Morgunblaðið - 05.08.1995, Qupperneq 6

6 B LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Alþjóðlegir straumar
MYNPLIST
Nýlistasaf niö
NÚLISTIR
Friedrike Feldman. Frank Reitenspi-
ess. Markus Strieder. Gunilla Bandol-
in. Harpa Ámadóttir.
Opið frá 14-18 alla daga. Til 13.
ágúst. Aðgangur ókeypis. Sýning-
arskrá 300 kr.
ÞAÐ er stór skammtur alþjóðlegra
viðhorfa, sem Nýlistasafnið býður
upp á í ágústmánuði, og eru hér
málverk í dvergastærð ekki undan-
skilin. Er um að ræða þijár einka-
sýningar og þar af eitt samvinnu-
verkefni auk listkynningar að venju
Er inn er komið blasa hin litlu mál-
verk Frederike Feldmann við gestin-
um í langri eintóna röð, og nefnir
hún framlag sitt „Perser“ og vísar
þá til pemeskra teppa. Ferlið er að
hún tekur upp heildarmynstrið á
einstökum teppum og smækkar í
dvergastærðir, en miðilinn er olíulit-
ur sem er þykkt smurður á flötinn.
Vel að merkja er hér um heilu tepp-
in að ræða en ekki hluta þeirra, en
mögulegt er að taka hluta mynd-
verka eldri meistara og gera úr sér-
tækar myndheildir, því hin óhlut-
læga hugsun er jafnan til staðar í
samsetningu hlutbundinna mál-
verka. Að sjálfsögðu eru mynstrin á
teppunum sértæk en í frjálsri skipu-
lagðri mótun, þar sem hið skreyti-
kennda ræður útfærslunni.
Þetta eru mjög efniskennd mál-
verk sem standa alveg fyrir sínu
hvert og eitt, og hefði mátt leggja
meiri áherslu á sérkenni þeirra, í
stað þess að hengja þær á þennan
hátt í beinni línu sem samtengt stef,
og við einhæfa og jafna lýsingu.
Það er einmitt eitthvað persónu-
bundið og upplifað í vinnubrögðun-
um, sem hefur í sér sterka mynd-
ræna skírskotun og hægt hefði ver-
ið að koma betur til skila.
Einkar áhugaverð lausn sem
undurstrikar, að frumleikinn er oft-
ar en ekki undir fótum okkar, og
að endumýjunin felst ekki alltaf í
því að dýrka það sem er handan
sjónhringsins. Getur jafnvel leynst
í stærðarhlutföllunum og fyrirferð
efnisins handa á milli hveiju sinni,
mjúku sem hörðu.
— Þótt ljósár virðist vera á milli
myndhugsunar Feldmanns og félaga
hennar, Frank Reitenspiess og
Markus Streiter, em þeir á kafi að
virkja það sem næst okkur er. En
hjá þeim er það ekki liturinn og
pentskúfurinn, heldur tæknin og
hljóðið. Hafa þeir komið fyrir fmm-
stæðum skýlum með hljóðupptöku
og sendibúnaði og tengt þrem síma-
tækjum sem staðsett em í gryfju
Nýlistasafnsins. Gesturinn nemur
því umferðaniðinn á þessum stöðum
um leið og hann leggur eyrað að
tólinu.
Hljóðið virðist í tísku í myndlist-
arheiminum nú um stundir, þótt það
megi koma ýmsum undarlega fyrir
sjónir. En í raun skarar hljóðið lög-
un forma svo sem hljóðfæri mega
vera til vitnis um, og svo fylgja
einnig hljóð hlutum sem menn taka
upp á berangri og alþekkt eru hljóð
úr kuðungum og öðrum völundar-
smíðum gmnnsævis og hafsdjúpa.
Það liggur þannig beint við að
tengja hljóð ýmsum áþreifanlegum
formum og formunum, eins og að
liturinn og línan geta haft í sér
tónrænar vísanir.
Gjörning sinn nefna þeir félagar
„Sól úti, sól inni“ sem er í meira
lagi hæpin nafngift, því það er lítil
sól í niðinum í þeim mikla mgngun-
arvaldi sem bifreiðin telst er svo
er komið. Hún tærir jafnt minnis-
merki og byggingar stórborga sem
öndunarfæri mannanna. Annar
handleggur væri ef símtólið færði
borgarbúanum, með lungu mettuð
koltvísýringi, þann nið sem kemur
frá úrsvala himinhæða og fjalls-
toppa þar sem fuglar eiga sér ból.
