Morgunblaðið - 11.08.1995, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 11. ÁGÚST 1995 B 5
an silung á ve-
turna.“
Mörg
borgarbörn
hrædd við dýr
Helgi og
Björg finna sig
vel í þessari
starfsemi og
njóta þess að
spjalla við gest-
ina, sinna út-
lendingunum
sem koma
heimsókn, fræða
þá um ylræktina
og koma
börnunum í
tengsl við dýrin.
„Við höfum
fundið áþreifan-
lega fyrir því í
sumar að mörg
borgarbörn eru í fyrstu hrædd við
dýrin. Sum hver þora jafnvel ekki
inn og við höfum þá reynt að
hjálpa þeim að yfirvinna hræðsl-
una, gefið þeim tíma og látið þau
halda á hvolpi eða kettlingi. En
þau hafa gaman af nálægðinni
þegar þau á annað borð þora og
þá geta þau dvalið langtímum
saman hjá dýrunum."
Yfirgáfu malbiklð og gerðust
garðyrkjubændur
Þegar haustar snúa þau Björg
og Helgi sér að störfum sínum sem
garðyrkjubændur. Þau eru bæði
úr Reykjavik en fyrir ellefu árum
tóku þau ákvörðun um að yfirgefa
malbikið og flytja í sumarbústað-
inn sinn sem.stendur í landi Iðu
við Hvítá. „Þar bjuggum við fyrstu
árin, sóttum um lóð í Laugarási
og byrjuðum uppbyggingu í yl-
rækt. Það hafa eflaust margir
haldið að við værum orðin vitlaus,
höfðum aldrei komið nálægt yl-
rækt nema verið með lítið gróður-
hús við sumarbústaðinn okkar.“
Þau rækta agúrkur og tómata,
og eru með steinselju til skrauts,
eins og þau orða það. Þegar gestir
yfirgefa dýragarðinn geta þeir
fjárfest í græn-
meti, fengið
annað hjónanna
til að tína agúrk-
ur eða tómata.
Auk grænmetis-
sölu hafa þau
verið að selja
fyrir aðra bænd-
ur á þessum
slóðum íslensk
jarðarber, kryd-
dolíur og edik.
Björg og
Helgi nota líf-
rænar varnir í
ylræktinni.
„Garðyrkju-
menn hérlendis
nota í auknum
mæli þessa að-
ferð sem þýðir
að engin eitur-
efni eru notuð.“
Minjagrlpir og gjafavara
í vetur þegar dýragarðurinn lok-
ar snúa þau sér aftur að ylrækt-
inni, hreinsa gróðurhúsin, sá, um-
potta og þau vonast líka til að geta
sinnt því að búa til handunna gjafa-
vöru úr leir og frumlega minja-
gripi. „I fyrra fórum við reglulega
í Kolaportið um helgar til að selja.
Við viljum samt reyna að koma því
þannig fyrir að við getum selt okk-
ar muni hér heima.“ Auk leirmun-
anna hafa þau verið að fikra sig
áfram með gerð minjagripa. „Okk-
ur fannst vanta eigulega muni fyr-
ir útlendinga. Við fórum að safna
hraunmolum úr Heklu og búa til
kertastjaka og erum að prófa okkur
áfram með ýmislegt annað eins og
t.d. að húða laufblöð í haustlitunum.
„Möguleikamir eru óteljandi og
okkur skortir síst hugmyndir. Und-
anfarna mánuði hafa hlutimir þró-
ast mjög hratt hjá okkur. Við þurf-
um að setjast niður í haust og at-
huga hvaða hugmyndir eigi að hafa
forgang.
Sumarið hefur þó sannfært okk-
ur um að við emm á réttri leið.“
■
Guðbjörg R. Guðmundsdóttir
HANI og hæna spígspora um
garðinn og heilsa upp
á gestina
í CHITWANÞJÓÐGARÐ-
INUM í Nepal.
að í Nepal og hitt á Indlandi. Einn-
ig hefur hann kannað aðstæður
fyrir sambærilega starfsemi í Rúss-
landi en ástandið þar reyndist ekki
hagstætt. Mikill hluti starfsins felst
í ferðum í Suðaustur-Asíu og við-
skiptum í London.
