Morgunblaðið - 02.06.1995, Blaðsíða 3

r
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 2. JÚNÍ 1995 C 3
DAGLEGT LÍF
á að gáfulegra væri að gefa skólan-
um moltuna í afmælisgjöf.
Fyrlr hvern?
Þegar hér er komið er umræðan
farin að snúast um hvort krakkamir
séu að huga að umhverfismálum ein-
göngu fyrir kennarann og skólann
og í ljós kemur
að hjá sumum
„Nemendur ristir málefnið
ekki djúpt. Hjá
flestum eru um-
hverfisþættir þó
- - orðinn ákveðinn
og setja í hluti af tilver-
safnhauga." un?>-
I þessum
töluðu orðum
kemur Vilborg Runólfsdóttir að-
stoðarskólastjóri inn í stofuna og
fylgist með umræðum. Hún spyr
hvort þau haldi að þau muni flokka
rusl þegar þau verði fullorðin. „Já,
alveg örugglega," svara flest þeirra
full ákefðar.
Krakkamir segjast hafa lært heil-
mikið af verkefninu, þrátt fyrir að
hjá fáum sé umhverfisvemd farin
að teygja sig í nokkmm mæli inn á
heimilin. Að vísu kemur í ljós að á
nokkrum heimilum er sorp flokkað
að staðaldri en það er ekki nýtt af
nálinni. „Við hendum samt ekki msli
á göturnar,“ segja þau.
Aðspurð kveðst Vilborg ekki vilja
þrýsta á kennara að flokka msl í
skólastofunni. „Þetta verkefni hefur
einmitt verið skemmtilegt vegna þess
að það sprettur af lítilli hugmynd,
sem hefur vafið utan um sig. Smám
saman bættust fleiri kennarar og
nemendur í hópinn, sem hafa gert
málefnið að sínu. Ég tel það
skemmtilegri leið en fyrirmæli að
ofan, enda er mikill ójöfnuður fólginn
í því að allir séu að gera það sama.
Margir kennarar vinna að öðmm
áhugaverðum viðfangsefnum sem
verðugt væri að fjalla um. Ég sé þó
fyrir mér að innan skamms verði
flokkun á sorpi hluti af daglegum
rekstri skólans,“ segir hún. „Það er
gott þegar skólanum tekst að þróast
og breytast í samræmi við það sem
er að gerast í þjóðfélaginu." ■
Hildur Friðriksdóttir
tíu bekkja af
nítjón flokka
rusl daqleqa
F ramleiðendur tölvuleikja
eyða tugum milljóna í að þróa ljóta ofbeldisleiki
„MIKIÐ ofbeldi er í bamatímum
sjónvarps og 94% af efni sem bömum
er boðið uppá inniheldur ofbeldi. 80%
þeirra sem beita ofbeldi í barnatím-
um em karlar. Það era aðallega gam-
almenni, konur og minnihlutahópar
sem verða fyrir barðinu á ofbeldis-
seggjunum. Afleiðingar þess sjást
nær aldrei."
Þessar upplýsingar em úr banda-
rískri rannsókn sem gerð var 1992
í Bandaríkjunum og Evrópu. Dr.
Margaret Pollak sem flutti fyrirlestur
á ráðstefnu í Norræna húsinu nýver-
ið, um börn og sívaxandi tækni, vitn-
aði í þessar niðurstöður. Dr. Marg-
aret er fyrrverandi yfirlæknir við
Kings college í London.
EyAa stórfé í að
þróa IJóta lelkl
Það sama á við um tölvuleiki og
bamaefni sjónvarps, ofbeldi er í flest-
um leikjum. Margaret segir að 8 af
hveijum 10 bömum á aldrinum 9-14
ára spili tölvuleiki og veltan í sölu
leikja í Bretlandi er gífurleg. Hún
bendir á að japönsku fyrirtækin Sega
og Nintendó hafi náð undir sig 62%
af breska tölvuleikjamarkaðnum og
á síðasta ári eyddu forsvarsmenn
Sega u.þ.b. 19 milljónum punda í að
þróa leiki sem em enn hryllilegri en
leikir helstu keppinautanna.
