Morgunblaðið - 05.08.1995, Side 7

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 5. ÁGÚST 1995 B 7
Stór börn
og smá
Morgunblaðið/Golli
Hafnfirskt Himnaríki
Hafnarfjarðarleikhúsið Hermóð-
ur og Háðvör var stofnað vorið
1994. Hópnum var veittur styrkur
sem nam tveimur milljónum, frá
leiklistarráði, til þess að sviðsetja
nýtt leikrit eftir Arna Ibsen.
Umsækjendur til ráðsins voru 30
atvinnuleikhópar með ósk um
styrk til 94 verkefna. Og Hafnar-
fjarðarleikhúsið Hermóður og
Háðvör hlaut hæsta styrk sem
veittur er þetta árið.
Og nú hefur fundist húsnæði
sem .verður að öllum líkindum
atvinnuleikhús í Hafnarfirði. Það
er við Vesturgötu 11 og hýsti
áður Bæjarútgerð Hafnarfjarðar.
Leikritið hefur hlotið vinnu-
heitið „Himnaríki getur ekki beð-
ið“. Leikarar eru sex, Björk Jak-
obsdóttir, Erling Jóhannesson,
Guðlaug Elísabet Ólafsdóttir,
Gunnar Helgason, Jóna Guðrún
Jónsdóttir og Þórhallur Gunnars-
son. Leiksljóri er Hilmar Jónsson.
Leikmynd er í höndum Finns Arn-
ar Arnarssonar og ljósahönnuður
er Björn Bergsteinn Guðmunds-
son. Frumsýnt verður 15. septem-
ber.
Eftirtaldir leikhúslistamenn
skipa Hafnarfjarðarleikhúsið:
Árni Ibsen, Björk Jakobsdóttir,
Erling Jóhannesson, Gunnar
Helgason, Hilmar Jónsson, Jó-
hanna Jónas, Magnús Ólafsson,
Sigurður Sigurjónsson, Sóley El-
íasdóttir, Steinn Ármann Magn-
ússon, Vigdís Gunnarsdóttir og
Þórhallur Gunnarsson.
KYIKMYNPIR
Háskólabíó
JACK & SARA ★ ★
Leiksljóri og handritshöfundur Tim
Sullivan. Tónlist Simon Boswell.
Kvikmyndatökustjóri Simon Yves
Escoffier. Aðalleikendur Richard E.
Grant, Samantha Mathis, Judi Dench,
Ian McKelIen. Bresk. Polygram 1995.
Jack (Richard E. Grant) gengur
allt í haginn. Vegnar vel á lögfræði-
skrifstofunni, nýbúinn að kaupa
íbúð og eiginkonan komin á steypir-
inn. Þá dynja ósköpin yfir; konan
deyr af barnsförunum og Jack
stendur einn uppi með telpukríli,
sorg og sjálfsmeðaumkun. Leggst
um stund í víndrykkju en ung geng-
ilbeina, Amy (Samantha Mathis),
reynist betri en nokkur afréttari,
tekur að sér barnfóstrustörfin og
Jack klórar í bakkann.
Jack & Sara gerir útá stórmark-
aðinn sem reyndist fyrir hendi þeg-
ar FJögur brúðkaup og jarðarför
lagði undir sig heiminn. Munurinn
á þessum myndum er hinsvegar sá
að Jack & Sara er hvorki rómantísk
né gamansöm. Reynir þó mikið að
vera hvort tveggja. Myndin grípur
til þess óyndislega úrræðis að
ganga frá nýbakaðri móður dauðri
á upphafsmínútunum, og ber eigin-
lega ekki sitt barr eftir það en leys-
ist upp í sápuóperu. Ekki bætir úr
skák að næsti kafli er fáránlegur
brennivínstúr Jacks með hverfisrón-
anum (Ian McKellen) og gengilbein-
an Amy er í óöruggum höndum og
illa skrifuð af handritshöfundinum
og leikstjóranum Tim Sullivan
(frumraun). Þá er það ráðgáta hvers
vegna Grant var ráðinn í hlutverk-
ið. Hann hefur staðið sig með ágæt-
um í jaðarhlutverkum þeirra furðu-
fugla sem hann hefur löngum sér-
hæft sig í, allar götur til nýjustu
verka Altmans, Coppola og fleiri
góðra manna. Grant leggur sig
fram við að breyta ímyndinni en
hann er útá þekju sem hversdags-
hetja. Hlutverkið þar fyrir utan
báglega skrifað einsog flest annað
hér, útilokað að fá nokkra samúð
með þeirri sjálfselsku geðluðru og
ólánskráku sem Jack er lengst af
i höndum skapara sinna.
