Morgunblaðið - 30.06.1995, Blaðsíða 2

2 B FÖSTUDAGUR 30. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
DAGLEGT LÍF
Villt dýr af
kattartegund gefa
tískuhönnuðum góðar hugmyndir
VILLT kattardýr gefa fatahönnuð-
um innblástur öðru hveiju og var
tígrisdýra- og pardusfatnaður mjög
áberandi í kringum 1980. Nú er
aftur farið að gæta áhrifa mjálm-
andi og hvæsandi dýra hjá Gian-
franco Ferré og Christian Dior.
Kattardýr hafa löngum þótt vera
tákn um glæsileika, sjálfstæði og
jafnvel slægð. Á tímum dýra- og
náttúruverndar er vissulega ekki
við hæfi að flá villt kattardýr og
súta skinn þeirra til fatagerðar,
heldur eru mynstrin máluð, þrykkt
eða ofin í efnin.
Gömul hugmynd
Christian Dior notaði pardug-
dýrahugmyndina fyrst árið 1949.
The European segir að þá hafi
pardusloppa verið notuð til að aug-
lýsa ilmvatnið lífseiga Miss Dior.
Löngu seinna, á 9. áratugnum,
útfærði Gianfranco Ferré hug-
myndir sínar um líf í frumskógun-
um og hannaði alls kyns samkvæm-
isfatnað úr Viskós, með mynstrum
úr kattarfjölskyldunni. Starfssystir
Ferrés og landi hans, Popy Mor-
eni, er þekkt fyrir glæsilega hönnun
og lengi voru fjaðrir og feldir uppá-
halds efniviður hennar. The
European hefur eftir henni að nú
vilji hún ekki að dýrum sé fómað
á altari tískunnar og því sé brýnt
að hönnuðir fínni nýjar leiðir til að
undirstrika glæsileika.
„Eg geri eftirlíkingar af því sem
við lítum á sem tákn um lúxus;
krókódílaskinni, demöntum og
skinnum. Það gerir einnig að verk-
um að allir geta eignast tákn um
lúxus, ólíkt því sem áður var.“
Gervipelsar hafa notið talsverðra
vinsælda meðal ungs fólks síðustu
REFASKOTT á kraga vöktu
reiði margra, en Jean-Paul
Gaultier svaraði fullum hálsi.
VILLTUR fatnaður, sem
Gianfranco Ferré hannaði
fyrir tískuhús Dior.
ár og á haust- og vetrarsýningum
tískuhúsa eru þeir undantekningar-
lítið meðal þess fatnaðar sem sýnd-
ur er. Pardusmynstur er mjög vin-
sælt, en einlitar loðflíkur enn vin-
sælli.
Voru dauðlr hvort sem er
Refaskott á jakka, í haust- og
vetrarlínu Jean-Pauls Gaultiers
1995, hefur bæði vakið athygli og
umtal. Flíkin fór aðallega fyrir
bijóstið á náttúrverndarsinnum, en
Gaultier svaraði því til að amma
hans hefði átt skottin og þar sem
refirnir hefðu verið dauðir árum
saman, sæi hann ekkert mæla gegn
því að nota þau. Hið sérstæða við
vetrartísku Gaultiers er að skinn
eru ekki notuð til að undirstrika
glæsileika, heldur til að minna á
hið frumstæða í manninum. Vetrar-
tíska hans minnir einna helst á
hellisbúa og líf á steinöld. Honum
finnst tvískinnungur einkenna um-
ræðu dýraverndarsinna. „Meðan
fólk pantar kjúklinga og kálfakjöt
á veitingahúsi, er ekkert annað en
hræsni að mæla gegn notkun á
leðri og skinni.“ ■
BT
Meðal-Jón
og Jóna eru ekki
í góðu líkamlegu ástandi
ÞÓTT íslendingar státi af að
verða allra manna elstir virð-
ast meðal-Jóninn og Jónan
ekki vera í sérstaklega góðu
líkamlegu ástandi. Þau reykja
iðulega, hreyfa sig lítið, borða óholl-
an mat, þeim er hætt við að fá
hjartasjúkdóma, verða feitari en
góðu hófi gegnir og þau hafa afar
lítið úthald.