Flestir áttu elnfaldar
lelkjatölvur
Margaret gerði rannsókn á tölvu-
notkun í gmnnskóla í London. 576
nemendur vom spurðir hverjir ættu
tölvur heima og í ljós kom að 78%
barnanna höfðu aðgang að tölvum
heima. Flest börnin áttu við leikja-
tölvur á borð við Nintendó og Sega
en ekki venjulegar tölvur. Margaret
tók einungis þau böm með í rann-
sóknina sem höfðu aðgang heima að
venjulegum tölvum og það voru alls
172 böm. Hún fylgdist síðan með
þeim um tíma og reyndi að komast
að því hvort þau væru tölvufíklar,
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Dr. Margaret Pollak
ir að leika sér á tölvu, yfirleitt í of-
beldisleikjum og þeir léku sér klukku-
stundum saman í einu. Þeir áttu sam-
eiginlegt að vera nokkuð feimnir og
óframfæmir.
þ.e.a.s. hvort þau væra
háð því að vera í tölvu-
leikjum.
Mat hennar á því að
vera tölvufíkill var ef
vikulega var setið við
tölvuleiki meira en 28
klukkustundir og líka ef
tölvunotkunin gerði að
verkum að barnið missti
kannski af kvöldmatn-
um eða öðm sem fjöl-
skyldan gerði saman,
missti úr svefn vegna
setu fyrir framan skjá-
inn eða leiddi til rifrilda milli foreldra
og barns.
Bara strákar sem
reyndust tölvuf íklar
Niðurstaðan var að 7% barnanna
töldust tölvufíklar og allt vom það
drengir. Þeir vom með frekar háa
greindarvísitölu og höfðu tölvur í
herbergjum sínum. Piltarnir voru ein-
450 ofbeldlsmyndlr
á12 mánuðum
- Hvaða áhrif hefur það á börn
að horfa á mikið ofbeldi?
„Börnin okkar eiga á hættu að
missa hæfileikann til að greina milli
þess hvað er rétt og hvað er rangt
þegar þau horfa upp á ofbeldi nær
daglega og þau verða árásargjarnari
en ella“, segir Margaret. „Þau geta
jafnvel farið að halda að það sé allt
í lagi að beita vini sína eða aðra
ofbeldi. Við sem emm búsett í Bret-
landi horfðum fyrir nokkm upp á tvo
drengi misþyrma og drepa 2ja ára
bam. Það kom i ljós að annar dreng-
urinn hafði fyrir skömmu horft á
myndband þar sem myrt var með
svipuðum hætti og þeir gerðu þegar
þeir deyddu litla bamið. Þá kom á
daginn að faðir þess pilts hafði 12
síðastliðna mánuði leigt 450 ofbeldis-
myndir.
Raunveruleikaskyn bama sljóvg-
ast og kann að brenglast alvarlega
ef þau em t.d. verðlaunuð fyrir að
drepa sem flesta í tölvuleikjum. í
sumum leikjum fá krakkar hámarks-
stigafjölda ef þau ná að drepa sem
flesta andstæðinga sína á skjánum."
Nýtum okkur tæknina
á jákvæðan hátt
í öllu tali um ofbeldi segir Marg-
aret að ekki megi gleyma því að
tæknin er til frambúðar og börn
hafa mjög gaman af tölvuleikjum og
vilja fá að horfa mikið á sjónvarp.