Það er ljóst að Jack og Sara
hefur átt að færa öllum eitthvað
gott, grunnt á mannúð og einföld-
um ljúflingsblæ sem maður hefur
haldið til þessa, að Bretar væru
færari um að forða frá hjárænu-
hætti en Bandaríkjamenn. Svo er
ekki að þessu sinni og það eina sem
gleður virkilega augað er litla
stúlkubarnið og sumt af umstang-
inu í kringum hana. Enda sleppur
hún ómálga við að Sullivan leggi
henni orð í munn.
Sæbjörn Valdimarsson
Hunsaðar skáldkonur
BÓKMENNTAUMRÆÐAN í öðrum lönd-
um getur speglað okkar eigin. Meðal
þess sem menn velta sífellt fyrir sér
er til að mynda hlutur kvenna í bókmenntum
og þá ekki síst viðurkenning þeim til handa.
Því er haldið fram að gagnrýnendur sem marg-
ir eru karlkyns hunsi skáldkonur eftir föngum.
Og þeir karlmenn sem velja í sýnisbækur bók-
mennta hafi tilhneigingu til að sniðganga kon-
ur.
Kvartað yfir karlveldi
í breska bókablaðinu TLS hefur nýlega verið
skrifað um ljóðaúrval með verkum kvenna. Ekki
ófrægari höfundur en Germaine Greer hefur
látið ljós sitt skína í þessum efnum (30. júní)
og verður sennilega flokkuð með „strákunum"
eftir það. í kjölfarið hafa birst lesendabréf frá
skáldkonum sem kvarta yfir karlveldinu og er
títt nefndur Craig Raine sem tekið hefur að sér
að velja í bækur með ljóðum kvenna (eða rétt-
ara sagt skera skáldskap kvenna niður), en hann
er sjálfur rómað skáld og valdamikill bókmennta-
ritstjóri.
í sænska tímaritinu BLM (3. hefti 1995) er
ítarleg grein eftir Yukiko og Eiko Duke um
mikilvægi kvenna við sköpun japanskra bók-
mennta. Ritstjórinn, Stephen Farran-Lee, bendir
á að við yfirborðslega skoðun virðist japanskar
bókmenntir verk karla, en þegar betur sé að
gáð komi í ljós að mörg helstu verk japanskra
bókmennta séu eftir konur og þær hafi vísað
veginn í bókmenntunum.
Konurnar rituðu meistaraverkin
Meðal helstu skálda hins svokallaða „vaka“-
ljóðforms var sjöundu aldar prinsessan Nukatano
Okimi sem tjáði ást sína og söknuð í fáeinum
línum og gerði það eftirminnilega. Samkvæmt
fyrrnefndum greinarhöfundum voru flest jap-
önsk hirðskáld karlmenn, en konurnar rituðu
meistaraverkin. Um þetta eru sýnd dæmi, næm-
leg náttúruljóð að japönskum hætti. Hirðkonan
Sei Shonagon sendi frá sér ritgeðasafnið Kodda-
bókina og lýsir þar fjálglega óflekkaðri veröld
fagurra lista.
Skáldsagan, Sagan af Genji, er enn eitt dæmi
um gullöld í bókmenntum Japana. Höfundurinn
er hirðkonan Murasaki Shikibu. Skáldsagan fjall-
ar um Genji prins og leit hans að ást. Hún þyk-
ir hafa valdið byltingu í japanskri skáldsagna-.
gerð.
Þráður kvenlegra bókmennta slitnaði ekki og
það er athyglisvert að konur meðal skáldsagna-
höfunda tileinkuðu sér snemma heimildaskáld-
skap. Kunn er skáldsaga umhverfisverndar-
sinnans Michiko Ishimure (f. 1927) sem leiðir í
ljós dekkri hliðar efnahagsundursins eins og
mengun. Aðrar skorinorðar konur eru Yumiko
Er hlutur kvenna fyrir borð
borinn í bókmenntaumræð-
unni og ríkjandi tilhneiging
að ýta skáldkonum til hliðar?