þeir félagar hefðu allt eins getað
tengt tæki sín aðalskolplögnum
borgarinnar, og hefði það vísast
falið í sér meiri ögrun.
Eitthvað er framkvæmdin fátæk-
leg og ófrumleg, en dregur hins
vegar fram myndræn einkenni
gryQunnar, sem ekki eru svo lítil.
Vísa skal til þess að utan listasala
eru til hliðstæður og slíkt verður
naumast sjálfkrafa að list með því
að færa það inn í rými listhúsanna
og safnanna. Frekar en svo margt
annað, sem skarar siðmenninguna
og siðleysi tímanna.
— Á palli og í SÚM sal er sænska
listakonan Gunilla Bandoiin með
fyrirferðamikla gjörninga, sem hún
hefur gefíð samheitið „Verkfæri".
Á palli varpar sýningarvél lit-
skyggnum af umhverfisverki henn-
ar á túninu við Norræna húsið á
vegginn, og er undirstaða sýningar-
vélarinnar frekar hrá og gróf smíð
úr mótatimbri. Verkið gerði hún í
sambandi við sýninguna „Norrænir
brunnar", og var í formi hringform-
aðrar skálar sem hún gróf í túnið.
Ekki vakti það umtalsverða athygli
svo ég viti til, en verður vafalítið
tíundað í ritum Norræna lista-
bandalagsins um langa framtíð.
Gjörningurinn var í sjálfu sér forn
og áhugaverður, en mörgum hnykk-
ir hve þessu fólki leyfíst í nafni list-
arinnar, sem fyrrum var stranglega
bannað og jaðraði við náttúsru-
spjöll og heimsendi. Gunilla hefur
og gengið hraustlega til verks í
SUM sal og ekki hlíft veggjunum
og er þetta að sjálfsögðu þáttur í
norrænu myndlistarári 1995.
Kannski má minna á þá tíma, er
ekki mátti svo lítið sem negla stál-
nagla í veggi sýningarsala án þess
að allt færi í háaloft. En nú halda
menn ekki aftur af sér ef þeir vilja
sletta úr klaufunum (og úr málning-
ardollum á veggi) með alla fræðinga
bandalagsins sér til fulltingis og
réttlætingar verknaðinum. Allt ann-
að mál er svo, að gjörningur Gun-
illu er hrifamikill og með því kröf-
tugasta er í þennan sal hefur ratað
og undirstrikar á ótvíræðan hátt
megininntak framkvæmdanna, sem
er að gera efnið undirgefið form-
inu. Hringformið heilt og hálft er
hér á fullu, og byggist á fimm gifs-
steyptum lágmyndum, sem formast
af trémóti sem fest er í miðpól
hringanna og síðan snúið. Gólfflöt-
inn endilangann skarar svo spo-
raskja úr mótatimbri og undirstrik-
ar hið frumstæða og hina mannlegu
þörf til átaka við form og efni.
í setustofu eru svo kynnt þijú ný
verk eftir Hörpu Árnadóttur, sem
nýverið sýndi á Mokka. Er um að
ræða eins konar fagurfræði naum-
leikans, hvítklætt skæni og óð til
flögnunar, forgengileikans og hins
tæra og gagnsæja. Allt þetta hafa
listamenn velt fyrir sér á ýmsa vegu
um langan aldur og þótt ekki séu
mikil átök sýnileg í þessum verkum,
búa þau yfir margvíslegum vísunum
til nútíðar og fortíðar. Hér er hver-
fulleikinn virkjaður, en með skírskot-
un til hins upphafna í einfaldleikan-
um, og hugsæja í sköpuninni.
Bragi Ásgeirsson.
Hamrahlíðarkórinn
Hamrahlíðarkór-
inn til Israels
Kórinn verður
fulltrúi Norður-
landa á alþjóð-
legri kórahátíð.
HAMRAHLÍÐARKÓRINN
undir stjóm Þorgerðar
Ingólfsdóttur verður full-
trúi Norðurlanda á alþjóðlegu
kórahátíðinni Zimriya í Jerúsalem
í ísrael nú í ágúst. Hópurinn sem
fer út er yngri deild kórsins, skipuð
63 félögum á aldrinum 16-23 ára.
40 Kórar frá 17 löndum úr öllum
heimsálfum með alls um 1200 kór-
söngvara taka þátt í hátíðinni.
