Morgunblaðið - 23.06.1995, Síða 2

2 B FÖSTUDAGUR 23. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
UÞ'*’ LIF
Italska vespan
fimmtíu ára á næsta ári
ÍTALSKA vespan, sem að ári
fagnar 50 ára afmæli, er ekki
skyld geitungum og hvorki er hún
reiðhjól, hlaupahjól, mótorhjól né
bíll. Samt er hún undarlegt sam-
bland af öllu þessu, bæði hvað
útlit, hljóð og eiginleika varðar.
Upphaflega var vespan hönnuð
með fátæka alþýðu á Norður-ítal-
íu í huga; fólkið sem dag hvem
þrammaði niðurlútt og vansælt til
vinnu sinnar eftir holóttum sveita-
vegum. Árið var 1945 og menjar
stríðsins, fátækt og umhverfis-
spjöll, blöstu hvarvetna við. Jafn-
vel þótt fólkið hefði haft efni á
bílum eða mótorhjólum var ástand
veganna þannig að slík farartæki
hefðu komið að litlu gagni. Arf-
leifð Enrico Piaggio, Pontedera-
fyrirtækið, sem áður var afkasta-
mikil og nýtískuleg verksmiðja
hafði líka orðið fyrir barðinu á
sprengjuárásum bandamanna og
viðskilnaði Þjóðverja. Til að koma
fyrirtækinu á réttan kjöl og mæta
breyttum aðstæðum og þörfum
þurfti Piaggio að finna nýja fram-
leiðsuvöru, sem væri í senn ódýr
og einföld.
Tveggja hjóla bíll
Piaggio vildi framleiða bíl —*
með tveimur hjólum í stað fjög-
urra. Þar sem hann var meiri fjár-
málamaður en hönnuður fékk
hann aðalhönnuð fyrirtækisins,
Corradino d’Ascanio, til að útfæra
hugmyndina, sem fólst m.a. í því
að farartækið væri jafn þægilegt
fyrir karla og konur.
Vespan var kynnt í apríl 1946
og sló strax í gegn. Með lítil dekk
og 98 c.c. vél hægra megin aftur
í hafði hún í byijun tilhneigingu
til að halla eilítið undir flatt. Gagn-
stætt mótorhjóli voru gíramir í
vinstri handfanginu í stað þess að
vera í fótstiginu. Að framan var
nóg fótrými og gátu konur því
setið kjólklæddar og penar undir
stýri og hægt var að koma þar
fyrir innkaupapoka, eldiviði eða
öðmm farangri. Varadekkinu var
haganlega komið fyrir aftur í og
lítil hætta var á að ökumenn
fengju olíu eða bensín í fatnað-
inn þvi vélin var undir hlíf.
Vespan þótti létt og meðfæri-
leg og sögð komast 60 km |
á klst., jafnvel með farþega
í aftursætinu.
Allir vildu vespu eiga
Fyrsta árið seldust
2.484 vespur, en
tveimur árum síðar,.þá
komnar með 125 c.c.
GREGORY Peck og Audrey Hepurn á vespu í
kvikmyndinni Roman Holiday (1953).
NÝJASTA gerðin af vesp-
unni sýnir að lítið hefur
breyst á tæpum fimmtíu
vél, var salan orðin 20 þúsund.
Allir vildu eignast vespu, jafnt
smábændur sem tískusýning-
arstúlkur og kappaksturshetj-
ur. Vespan kom líka við sögu
í kvikmyndum og margir
muna hvernig Gregory
Peck stýrði henni lipur-
lega í Roman Holiday
(1953) með Audrey Hep- |
um í aftursætinu. Klúb-
bar vespueigenda sprattu’
upp eins og gorkúlur um gjör-
valla Ítalíu. Djarfhuga ævintýra-
menn þutu um lönd og eyðimerk-
ur eða snæviþakin Pjöll og firnindi
á vespum sínum.
Fyrstu tíu árin voru framleidd-
ar milljón vespur, þ. á m. nokkr-
ar með þremur hjólum og yfir-
byggingu. Innan skamms var ve-
span orðin best selda farartækið
VESPAN var
kynnt í apríl
1946 og sló strax
í gegn.
