit eða
skapa fjölbreytilegar leikaðstæður.
Uppalandi þarf að athuga hug-
myndir bamsins um fyrirbærið.
Það er gert með því að hlusta og
gera athuganir og spyija spum-
inga, hvað, hvemig, afhverju. Á
þennan hátt fær uppalandinn þekk-
ingu á reynslu bamsins og skilning
sem leggur gmnninn að áframhald-
andi vinnu. Upplifun bamsins hefur
áhrif á hvað bamið tekur sér fyrir
hendur og þróar skilning þess á
umhverfinu.
Mlsmunandi uppeldisaöferðlr
í mlsmunandl þjóðfélðgum
í öllum þjóðfélögum hafa foreldr-
ar ákveðnar skoðanir á _________
því hvemig þeir vilja
ala upp börnin sín. í
asískum samfélögum
er lagt upp úr því að
kenna bömum að vera
hlýðin, heiðarleg og
sýna hinum fullorðnu
virðingu meðan rík
áhersla er lögð á það á --------
Norðurlöndunum að
bömin séu sjálfstæð og sjálfsöragg.
Það er mín skoðun að uppalendur
þurfi að láta af slíkum fyrirfram
ákveðnum hugmyndum um uppeld-
ið og huga betur að einstaklings-
eðli bama sinna og leyfa því að
njóta sín. Böm hafa mjög einstakl-
Kennorinn ákveð-
ur hvað er rélt
hugsun og þá
hætta börnin að
hugsa sjálf-
stætt.
ingsbundnar þarfir og vilja vera
metin að eigin verðleikum.
1 rannsóknum mínum hef ég leit-
ast við að sýna fram á að börn
skynja tilverana á annan hátt en
hinir fullorðnu. Ég get tekið dæmi
um athugun á 6 ára bömum og
jafnmörgum fullorðnum þar sem
við könnuðum þetta. Við lásum
sögu fyrir 6 fullorðna einstaklinga
og spurðum þá síðan hvað þeir
héldu að börnin gætu lært af sög-
unni. Við lásum söguna fyrir jafn-
mörg börn og spurðum hvað þau
héldu að þau gætu lært af sögunni.
Það kom í ljós að börnin sáu
fátt sem þau töldu sig geta lært
af sögunni. Foreldramir héidu að
_________ bömin lærðu það sem
þau sjálf töldu sig geta
lært af sögunni.
í samtölum, leikjum
og í daglegu starfi þarf
að gefa baminu mögu-
leika á virkan hátt að
hugleiða innihald hlut-
anna og hvemijg það
hugsar um þá. A þann
hátt verður skilningur
bamsins sjáanlegur.
Böm skynja veruleikann
ð ólíkan hátt
í leikskóla lagði ég verkefni fyr-
ir nokkur börn þar sem þau áttu
að útskýra hvað væri vatn. Skiln-
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Sviðsett mynd
ákveðnar hugmyndir um orsökina:
„Þeir sem skera hrúta allar nætur
fá ekki nægan svefn, enda eru þeir
að beijast við að fylla lungun af
lofti. Þeir era þreyttir þegar þeir
fara á fætur og því illa upplagðir
í umferðinni.
Fyrir fimm árum kom upp sér-
stætt dómsmál í Bretlandi. Hrotur
gamallar konu í Leeds ollu nágrönn-
um þvílíku ónæði að þeir stefndu
henni. Niðurstaða dómara var sú
að hrotur þeirrar gömlu væra beint
tilræði við heilsu og vellíðan ná-
grannanna og vörðuðu við mengun-
arlög. Gamla konan var dæmd til
að greiða þeim skaðabætur og
málskostnað.
Af hverju hrýtur fólk?
í bókinni Svefn og svefnleysi eft-
ir Reidun Ursin era hrotur útskýrð-
ar. „Þær verða til efst í öndunarfær-
unum, á leið frá raddböndum upp
til munns og nefs. Hrotur stafa af
þrengslum á þessu svæði. Fyrir því
geta verið ýmsar ástæður. Þegar
böm hijóta er orsökin oft bólgnir
hálskirtlar. Hrotur hjá fullorðnum
geta einnig stafað af þessu. Sumir
hafa meðfædd þrengsli efst í öndun-
arfærum og feitt fólk hefur oft fitu-
fellingar þar, en hvort tveggja veld-
ur hroturn."
Þegar fólk hrýtur áberandi hátt
og mikið er talað um ofsahrotur.
Ursin segir um þær:„Hjá þessu fólki
lokast efsti hluti loftveganna nán-
ast alveg. Ástæðan er talin vera að
í svefni slakni enn meira á vöðvum
umhverfis loftvegi en hjá öðru fólki.