„Við ætlum að leggja áherslu á
að kynna íslenska kórtónlist fyrir
áheyrendum, allt frá gömlum ís-
lenskum tvísöng að tónverkum eft-
ir flest okkar bestu núlifandi tón-
skáld,“ sagði Þorgerður Ingólfs-
dóttir í samtali við Morgunblaðið.
Fulltrúar Evrópu
Þorgerður sagði að þau væru einn-
ig með á dagskránni ýmsa aðra
norræna tónlist enda kæmu þau
fram fyrir hönd allra Norðurland-
anna. Hún sagði að kórinn hefði
verið valinn til að syngja á opnun-
arhátíðinni se_m fer fram í stærsta
tónleikahúsi ísraels í Tel Aviv 8.
ágúst og þar sem fram kemur einn
fulltrúi hverrar heimsálfu, og þau
væru fulltrúi Evrópu. Þarna mun
kórinn bæði flytja íslensk verk og
verk eftir norska tónskáldið Ed-
vard Grieg. Einnig mun kórinn
ásamt Fílharmoníukór ísraels og
New York Choral Society flytja
Chichester Psalms eftir Leonard
Bernstein með undirleik ísrael-
skrar sinfóníuhljómsveitar. Síðar á
hátíðinni mun kórinn flytja kant-
ötuna Rejoice in the Lamb eftir
Benjamin Britten.
Tónleikar í dag
Auk þess að syngja á hátíðinni er
búið að skipuleggja tónleika víðar
í landinu þar sem kórinn munu
einbeita sér að flutningi íslenskrar
tónlistar.
„Þetta er afskaplega duglegt
fólk sem er í kórnum og við erum
búin að æfa næstum á hveiju
kvöldi og allar helgar síðustu vik-
ur. Við fljúgum út í hitann í ísrael
á morgun og ég vona að við getum
flutt kaldan og góðan gust með
okkur frá íslandi,“ sagði Þorgerður
að lokum.
Kórinn ætlar að halda tónleika
í Háteigskirkju í dag og þá gefst
íslendingum tækifæri til að heyra
eitthvað af því efni sem hann ætl-
ar að flytja í ísrael. Tónleikarnir
hefjast kl.17.
Fyrir eyðieyjuna
TÓNLIST
breiða yfir örður, en upptakan frá
’93 sýnir, svo ekki verður um villzt,
að hin þá ca. þrítuga rússneska
stúlka hefur þroskazt með undra-
verðum hraða. Flutningur hennar á
þessum öndvegisverkum fiðlubók-
menntanna gefur einmitt til kynna
það sem einkum þarf að fara saman
ómælt í Bach-einleik: tækni, mark-
sækni og listræna auðmýkt.
Skýrasta mælistika þessa er án
efa hin stórbrotna Chaconne d-moll
partítunnar, sem gerir annað hvort
að slqóta fiðlurum upp á festinguna
eða bijóta þá niður. Viktoria
Mullova svífur að virðist fyrirhafn-
arlaust yfir fingurbijótafrumskóg-
inn, en með slíkri stóískri yfirveg-
un, að helzt verður jafnað til gam-
alla refa eins og Isaacs Sterns og
Nathans Milsteins. Tónlistin fær í
senn að anda og streyma.
Sumir kunna sjálfsagt að sakna
meiri tilfinningahita í spilamennsk-
unni, alla vega miðað við Heifetz.
Stíll Mullovu gerir vissulega meira
út á íhygli en flugeldasýningu, jafn-
vel svo að jaðrar á köflum við hlé-
drægni, en að mínum smekk fer sú
nálgun tónverkunum ekki síður vel
en hin logandi sígaunabogfimi hjá
Heifetz. Skapið er samt á sínum
stað - en það er látið krauma undir
niðri, líkt og innibyrgður eldur sem
knýr þá ómótstæðilegu eimreið and-
ans, tónhugsun meistara Bachs.
Hætt er við, að margur bíði
óþreyjufullur eftir komu hinna
þriggja einleikssónatna Bachs í
meðförum Viktoriu Mullovu, því
þessi diskur er sannkölluð krása-
krás og líkleg til að endast
manni til langdvalar á
eyðieyju. Eftir ut-
anáskrift að
dæma var
hljóðritað
í kirkju,
og upp-
takan
skilar vel
bæði hin-
um lifándi
endurómi
rýmisins
og návígi
hrosshára
og
strengja.
Viktoria
Mullova
BACH
J.S. Bach: Partítur fyrir einleiksfiðlu,
BWV 1002,1004 & 1006. Viktoria
Mullova, fiðla. Philips 434 075-2.
