Morgunblaðið - 20.05.1995, Page 5

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1995 D 5
jr Finnbogason
Hér situr spekingurinn
Konfúsíus
á asna sínum
falur fyrir 5.000 jen
á glerhillu
í Oriental Bazaar.
Meðan ég horfi á hann
minnist ég ungs manns
er einnig reið ösnufola
og menn báru greinar
af pálmatrjám
á götu hans.
Hvort mun samtíð mín
aka þá um koll
á hraðferð sinni
til lífshamingj ulandsins
Af þessu ljóð Hvort mun og öðrum
að dæma var Japan kannski ekki það
land drauma sem Rögnvald hafði
byijað að dreyma fjörutíu árum fyrr,
eða hvað? „Nei,“ segir hann hugsi,
enda spyr hann í næsta ljóð Hvar er
land drauma og segir: „aðeins í inn-
heimi hugans/fæ ég stigið yfir mörk
þeirra,“ þ.e. draums og veruleika,
fortíðar og nútíðar, hraða og kyrrðar.
Innheimur hugans er vettvangur
fyrsta ljóðsins Kvöld í kirkjunni. Þar
takast á hinir mannlegu þættir;
standa andspænis kröfum samfélags-
ins, kirkjunnar, kenninganna og ein-
hvern veginn fær maður það á tilfinn-
inguna að hinir mannlegu þættir, án
hismis, séu ieið okkar til Guðs, jafn-
vel þótt þeir séu ekki mannlegu sam-
félagi þóknanlegir.
„Þetta er prólógus; einskonar sam-
andregin mynd af lífshlaupi mínu,“
segir Rögnvaldur. „Eiginlega ætlaði
ég ekki að hafa hann með í bókinni
en vinir mínir Hannes Sigfússon og
Gyrðir Elíasson, sem lásu fyrir mig
handritið og töldu til ávirðirigar sem
í mínum huga voru fáar og smáar,
hvöttu mit til að birta þetta ljóð.“
í ljóðinu kemur fram mikil tog-
streita milli Guðs og manna, Guðs
og kenninga, mennskunnar og sam-
félagsins. Hvers vegna?
„Það eru gerólíkir heimar guð-
fræðin og trúin, þótt vissulega sé
þetta allt saman skylt, því það stend-
ur ekkert sér og einangrað. En það
má segja að annað sé eins og að
rækta kartöflur og hitt að borða
þær. Það er hægt að vera trúaður -
og ég kann að álíta að ég sé trúað-
ur... en er það kannski ekki. Ég er
svo fífldjarfur að telja mig trúaðan
og ég held að ekki sé hægt að lifa
lífi sem er einhvers virði án þess að
eiga sér trú. Ég sætti mig sjálfur
við mína vafasömu trú, sem kann
að virðast svo að dómi margra vegna
þess að ég hef allmjög frábrugðnar
skoðanir á kristindómnum sem hefur
viðgengist hér í útjaðri hins kristna
heimshluta.
Ég held það þætti mjög djarft af
mér að tala um trú mína og Hallgrím
Pétursson í sömu andrá. Hann var
mjög trúaður. Hvað er ég í sam-
anburði við hann?
Þetta er kannski fáránlegur sam-
anburður en það er jafn fáránlegt
að bera saman trú allra annarra
manna. Eini marktæki samanburð-
urinn sem gildir er hinn sígildi sem
meistarinn frá Nasaret benti á að
menn gætu aðeins metið trú mann-
anna eftir verkum hvers og eins,
ekki orðagjálfri um trú.
Ég hef alla tíð verið að búa mig
undir að segja nokkur orð að lokum
sem gætu verið í ætt við trú og það
er ég að gera í þessari bók. Það
getur verið ofdramb eða fallið undir
þá samlíkingu að fjöllin hafi tekið
jóðsótt og það hafi fæðst mús.
Þessi kvæði eru myndir af ferða-
lögum og það sem stendur mér fyrir
hugsjónum þegar ég lít til baka. Ég
er ekki frá því að það sem sé fyrir
Yesturlandabúa - hafi hann mannúð
í sér - sé að finna hjá þeim fátæku.