Frá því forvarnar- og endurhæf-
ingarstöðin Máttur var stofnuð fyrir
fímm árum hefur stór þáttur í starf-
seminni verið mælingar á þoli, blóð-
fítu og blóðþrýstingi einstaklinga,
starfsmanna vinnustaða og félaga
verkalýðsfélaga. Hilmar Björnsson,
íþróttafræðingur og framkvæmda-
stjóri stöðvarinnar, segir að nú hafí
verið gerðar mælingar á um 5.000
manns og niðurstöður séu alls ekki
eins og best verði á kosið.
Reykíngar kraumandi
heilsuvá
„Þol þjóðarinnar minnkar jafnt
og þétt. Sem betur fer er slíkt ekki
ólæknandi, því með breyttu lífs-
mynstri getur hver og einn aukið
þol sitt til muna. Kyn-
slóðin, sem óx úr
grasi, upp úr 1970
þegar sumarvinna
unglinga varð fátíð
og sjónvarpsgláp og
tölvuleikir komu í
stað fjölbreyttra
leikja, er almennt illa
á sig komin. Fyrir þann tíma var
yfirleitt einn feiti Tóti eða ein feit
Gunna í hveijum bekk, en núna eru
þar líka feiti Jói og feita Stína.
Fylgni þolleysis og reykinga er
augljós. Af rúmlega þúsund manns
í verslunar- og skrifstofustörfum
reyktu tæp 40% og 70% voru undir
meðallagi í þolprófi. Reykingar eru
kraumandi heilsuvá, sem margfald-
ar hættuna á hjarta- og kransæða-
sjúkdómum.“
Máttur er almenningshlutafélag
í eigu verkalýðsfélaga; samstarfs-
verkefni fyrirtækja, verkalýðsfélaga
og einstaklinga. Starfsemin skiptist
í sex meginþætti, sem allir miða að
því að efla heilsu og hreysti lands-
manna og hvetja til heilsusamlegs
lífernis. Helstu verkefni eru endur-
hæfing og sjúkraþjálfun, móttaka
fyrir íþróttafólk með dæmigerð
álagsmeiðsl, forvamarstarf, þ.e.
fræðslu og námskeiðahald, hefð-
bundin líkamsrækt og mælingar.
Starfsfólk Máttar losar 50, þ.á m.
hjúkrunar-, íþrótta- og næringar-
fræðingar, sjúkraþjálfarar, læknar
og sálfræðingar.
Á grænu, gulu eða rauðu
„Auk þess sem starf okkar er
innan stöðvarinnar, vinnum við mik-
ið í tengslum við stofnanir, fyr-
irtæki og félagasamtök út um land,
t.d. Borgarspítalann, ÍSÍ, ÍBR, VR,
Rafiðnaðarsamband-
ið, togaraáhafnir og
frystihús. Við höfum
smám saman þróað
nýjar leiðir til að ná
til fólks og sýna því
fram á að heilsusam-
legt líf stuðlar að
betri líðan. Áður héld-
um við aðallega fyrirlestra, en höf-
um nú í auknum mæli snúið okkur
að því að sýna hveijum og einum
svart á hvítu, eða réttara sagt á
grænu, gulu eða rauðu, líkamiegt
atgervi sitt.
Nýlega gáfum við út lítinn bækl-
Forvarnarstarf bygg-
ist ó að lengja líf
manna ón ólækn-
andi sjúkdóma.