Upptaka: DDD, Bristol 6/1993.
Lengd: 1.17:14. Verð: 1.899 kr.
HANDTAKIÐ, vilja mannþekkj-
arar meina, lýsir skapgerðinni. Ef
trúa skal þessum hvunndagsfræð-
um, ber þéttingsfast handtak,
ásamt heitum, þurrum lófa, vott
um ákveðni, hlýja lund og æðru-
leysi. Sem sé óbrigðult einkenni
stórsnillings í hljóðfæraleik. Eða
hvað?
Ég er nebbnilega farinn að ef-
ast. Því þrátt fyrir kalt, þvalt og
linkulegt handtak Viktoríu Mullovu
eftir tónleikana með S.í. í Háskóla-
bíói 18. apríl 1985, sem undirritað-
ur man líkt og hefði gerzt í gær
(þ.e.a.s. handtakið), ber túlkun
hennar á einleikspartítum Bachs 8
árum síðar flest merki stórsnillings.
Hvað sem allri lófaspeki líður -
og leik Viktoriu forðum daga í D-
dúr konsert Paganinis vestur á
Melum, sem var ágætur, en heillaði
mann þó ekki varanlega upp úr
skónum - þá lýgur
hljómplatan ekki
til um tóngáfur.
Nútíma klippi-
tækni getur
að vísu
blekkt með
því að
TSJÆKOFSKÍJ/
SIBELIUS
Fiðlukonsertar eftir P. Tsjækofský’
og Jean Sibelius. Viktoria Mullova,
fiðla, og Sinfóníuhljómsveitin í Bos-
ton u. stj. Seý'is Ozawas. Philips 416
821-2. Upptaka: DDD, Boston
10/1985. Lengd: 1.06:14. Verð:
1.899 kr.
Þegar Viktoria Mullova smó sér
vestur um járntjaldið sem var og
hét fyrir 12 árum með slitna skó
og nokkra fiðluboga (sem reyndust
verðlausir), var haldmesta farar-
nestið hið óbilandi tækniöryggi sem
hún hafði byggt upp hjá Leonid
Kogan í Moskvu og dugði snemma
til að vekja á henni eftirtekt í
Ameríku. Aður en varði var hún
komin á plötusamning hjá Philips,
hugsanlega fyrir atbeina Claudios
Abbados, með hveijum hún lék inn
Árstíðir Vivaldis 1987.
En tæknin ein dugir ekki alla
leið, allra sízt í Bach, enda athygli-
vert, að Mullova ræðst ekki í verk
Leipzig-kantorsins fyrr en um
1993, þ.e. fíðlusónöturnar (með
Bruno Canino) og partíturnar sem
fyrr var getið. Reyndist það heilla-
vænleg töf, því mikill þroski virðist
hafa bætzt i sarpinn hjá Viktoríu í
millitíðinni.
Upptakan á fiðlukonsertum Tsjæ-
kofskíjs og Sibeliusar frá 1985 gefur
nokkra vísbendingu um þetta. Kon-
sertamir voru hljóðritaðir í október,
hálfu ári eftir leik hennar hér á landi,
og bera, þrátt fyrir stólpagóða spila-
mennsku, nokkurn ungæðiskeim,
sem lýsir sér í ögn flaumosa hend-
ingamótun á stöku stað. En líkt og
ballettdansmeyjar, sem geta ekki
einu sinni hrasað án þokka, birtist
„óþolinmæðin" hjá ungfrúnni einatt
[fijavec grace.[fn] Tónninn er gædd-
ur þeim arístókratíska svala (orðið
„höfðinglegur" væri villandi í þessu
sambandi) sem þótti loða við Mil-
stein, og sem leiðir hugann að hinni
ósnertanlegu Conchitu í kvikmynd
Bunuels, „Girndin á sér óljóst tak-
mark“, þó að krafturinn sé ólíkt
meiri - ekki sízt í Sibeliusi, þar sem
víða gætir neistaflugs.
Seiji Ozawa stjórnar Boston-sin-
fóníunni af krafti, en samt af viðeig-
andi tillitssemi við einleikarann.
Upptakan er góð, en kannski svolít-
ið fjarlæg miðað við marga geisla-
diska seinni ára. Engu að siður er
hér um eigulega plötu að ræða, ef
menn kunna á annað borð að meta
ferskleika.
Ríkarður Ö. Pálsson.