Ég get ekki gert að því að það orkar
mest á mig sem er fótum troðið af
samtíð minni og minnst metið.“
En hvers vegna ljóðform? Afhverju
skrifaðir þú ekki ferðasögu?
„Ég byijaði að skrifa ljóð fyrir
þremur til fjórum árum. Ég var lasinn
og þetta var aðallega til að reyna að
lækna mig, því ég veit ekki um neitt
sem er áhrifaríkara til lækninga en
ljóð; bæði til að létta hugarangri og
til að afbera þá samtíð sem maður
hrærist í. Það er ekki nokkur hlutur
sem opnar manni sýn til lífsins eins
og list, hvort sem maður vill kalla
hana þessu nafni eða hinu. Það er
ekki nokkur leið að lýsa þeim heimi
sem við lifum og nærumst í nema í
listinni. Sé það ekki fagur heimur eða
falleg mynd er það vegna þess að
þú getur ekki breytt honum í list-
inni. Hann er svona. Maður þarf bara
að finna leið til að afbera hann.“
Og svo kemur lífið og dauðinn og
brúin á milli í lokin.
„Það getur verið svo furðu langt.
milli draums og veruleika og að sama
skapi stutt milli lífs og dauða. Þann-
ig er það fyrir mínum sjónum. Það
hefur verið sagt í mín eyru að lífið
sé það sterkasta af öllu sterku og
veikasta af öllu veiku....“
Hvað svo? í einu ljóði þínu er myrk-
ur eftir lífið.
„Ef til vilLendar lífið í myrkri fyr-
ir nútímamanninum, sem gerir lífið
auðvitað að einum allsheijar dauða.
Fyrir þorra allsnægtarfólksins er
dauðinn ógn sem tekur við að lífi
loknu og allt virðist vera barnaskap-
ur. Fyrir mér er það ekki þannig.
Þetta er aðeins hluti af því að túlka
viðhorf minnar samtíðar; vonlausustu
samtíðar sem ég hef haft spurnir af
og ég tilheyri sjálfur. Við lifum við
meira en lítið brenglað gildismat.“
Er engin leið að snúa því gildis-
mati við?
„Það er hvergi til leið nema í
trúnni. Ekki þó endilega því sem við
höldum að sé trú.“
Hvað er trú?
„Það er að mínu viti að samsama
sig neyð og.hörmungum samferðar-
manna sinna ekki síður en hamingju
og gleði. En við erum svo ógurlega
eigingjörn að við látum okkur hörm-
ungar annarra í léttu rúmi liggja.
Við erum svo gáfuleg, fín og mennt- **
uð. En ég kalla það enga menntun
ef afleiðingarnar eru ekkert annað
en eftirsókn eftir vindi; titlum og
stöðum sem skipta engu máli.“
nn í Tehuantepec
Reuter
Tilvísanir í rauðu
seldist sjálfsmynd Fridu Kahlo
eiginkonu Riveras, „Sjálfsmynd
með apa og páfagauk" frá 1942
á 3,19 millj. August Uribe, yfir-
maður þeirrar deildar Sothebys
sem metur mið- og suðurameríska
málaralist segir að verkin séu ein
af bestu verkum listamannanna
og var jafnvel búist við að enn
hærra verð fengist fyrir þau.
MYNPLIST
Hafnarborg/Gallcrí
Sólon íslandus
MÁLVERK OG BLÖNDUÐ
TÆKNI
HARPA BJÖRNSDÓTTIR
Hafnarborg: Opið alla daga (nema
þriðjud.) ld. 12-18 til 28. maí.
Gallerí Sólon íslandus: Opið alla daga
til 30. maí.
Aðgangur ókeypis
ÞESS hafa verið ýmis dæmi undan-
farin misseri, að myndlistarmenn
hafa valið að sýna verk sín á sama
tíma á tveimur einkasýningum. Ein
ástæða þessa kann einfaldlega að
vera skortur á
nægilega stóru
sýningarhúsnæði
til að hýsa allt
sem viðkomandi
vill sýna, en þó
virðist tilgangur-
inn oftar en ekki
tengjast áhersl-
um í listinni
fremur en magni
hennar. Með
þessu móti geta
listamenn t.d.
kynnt ólíka þætti
í sinni listsköpun
á sama tíma, án
þess að til verði
ósamræmi innan
einnar sýningar;
einnig geta þeir
notað þessa aðferð til að sýna fram
á skylda nálgun við svipuð viðfangs-
efni, sem verður væntanlega til að
styrkja hvora sýningu fyrir sig um
leið og tengsl þeirra eru undirstrikuð.