Ef loftrás hefur verið þröng fyrir
getur hún lokast alveg. Þá kemst
ekki loft niður í lungun og öndun
stöðvast. Hrotur era hljóðin sem
myndast þegar loftið þrýstist gegn-
um þrengslin."
. . . syngdu frekar
Franskur læknir Yves Kamani
hefur þróað aðferð sem hann segir
koma í veg fyrir hrotur. í viðtali
við The European segir hann að
hrotur hafí aukist og brýnt að finna
leið til lausnar. Hann fjarlægir vef
úr öndunarvegi, með geislatækni
og tekur aðgerðin aðeins 15 mínút-
ur. í blaðinu segir að innan lækna-
stéttar séu skiptar skoðanir á ágæti
aðgerðarinnar. Þar er og greint frá
einni náttúralegustu vörn gegn
hrotum, sem um getur. Elizabeth
Scott var læknir og læknisfræðileg-
ur ráðunautur við skosku kammer-
sveitina og hún segist hafa komist
að því að söngvarar hrytu ekki og
hefur nú skrifað bók um athuganir
sínar. „Söngæfingar styrktu góm-
fyllu, héldu vöðvum umhverfís loft-
végi stinnum svo engin þrengsli
mynduðust hjá þeim í svefni." Hún
mælir með að fólk syngi í 20 mínút-
ur á dag. „Best eru lög sem spanna
vítt tónsvið, með nótum sem fara
hátt upp og langt niður." ■
Biynja Tomer
DAGLEGT LÍF
ingur þeirra á því var jafn misjafn
og börnin vora mörg sem sýnir
þeim að hægt er að skynja veruleik-
ann á margvíslegan hátt. Kennarar
í grannskólum verða að skilja þetta.
í Svíþjóð túlka kennarar hlutina
oftast bara á einn veg eins og þeir
haldi að börnin hafi öli sama skiln-
ing á því sem kennt er.
En það era ekki aðeins ung
böm sem hafa mismun-
andi skilning á vera-
leikanum. Nemar á
háskólastigi vora
spurðir að því hvað
þeir legðu mest upp
úr í náminu? Sumir
töldu mikilvægast að
kunna efnið utan-
bókar án þess að
hafa raunveralega
skilið það. Aðrir
lögðu mesta áherslu
á að skilja innihaldið.
Góðir uppalendur
leggja sig eftir' því
að kanna hugarheim
bama og átta sig á því
að þau læra af því að
reyna hlutina sjálf. Ég
fylgdist eitt sinn með því
í leikskólanum þegar lítil
stúlka var að reima skóna
sína. Þá sagði móðir henn
ar: „Manstu, ég kenndi þér
að reima þegar ég sýndi þér
hvernig þú ættir að gera það.“ En
þá sagði stúlkan: „Nei, mamma ég
lærði að reima þegar pabbi lét mig
sjálfa reima skóna mína.“
Með því að mæta bömunum á
þeirra eigin forsendum eram við
að ala upp sjálfstæð böm sem
kunna að læra og skilja það sem
þau era
að læra. Hugsun þeirra verður
gagnrýnin og þar af leiðandi verða
þau miklu lýðræðislegri í hugsun.
Grannskólarnir standa sig ekki
hvað þessu viðvíkur.
„Ég lasröi ekkert- þaó var
kennarinn sem talaöl allan
tímann,"
Bömin hlakka til að fara í skól-
ann þangað til þau átta sig á því
að það er kennarinn sem ákveður
hvað er rétt hugsun en þá hætta
bömin að hugsa sjálfstætt.
Það sem mér finnst einnig
gagnrýnisvert hjá skólunum
er að leikur og ímyndun-
arafl er aðskilið frá lær-
dómnum. Það er spum-
ing hvaða augum kenn-
arinn lítur hlutverk sitt.
Telur hann það vera að
setja baminu ákveðnar
skorður eða örva það til
nánari íhugunar og sjálf-
stæðrar hugsunar?
Ég get að lokum sagt
söguna af drengnum
var spurður að því
hvað hann hefði lært í
skólanum þann daginn?
„Ég lærði ekki neitt því
kennarinn talaði allan tím-
ann,“ svaraði drengurinn.“
■
Hildur Einarsdðttir
Húðkrem Dr. Guttorm Hernes í Bodo í Noregi
hefur vakið mikla athygli á Norðurlöndunum
Það er nú fáanlegt á Islandi í eftirtöldum apótekum:
Borgarapótek Iðunnar apótek Apótekið Hellu
Breiðholtsapótek
Ingólfsapótek
Háaleitisapótek
Hraunbergsapótek
Húsavíkurapótek
Hafnarapótek, Höfn
Apótekið Hvollsvelli
Stjörnu-Apótek, Akurey
Bodo har hjulpet
someksemog
Bœ nye
tusenvts avn^" tiifeilervii^i^^í^L ^
HEILDARNÆRING S/F