í 114 löndum og framleiðsla hófst
í Belgíu, Brasilíu, Frakklandi,
V-Þýskalandi, Indlandi, Englandi
og Spáni.
Fram til ársins
1953 varð vespan
smám saman íburð-
armeiri og fékk
stærri og stærri vél.
Það ár kom Vespa
Junior, smærri út-
gáfa og án böggla-
bera, fram á sjónar-
sviðið. Vespa
Junior var til-
raun Piaggio
til að stand-
ast sam-
keppni við
vaxandi
fjölda
keppi-
nauta er-
lendis.
Smábíllinn
Vespa 400,
framleiddur
1958,
reyndist
tímaskekkja og
stóðst ekki sam-
keppni við Fiat 600,
sem kom á markaðinn
þremur árum áður og
hafði náð miklum vinsæld-
m.
Þeir Piaggio og d’Ascanio létu
þó ekki deigan síga og enduðu
feril sinn glæsilega árið 1963 með
Vespa 50, sem var reiðhjól með
hjálparvél, en í útliti eins og gamla
vespan. Vespa 50 vann þegar hug
og hjarta táninganna, enda öku-
leyfið miðað við 14 ára í mörgum
Evrópulöndum.
Piaggio lést 1965, en tengda-
sonur hans, Umberto Agnelle,
sem var af hinni frægu Fiat-ætt,
hélt merki hans á lofti með því
að framleiða Ciao, sem margir
segja fyrsta raunverulega vélhjól
fyrirtækisins. Á örfáum mánuðum
varð Ciao ráðandi á markaðnum
og kveikjan að ákveðinni vélhjóla-
menningu.
Aftur í sókn
Piaggio-fyrirtækið blómstraði
út sjöunda og áttunda áratuginn,
en hlutdeild vespunnar í fram-
leiðslunni fór þverrandi, enda Jap-
anir orðnir fyrirferðarmiklir á
sama markaði og að því er virtist
ósigrandi.
Umberto Agnelle tókst þó að
endurheimta vinsældir vespunnar
með því að framleiða hana aftur
í sinni upprunalegu mynd; ein-
falda, ódýra og ætlaða alþýðu
manna. Hann hóf markaðssókn
m.a. í Kína og víðar í Suðaustur-
Asíu þar sem þorri manna hefur
ekki efni á bíl en gæti átt góða
möguleika á að eignast ódýra
vespu.
Áuk þess að framleiða vespur
hefur Piaggio kynnt ýmsar ný-
tískulegri gerðir farartækja, t.d.
Zip e Zip og Hexagon. Fyrirtækið
er nú með 70% markaðshlutdeild
á tveggja hjóla farartækjum á
Ítalíu og 42% í Evrópu. ■
Þýtt og endursagt/vþj
I MYRKRI O G KULDA
SUMARIÐ tengist birtu og hita í hugum flestra. Jafnvel sólinni hins vegar úthýst. í kæligeymslunni má hitastigið
þeir sem vinna innanhúss njóta sólargeislanna sem skína ekki fara undir -22 gráður. Kristín Bogadóttir og Þor-
inn gluggann. í myrkrakompu framköllunarstofunnar er steinn Pálmi Einarsson njóta því sumarsins lítið í vinnunni.
-30 gráður í
vinnunni
IKÆLIGEYMSLUM Eimskips í Óseyrarskála
í Hafnarfirði vinna starfsmenn í 22-30 gráðu
frosti. Þá dugar ekki minna en að vera klædd-
ur í ullarsokka, loðfóðrað stígvél, síðar nær-
buxur, gallabuxur og fóðraðan galla yfir allt
saman. I kæligeymslunum er geymdur fiskur,
rækjur, humar, kjúklingar, ýmiss konar inn-
flutt matvara-, beita og fleiri viðkvæmar afurð-
ir. Hitastigið verður að haldast undir ákveðnu
hámarki, sem er mismunandi eftir innihaldi
geymslunnar.