Jóhann Hjálmarsson hugar
að þessu í eftirfarandi pistli
og víkur meðal annars að
meistaraverkum eftir jap-
anska kvenhöfunda.
Kurahashi (f. 1935), Taeko Kono (f. 1926) og
Minako Oba (f. 1930).
Staða kvenna í Japan og tilvistarlegur vandi
yfirleitt er áberandi i skáldsögum þessara höf-
unda. Firring og óhamingja setur svip sinn á
þær. Yuko Tsushima (f. 1947) er dæmigerð fyr-
ir þetta. Banana Yoshimoto ( f. 1964) náði síðan
heimsfrægð með Eldhúsi (1988) og fleiri skáld-
sögum. Hún er sá japanski höfundur samtímans
sem fyrst kemur í hugann ásamt körlunum
Yasunari Kawabata, Yukio Mishima og Kenza-
buro Oe. Nóbelsverðlaun áttu þátt í að greiða
götu Kawabata og Oe á Vesturlöndum.
Það tíðkast nú að japanskar konur vinni úti,
séu ekki jafnbundnar heimilinu og fjölskyldunni
og áður. Þetta hefur áhrif á bókmenntimar sem
útiloka ekki félagsleg viðhorf og samfélagsá-
deilu.
Ef dæma skal eftir nýlegu ritgerðasafni Bengt
Jangfeldts, Þrettánda postulanum, eru tvær kon-
ur meðal þeirra skálda sem eru í mestum metum
í Rússlandi, þær Marína Tsvétajeva og Anna
Akhmatova. Boris Pastenak og Osip Mandelstam
eru dáðustu karlskáldin, en Vladimir Majakovskí
er horfinn í skuggann, að minnsta kosti í bili.
Konur fjarverandi
Fróðleg umræða, en varla mjög uppbyggileg,
átti sér stað í Tímariti Máls og menningar ný-
lega. Ritstjórinn Friðrik Rafnsson varaði í Ps-
pistli (1. hefti 1995) við þröngsýnni kynjahyggju
sem hann lýsti með orðunum: „annaðhvort
kvenna- eða karlabókmenntir skal það vera“.
Alræmdur sjónvarpsþáttur um bókmenntir lýð-
veldisins og viðbrögð við honum voru tilefni orða
Friðriks.
Dagný Kristjánsdóttir bætir um betur með
greininni Önnur eftirskrift í sama tímariti (2.
hefti 1995) og Friðrik gerir athugasemd við
Sei Shonagon
Banana Yoshimoto
málflutning hennar. Hjá Dagnýju birtist sú af-
staða áður kunn að fleiri konur hafi vantað í
þáttinn. Hún talar um „fjarverandi konur“ og
að gamla „karlabókmenntasagan" hafi ráðið
ferðinni. Hún vill alls ekki játa því að „róttækur
femínismi“ hafi verið í fyrirrúmi í skrifum ís-
lenskra femínista og hafnar þar með „þröng-
sýnni kynjahyggju" femínista skilji ég hana rétt.
Eins og svo margar konur telur Dagný mestu
skipta að gagnrýna hina ríkjandi „karlabók-
menntasögu“ og fá botn í „hvernig menningar-
leg völd eru fengin og hvernig þeim er beitt“.
MENNING/LISTIR
NÆSTU VIKU
MYIMDLIST
Kjarvalsstaðir
„Islensk myndlist"
Safn Ásgríms Jónssonar
^Vormenn í ísl. myndlist"
Ásmundarsafn
„Stíllinn í list Ásmundar."
Listasafn Sigurjóns Ólafssonar
Gunhild Skovmand til 20. ágúst.
Gerðarsafn
Tvær málverkasýningar.
Gallerí Greip
Verk Snædísar Úlriksdóttur hús-
gagnahönnuðar til 6. ágúst.
Hafnarhúsið
Sjóminjasýning til áramóta.
Byggðasafn Hafnarfjarðar
„Hafnarfjörður frá landnámi til
hernáms" til 17. sept.