T ónlist og
trúðar hjá börnum
á sjúkrahúsum í framtíðinni
„VIÐ viljum að tekið sé tillit til
barna á sjúkrahúsum og þau fái
þjónustu við hæfí. Börn hafa aðrar
þarfir en fullorðnir og æskilegt
væri að sjúkrahússvist yrði að
menningarviðburði í lífí þeirra,"
segir Helga Hannesdóttir, læknir
og formaður NOBAB, norræna
samtaka um velferð sjúkra barna
og unglinga. Samtökin hafa gefið
út staðla, sem þau vonast til að
verði lögfestir hér innan tíðar. Þar
er m.a kveðið á um leik og kennslu
sem fóstra og kennari með sér-
menntun eiga að hafa yfirumsjón
með. _
Helga bendir á að á Borgarspítal-
anum í Reykjavík liggi böm á full-
orðinsdeildum. „Þangað koma um
eitt þúsund böm á ári til innlagnar,
en í Frakklandi, þar sem vel er hlúð
að sjúkum börnum og unglingum,
er miðað við að barnadeild sé fyrir
hveija 20 þúsund íbúa. Samkvæmt
því ættu 4-5 barnadeildir að vera í
Reykjavík. Við höfum dregist veru-
lega aftur úr í þessum efnum.“
FYanski læknirinn, dr. Sylvie
Rosenberg Reiner, hefur um árabil
barist fyrir betri aðbúnaði sjúkra
barna og unglinga. Hún kom hingað
s.i vor, til að kynna nýstárlegar
hugmyndir, sem unnið er eftir á
nokkrum sjúkrahúsum í Frakk-
landi.
Setja skurðaðgerð á svið
Þar er sjúkahúsdvöl gerð að
menningarviðburði, eins og Helga
hefur áhuga á að gert verði meðal
annars hér. „í Frakklandi eru börn
nær undantekningalaust lögð inn á
barnadeildir og öllum fínnst það
eðlilegt. Áður en þau leggjast inn
eru þau undirbúin og til dæmis er
sett upp dagskrá með börnum áður
en þau fara í skurðaðgerð. Þá fá
þau sjálf að leika lækna, hjúkrunar-
fólk og sjúkling, og setja á svið
leikþátt um skurðaðgerð. Séu þau
að fara í eyrnaaðgerð, byija þau á
að skoða risastórt og skrautlegt íík-
an af eyra, þar sem þetta líffæri
er kynnt fyrir þeim á líflegan og
auðskiljanlegan hátt. Að aðgerð eða
sjúkrahússdvöl lokinni fá öll börn
viðurkenningarskjal, sem staðfestir
að þau hafí staðið sig vel.“
Dr. Reiner segir að á sumum
barnadeildum séu tónlistarmenn og
leikarar meðal starfsfólks. Auk þess
að skemmta börnum leiðbeini þeir
TÓNLISTARFÓLK hvetur veik börn til að prófa ólík hljóðfæri.
Ljjósmynd/D.Ruhl
læknum og hjúkrunarfólki um já-
kvæð samskipti við veik börn. „Óll
börn eru undirbúin áður en þau eru
svæfð og koma tónlistarmenn þar
mikið við sögu.
í sjúkraþjálfun með trúði
Leikarar koma á spítala í trúða-
gervum og það er stórkostlegt að
sjá þá koma fársjúkum börnum til
að hlæja. Þeir taka einnig þátt í
sjúkraþjálfun. Æfingar eru settar
upp eins og leikur og í stað þess
að barnið þjáist í sársaukafullri
sjúkraþjálfun, hefur það gaman af.
Þessir trúðar eru þjálfaðir sérstak-
lega til að vinna með veikum börn-
um. Þeir fá líka upplýsingar um
veikindi og ástand hvers sjúklings,
svo samskiptin geti orðið persónu-
legri.“
Trúðar koma einnig inn á sumar
barnageðdeildir í Frakklandi og
vinna þar með læknum og hjúkrun-
arfólki við umönnun bamanna.
„Alls kyns smáatriði geta skipt
börn miklu máli, til dæmis að fá
hundinn sinn í heimsókn eða hringja
heim. Við erum þeirrar skoðunar
að koma eigi til móts við þarfir
veikra barna og ekki setja of
strangar reglur."
Dr. Reiner brosir þegar hún er
spurð hvort hún haldi í alvöru að á
sjúkrahúsum framtíðarinnar verði
trúðar og tónlistarfólk fast starfs-
fólk. „Það vona ég svo sannarlega,
en fyrst þarf að koma til grundvall-
arbreyting á viðhorfum og hún er
mikilvægust núna. Við verðum að
byija á að átta okkur á mikivægi
þess að hlúð sé vel að veikum börn-
um og komið til móts við þarfir
þeirra. Ég hef sjálf séð tónlistarfólk
og trúða gjörbreyta sjúkrahússvist
barna. Og hingað til hef ég engan
séð deyja úr hlátri.“ ■
Brynja Tomer