Kristján býst því við að koma
sjaldnar til íslands í framtíðinni. En
einhvetjir íslendingar eiga eflaust
eftir að heimsækja hann í Nepal.
Kristján segir að dvöl þar í landi
geti verið mjög ódýr eða rándýr allt
eftir áherslum ferðamannsins.
Nokkrir íslendingar hafa fengið að
starfa á Tiger Tops-hótelinu, aðal-
lega við að hafa ofan af fyrir gest-
um, „socialize“. Von er á fimmta
íslendingnum í það starf í haust.
Móðir Kristjáns býr hér á landi
og systir hans Anna Tara einnig.
Tengslin við ísland munu því aldrei
rofna. ■
Helgi Þorsteinsson
Kvikmyndir
geymdar á
Suðurskautinu
KVIKMYNDIR eru mjög erfiðar í
geymslu og þær eyðileggjast með
tímanum séu þær ekki hafðar í
kulda. Filmur af gamalli gerð eru
sérlega viðkvæmar og jafnframt
getur stafað af þeim eldhættu.
Forráðamenn kvikmyndasafns-
ins í Canberra íhuga nú að flytja
nokkrar af gersemum ástralskrar
kvikmyndasögu til Suðurskautsins
FER Mel Gibson í frysti á
Suðurskautinu?
til varðveislu. Það getur verið mjög
dýrt að halda kvikmyndum í kæli
og þurrki í sérstökum geymslum
en í rannsóknastöðvum Ástrala á
Suðurskautinu væri hægt að
geyma þær án sérstaks tilkostnað-
ar. Forstöðumaður kvikmynda-
safnsins í Canberra viðurkennir
að hugmyndin virðist bijálæðisleg
en bætir við að „stundum leiða
undarlegar hugmyndir til spenn-
andi lausna á erfiðum vandamál-
um“. ■
DAGLEGT LÍF
MARKMIÐIÐ er að kenna nemendum að lifa með sjúkdómnum, taka ábyrgð á sér
og á þann hátt lifa eðlilegu lífi
Astmaskóli fyrir börn
Með tilkomu skólans
varð helmingsfækkun á innlögnum
barna og ungmenna og veikindadögum hefur fækkað
Morgunblaðið/Árni Sæberg
BETTY Ostergaard hjúkrunarfræðingur og
forstöðumaður astmaskólans í Óðinsvéum.
TALIÐ er að um 16% þriggja ára
barna hér á landi þjáist af astma.
Eftir það fellur tíðnin og að meðal-
tali er álitið að um 5% íslendinga
séu með astma.
Um árabil hefur fullorðnum ver-
ið boðið upp á astmafræðslu hér á
landi, en sú fræðsla hefur farið
fram á spítölum. Börn hafa á hinn
bóginn ekki fengið skipulega
fræðslu um sjúkdóminn.
Betty Ustergaard er danskur
hjúkrunarfræðingur sem kynntist
hugmyndinni að astmaskóla fyrir
börn í gegnum Svía. Hún er nú í
forsvari fyrir slíkan skóla sem hún
stofnaði í Óðinsvéum og hefur gef-
ið góða raun. Betty var stödd hér
á landi fyrir skömmu og fræddi
fólk í heilbrigðisstéttum um árang-
ur skólans. Hún hélt erindið á Vífíl-
staðaspítala fyrir tilstuðlan starfs-
fólks göngudeildarinnar þar sem
er fyrir astmasjúklinga og þá sem
eiga við ofnæmi að stríða.
Þúsund börn hafa verið í
skólanum
„Unglingar eiga oft erfitt með
að sjá nauðsyn þess að taka lyfín
sín og mörg börn sem þjást af
astma eða ofnæmi fá enga fræðslu.
Lítið barn hleypur kannski með
félögum sínum en finnur vanmátt
sinn þegar það mæðist fljótt og
finnst það geti bara andað í gegn-
um lítið rör. Þetta barn verður
mjög hrætt við einkennin ef það
þekkir ekki sjúkdóminn sinn.“
Betty segir að börn í Danmörku
hafi verið illa upplýst um astma
og ofnæmi og þegar skólinn byij-
aði kom í ljós að aðeins eitt af
hveijum þrjátíu astmaveikum börn-
um gat sagt frá því um hvað sjúk-
dómur þess snýst. Hinsvegar er
öllum astmasjúklingum nauðsyn-
legt að þekkja hvað amar að þeim
til að vita hvernig bregðast á við
einkennum og lifa með sjúkdómn-
um.