Pjóðminjasafnið
Sýningin „íslenskir kirkjugripir.“
Nýlistasafnið
Frederike Feldman, Frank Reit-
enspiess, Markus Strieder og Gun-
illa Bandolin. Harpa Árnadóttir er
er gestur.
Hulduhólar.
Sumarsýning Hulduhóla, Mos-
fellsbæ. Þar sýna Rut Rebekka
vatnlitamyndir, Sigrún Guðmunds-
dóttir, skúlptúr.
Hafnarborg
Sýning á listaverkum hússins.
Mokka
Kristín Pýlmadóttir sýnir 30. júlí.
Gallerí Umbra
Pqón-hönnunarsýning finnsku
listakonunnar Sirkku Könönen
stendur yfir frá 3.-23. ágúst.
Gallerí Birgis Andréssonar
Lilja Björk Egilsdóttir sýnir til 10.
ágúst.
Listhúsið Laugardal
Þorbjörg Höskuldsdóttir og Guðrún
Svava Svavarsdóttir sýna.
Gallerí Sævars Karls
Sólveig Aðalsteinsdóttir sýnir til
16. ágúst.
Gallerí Ríkey
Sýning á verkum Ríkeyjar.
Gallerí Onnur hæð
Richard Long miðvikud.
Listhús 39, Hafnarfirði.
Guðmundur Ármann sýnir grafík
til 7. ágúst.
Þjóðminjasafnið
Mannamyndir í Bogasal.
Áttir er plakatsýning Ingu Jóns-
dóttur myndlistarmanns. Sýningin
er hengd upp við Gerðuberg,
Reykjavík, á Silfurtorginu
Isafirði, í Göngugötunni Akur-
eyri og við brúarendann Seyðis-
firði.
Norræna húsið.
Georg Guðni með sýningu til 13.
ágúst frá kl. 14-19.
TOIULIST
Laugardagur 5. ágúst kl. 12.
Hádegistónleikar. Orgelleikur,
Douglas A. Brotcie organisti
Kristskirkju.
Sunnudaginn 6. ágúst kl. 20.40.
Kórtónleikar: Heidelberger Madr-
igalchor. Stjórnandi Prof. Gerald
Kegelmann.
Fimmtudagur 10. ágúst kl. 12.
Orgelleikur, Örn Falkner organisti
Kópavogskirkju.
Laugardagur 12. ágúst kl. 12.
Ogrelleikur, Karsten Gyldendorf.
Sunnudagur 13. ágúst kl. 20.30.
Orgeltónleikar: Karsten Gyldend-
orf, organisti Herlufsholm kirkje á
Suðru-Sjálandi leikur orgelverk
eftir D. Buxtehude, C. Nielsen og
L. Vieme. Aðgangseyrir 800 kr.
Síðasta tónleikahelgi sumartón-
leika í Skálholtskirkju 5. og 6.
ágúst.
Laugardagur 5. ágúst kl. 14, 15
og 17.
Anna Magnúsdóttir flytur erindi í
tilefni 300 ára ártíðar Henry Purc-
ell. Gömbusveitin Phantasm leikur.
Gömbusveitin Phantams ásamt
Sverri Guðjónssyni kontratenór.
Sunnudagur 6. ágúst kl. 15 og 17.
Gömbusveitin Phantasm. Messa,
þar sem leikin verða gömbu- og
söngverk eftir William Byrd.
Þriðjudagur 8. ágúst kl. 20.30.
Listasafn Siguijóns Ólafssonar.
Hjörleifur Valsson fiðluleikari og
Urania Menelau píanóleikari.
LEIKLIST
Light Nights
í Tjarnarbíói alla daga nema
sunnudaga.íslendingasögur.
KVIKMYIMDIR
Norræna húsið.
Mánudaginn 7. ágúst.
Kvikmyndin Kristnihald undir Jökli
kl. 19.
Upplýsingar um listviðburði sem
óskað er eftir að birtar verði í þess-
um dálki verða að hafa borist bréf-
legafyrirkl. 16 á miðvikudögum
merktar: Morgunblaðið, Menn-
ing/listir, Kringlunni 1,103 Rvk.
Myndsendir: 91-5691181.