Þorsteinn Pálmi Einarsson hefur unnið í
Óseyrarskála í sex ár og dvalist lengi í kuld-
anum vetur, vor, sumur og haust. „Það eru
mikil viðbrigði á heitustu dögunum á sumrin
að koma beint úr frostinu í sólskinið. Þá er
hitamismunurinn allt að 50 stig.“ Á kaldari
dögum grípur Þorsteinn stundum til þess ráðs
að fara í heitt bað eða ljós til að ná úr sér
hrollinum. „Kuldinn getur verið óþægilegur
til lengdar. Það var þó verra áður þegar við
þurftum að gera vörutalningu í allri geymsl-
unni einu sinni til tvisvar á ári. Þá vorum við
í geymslunum meira eða minna allan daginn
og þurftum auk þess að skrifa. Þó maður væri
í fingravettlingum voru fingurnir orðnir held-
ur stirðir í lok dagsins."
Þorsteinn telur ekki að frostið hafi haft
slæm áhrif á heilsuna. „Við erum við ágæta
Morgunblaðið/Þorkell
ÞORSTEINN Pálmi Einarsson fer ekki
inn í frostið öðruvísi en klæddur í
ullarsokka, loðfóðruð stígvél.
heilsu sem vinnum hér og verðum ekki oftar
kvefaðir en annað fólk. Mér finnst ekki að
það hafi haft nein slæm áhrif á mig að vinna
í kuldanum þessi ár. Við reynum að vera
ekki mjög lengi í einu í frostinu og við erum
alltaf vel klæddir."
Þorsteinn og samstarfsmenn hans sækja
ekki í hitann og sólina í sumarfríinu meira
en gengur og gerist. „Ég fer oftast í sumar-
bústaðinn minn í Borgarfirði og ég hef engan
áhuga á að fara til sólarlanda. Aftur á móti
er ágætt að fara í ljós til að ná úr sér hrollin-
um í lok vinnudagsins." ■
Engin sól
í sumur
KRISTÍN Bogadóttir sér lítið af sólinni í
sumar. Hún situr lengst af i myrkrakomp-
um og vinnur við framköllun Ijósmynda.
„Ég reyni að hugsa sem minnst um sólskin-
ið. Það er helst að ég heyri um það í útvarp-
inu.“
Ljósmyndastofa Reykjavíkur, þar sem
Kristín vinnur, sérhæfir sig í að framkalla
og stækka myndir fyrir aðrar ljósmynda-
stofur. Þess vegna er unnið meira í myrkri
þar en annars staðar. „Við framköllun á
iitmyndum þarf ég að vera í niðamyrkri
en oftast ekki meira en í 15 mínútur í senn.
Þegar ég vinn með svart/hvítar myndir er
ég oft miklu lengur í myrkrakompu, jafn-
vel klukkustundum saman. Þar má hins
vegar hafa dálitla gula ljósglætu þannig
að myrkrið er ekki alveg eins mikið.“
Það er erfitt fyrir augun að fara oft úr
myrkri í ljós en Kristín segist vera orðin
vön og fljót að aðlagast birtunni. „Mér
finnst samt stundum eifitt að koma út í
sólina í hádeginu. Þá finnst mér betra að
vera með sólgleraugu.“
Kristín er alltaf ein í myrkrinu og hittir
ekki samstarfsmenn sína nema endrum og
eins á daginn þegar þeir koma á sama tíma
# Morgunblaðið/Kristinn
KRISTIN Bogadóttir í myrkra-
kompunni. Hún sér lítið til
sólar í sumar.
út úr framköllunarherbergjunum. Hún er
því lítið á meðal fólks í vinnunni og segir
það hafa þau áhrif að hún hirði ekki eins
mikið um klæðaburð og útlit og þegar hún
er á meðal manna úti í sólskininu.
Kristín telur ekki að það hafi nein áhrif
á sálarlíf sitt að vinna í myrkrinu. „Ég hef
aldrei fundið fyrir skammdegisþunglyndi
og vinnan í myrkrakompunni dregur ekkert
frekar úr mér. Samt finnst mér ágætt að
komast í önnur verkefni öðru hveiju.“ ■
Helgi Þorsteinsson