Nú standa yfir tvær sýningar
Hörpu Björnsdóttur, sem falla undir
síðarí skilgreininguna hér að ofan. Á
báðum sýningunum eru einfaldar til-
visanir og tákn uppistaða verkanna,
sem eru samsett úr smáum einingum
myndflata, sem með einni undan-
tekningu liggja lárétt á veggjunum
í sölunum tveimur, og skapa þannig
sýningunum vissa ró og jafnvægi.
Aðgreining sýninganna felst að
nokkru í efnisvali og grunnlitum, þar
sem viðfangsefnin eru sömu ættar á
báðum stöðum.
Harpa hefur verið virkur þátttak-
andi á myndlistarsviðinu um árabil
og haldið rúman tug einkasýninga,
auk þess að hafa átt verk á fjölda
samsýninga bæði hér heima og er-
lendis. Eins og sést er táknmál orðs-
ins jafnt sem listarinnar henni hug-
leikið, en slíkt þarf hvorki að vera
fiókið né fræðilegt til að ná tilgangi
sínum.
Hafnarborg
í Sverrissal Hafnarborgar sýnir
listakonan ellefu verk, og í flestum
þeirra er grunnurinn dimmur en ríku-
legur rauður litur. Stundum felst
imyndin í einfaldri mynd á ógrunnað-
an strigann, en í öðrum tilvikum
kemur grá múrhúð i stað litarins;
heildin byggir þó öðru fremur á
dökkum litbrigðum rauða litarins,
sem að sjálfsögðu hefur einnig sínar
tilvísanir og tákngildi.
Harpa notar hvorki mörg né flók-
in tákn í þessum myndum; þar ber
hæst þroskuð epli, hofsóleyjar og
skondin línuteikn hunds. Einnig
kemur fyrir sterkt andlit í klassiskri
umgjörð, og loks er orðaleikur á
ensku uppistaða eins verksins (sem
síðan á sér sterka hliðstæðu í hinni
sýningunni).
Þessi verk eru misgrípandi, og til-
vísanir þeirra misjafnlega skýrar.
„Life is hard Lionheart (nr. 5) býður
upp á skemmtilega fléttu, og „Tungl-
beri (nr. 1) er fróðleg samsetning,
en einhverra hluta vegna verkaði
„Rosary (nr. 10) einna sterkast á
undirritaðan; einfaldleiki bæna-
bandsins- kom strax upp í hugann.
Gallerí Sólon íslandus
Verkin sem Harpa sýnir hér
byggja á fleiri táknmyndum en eru
í myndunum í Hafnarborg, þannig
að heildin verður íjölbreyttari; þó eru
afar sterk tengsl milli sýninganna,
eins og áður segir.
Mörg verkanna eru máluð á tré í
stað striga, sem gefur þeim sér-
stakan blæ. Lögunin og samsetning-
in minna jafnvel á kubbaleiki æsku-
áranna, þegar Prins Valíant og Rík-
harður ljónshjarta voru hluti hetju-
safns hvers drengs - en nú munu
þeir löngu horfnir á vit gleymskunn-
Þannig er sjálfSagt að skoða mörg
táknanna sem tilvísanir í minningar-
brot, sem listakonan vill deila með
áhorfendum, án þess þó að binda um
of við eigin persónu; rauður liturinn
sveipar þær síðan hlýjum hjúp þess,
sem hverjum er kært.
Það er nokkur galli á þessum sýn-
ingum báðum að þeim fylgir ekkert
kynningarefni frá hendi listakonunn-
ar; aðeins listi yfir verkin. Örfá orð
um viðfangsefnin hefðu getað skipt
miklu fyrir marga gesti, sem fyrir
vikið eru ef til vill í nokkru reiðileysi
við að lesa úr þessum tilvísunum í
rauðu. Slíkt reyðileysi getur þó ekki
síður verið kostur en galli fyrir þann
sem hefur fijótt ímyndunarafl.
Eiríkur Þorláksson