íslenskur astmaskóll
væntanlegur?
Mikill áhugi er nú fyrir stofnun
astmaskóla hér á landi og er verið
að ræða við ýmsa aðila þar að lút-
andi.
„Ég held að meðaltal astma-,
og ofnæmisveikra barna á íslandi
sé hærra en talið er og mörg börn
sé því ekki enn búið að greina.“
Betty segir að það séu ýmis ein-
kenni sem hægt er að vera vak-
andi fyrir og láta athuga. Ef barn
tekur ekki þátt í íþróttum eða snið-
gengur að hreyfa sig mikið þá er
ástæða til að láta fylgjast með
því. Ef barn mæðist fljótt eða hóst-
ar mikið þá borgar sig að finna
orsökina. Dragi barn sig í hlé í
leikfimi segir Betty að kennarinn
ætti að vísa barninu til hjúkrunar-
fræðings skólans sem myndi síðan
finna út ástæðuna.
Þegar Betty ákvað að reyna
hrinda þessari hugmynd sinni i
framkvæmd með astmaskóla í Óð-
insvéum vildi hún ekki hafa skólann
innan veggja spítala heldur bjóða
börnunum í hlýlegt umhverfi úti í
bæ. Hún bar þessa hugmynd undir
borgaryfirvöld á Fjóni og eftir að
hafa útfært betur starfsemina
hlaut hún sem samsvarar rúmlega
fimm milljóna króna styrk til að
hrinda henni í framkvæmd.
Nú, tæpum íjórum árum síðar
hefur komið í ljós hversu þörfin var
brýn og hversu góða raun astma-
skólinn hefur gefið.
Þúsund börn hafa þegar
sótt námskelA
Astmatilfellum fer fjölgandi á
Norðurlöndum og á Fjóni eru um
70.000 astmasjúklingar, þar af um
10.000 börn. A hveiju ári bætast
við um 500 ný tilfelli.
Um þúsund börn og unglingar hafa
nú gengið í astmaskólann og eru
margir á biðlista.
Fræðslan er veitt
ókeypis og hvert
námskeið stendur í
íjórar vikur. Mætt
er einu sinni í viku
í tvo tíma o g tveim-
ur mánuðum eftir
námskeiðið koma
þátttakendur einn
laugardag og bera
saman bækur sín-
ar, elda og borða
saman hollan mat.
Nýlega fékk
skólinn ijárveit-
ingu til að koma á
laggirnar samsvar-
andi fræðslu fyrir
fullorðna einstakl-
inga með astma.
Börnum kennt
aö bera
ábyrgA á sínu lífi
í astmaskólan-
um fá börnin upp-
lýsingar um þarfir
sínar, einkenni
sjúkdómsins og
hvernig bregðast á
við þeim. „Markm-
iðið er í hnotskurn
að kenna börnun-
um að lifa með
sjúkdómnum, taka ábyrgð á sér og
á þann hátt lifa heilbrigðu lífi.“
Betty segir að mörg börn sem eru
með astma finni sig ekki í hópi
jafnaldra sinna, þeim finnst þeir
vera öðruvísi. Þegar fræðslan fer
síðan fram í astmaskólanum hittast
jafnaldrar, því námskeiðunum er
skipt niður eftir aldri. Þá uppgötva
börnin að margir eru á sama báti
og þegar þau hittast geta þau bor-
ið saman bækur sínar og skipst á
skoðunum.
Læknisheimsóknum
fækkaA um 60%
Betty segir helmingi minna hafa
verið um innlagnir á sjúkrahús hjá
nemendum hennar en fyrir nám-
skeiðið í skólanum og ennfremur
hafí bráðaheimsóknum til læknis
fækkað um 60%. Veikindadögum í
skóla hefur fækkað um 10%.
„Við erum mjög ánægð með
þessar niðurstöður því þetta gefur
okkur tækifæri til að halda áfram
og útvíkka starfsemina. Þarna er
líka markmiðinu náð að nemendur
okkar geti sjálfir tekið ábyrgð á
lífi sínu og náð því að lifa eðlilegu
lífi með sjúkdómnum." ■
Guðbjörg R. Gúðmundsdóttir