Með því að sitja með börnunum og
fyigjast með því hvað þau em að
fást við má nýta sér þessar framfar-
ir á jákvæðan hátt. „Það er tilvalið
að fræða þau í gegnum þessa miðla
og auðséð að þau böm sem em alin
upp með nútíma tækni standa betur
að vígi en margt fullorðið fólk þegar
kemur að því að kunna á tölvur.“
Hún álítur samt að foreldrar þurfi
að setja strangari tímamörk um setu
fyrir framan skjáinn. Með því að
leyfa börnum sínum ekki að leigja
bönnuð myndbönd og kaupa ekki
ofbeldisleiki handa þeim leggja for-
eldrar sinn skerf af mörkum. ■
grg
Morgunblaðið/Sven
KÚNSTBRÓDERAÐa fálkamyndin sómir sér vel í stofunni þ
Unni og Gísla. Hannyrðir eru eftirlætisiðja Unnar, þótt hún þur
núorðið að nota stækkunargler við saumaskapinn.
SKÍRNARVEISLA
á heimili Unnar og
Guðmundar árið
1945. F.v. tengda-
móðir Unnar, Guð-
munda Guðmunds-
dóttir, föðursystir-
in og fósturmóðir-
in Stefanía Jóns-
dóttir, dæturnar
Sjöfn og Heba,
Agústina í fangi
Unnar, og Guð-
mundur. Ef vel er
gáð sést gamla
fálkateikningin í
bakgrunni.
UMKig
M®lá)® 'jí.-jj)lyip[a .o, AilJWp
fálkinn
ísaumaði fáikinn hennar Unnar
er nú í ramma og sómir sér vel í
stofunni í íbúð 601 innan um fjölda
annarra ísaumsmynda, kúnstbród-
eraðra og krosssaumaðra, að
ógleymdum teppum, sem Guðmund-
ur hefur dundað sér við að rýja hin
síðari ár.
Myndarskapurinn var ekki ókeyp-
is, en Unnur segir að silkigamið
hafi kostað um 11 þúsund krónur.
Ef til vill á mynd Unnar eftir að
prýða Þjóðminjasafnið að mörgum
áratugum liðnum og þykja hin mesta
gersemi. Að sögn Viirtors Smára
myndi gamla fálkateikningin sóma
sér vel þar. Hann segir hana merki-
lega vegna þess að ekki séu til marg-
ar vel gerðar íslenskar teikningar frá
aldamótum eða þar um bil og síst
eftir óþekkta listamenn.
„Teikningin er merkt G. Ólafsson,
sem er að því ég best veit óþekktur
listamaður. Hún er trúlega ekki eldri
en frá árinu 1880, en óvenjugóð
vegna þess að G. Ólafsson hefur
haft þrívíddarskynið í lagi, en slíkt
var fremur óvenjulegt hjá leikmönn-
um og raunar alveg á mörkunum
þjá lærðum listamönnum í þá daga.“
Unni er gamla teikningin afar
hjartfólgin og segist aldrei myndi
láta hana af hendi. „Tvær fálka-
myndir rúmast alveg prýðilega hjá
mér,“ segir hún og bíður spennt eft-
ir að fá gömlu myndina úr viðgerð.
■
vþj
Gulrætur
o g beta-karótín
HINIR staðföstu, sem gæða
sér fremur á gulrótum, brok-
kólí eða öðmm beta-karótín-
ríkum fæðutegundum í stað
sætinda á milli mála, ættu að
gleðjast yfir nýjustu upplýs-
ingum í bandaríska heilsurit-
inu Prevention.
Þar er haft eftir Dr. John
Erdman, sérfræðingi um beta-
karótín og yfirmanns næring-
arvísindadeildar háskólans í
Illinois, Urbana, að til þess að
beta-karótínið komist betur í
gegnum þarmavegginn og í
líkamann sé betra að neyta
þess með fitu.
Þijú til fimm grömm af fitu
segir hann duga og mælir með
smáflís af fitulitlum osti eða
tveimur teskeiðum af fitu-
snauðri ídýfu. Dr. Erdman
segir að á fastandi maga sé
harla lítið gagn í gulrótunum
einum og sér. Hann hvetur þó
ekki til að gefa slíka neyslu
upp á bátinn, því allt græn-
meti innihaldi næringarefni,
sem ekki þurfi að bæta upp
með fitu, auk þess sem það
sé trefjaríkt. p