Morgunblaðið - 06.09.1995, Síða 3

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 6. SEPTEMBER 1995 B 3
VIÐTAL
Janus Norðberg telur pólitískan óstöðugleika helzta vandamálið í færeyskum sjávarútvegi
Skammsýni markar
alla ákvarðanatöku
Færeyingurinn Janus Norðberg er einn fárra fiskverkenda í Færeyjum, sem
standa utan samtaka fiskfrystihúsa þar. Hann segir í samtali við Hjört
Gíslason, að aukin samvinna við íslendinga sé æskileg, en óstöðugleiki í
stjómmálum í Færeyjum útiloki stefnumörkun til langs tíma. Skammsýni
marki alla pólitíska ákvarðanatöku.
Morgunblaðið/HG
Janus Norðberg
NORÐBERG Seafood er með físk-
vinnslu og útgerð frá bænum
Hvalba á Suðurey í Færeyjum. Það
er eitt þriggja fyrirtækja í Færeyj-
um, sem stunda alla almenna físk-
vinnslu, frystingu, söltun og út-
flutning á ferskum furðum. Þá sér
fyrirtækið um útflutning á afurðum
sínum sjálft. Framkvæmdastjóri og
eigandi fyrirtækisins er Janus
Norðberg, en Verið ræddi við hann
nú í sumar um gang mála í Færeyj-
um:
Unnlð úr 4.000 tll 5.000
tonnum á árl
„Nú er 21 frystihús starfandi í
Færeyjum. 19 þeirra eru innan sam-
takanna Föroya Fiskavirkning, sem
eru samtök færeyskra frystihúsa.
Af þessum 19 eru aðeins 8 starf-
andi, 11 hefur verið lokað vegna
hráefnisskorts og rekstrarerfið-
leika. Norðberg Seafood stendur
utan þessara samtaka og stærsta
frystihúsið í Færeyjum, Kósin í
Klakksvík, stendur einnig utan
samtakanna. Við vinnum mest úr
karfa, grálúðu og blálöngu, en einn-
ig úr ufsa og öðrum tegundum. Við
vinnum mest af ferskum flökum og
sendum engan óunninn fisk frá
okkur. Ég tel að lönd eins og Fær-
eyjar og Island, sem eru algjörlega
háð sjávarútvegi, ættu að leggja
áherzlu á að hætta að flytja óunn-
inn físk úr landi og vinna hann
heldur heima.
Við gerum út þijá togara, 50
metra langa, Nils Paula, Steintor
og Bresti, og það eru þeir sem sjá
okkur fyrir fiski til vinnslu. Við
tökum á móti 4.000 og 5.000 tonn-
um á ári. Togararnir stunda mest
veiðar við Færeyjar, en tveir þeirra
hafa svolítinn grálúðu- og karfa-
kvóta við Austur-Grænland. Við
höfum einnig reynt fyrir okkur á
úthafskarfa á Reykjaneshryggnum
í ár. Við höfum tekið á móti um
500 tonnum af úthafskarfa á árinu,
en togararnir hafa einnig landað
hjá Sjólastöðinni í Hafnarfirði, þeg-
ar aflinn hefur verið of lítill til að
það borgaði sig að sigla með hann
heim. Það hefur reynzt útgerðinni
erfitt að bera sig við veiðarnar á
úthafskarfanum, en vinnslan í landi
hefur gengið vel. Við erum eina
vinnslan í Færeyjum, sem hefur
yfir að ráða Baader 153 flökunar-
vél, sem nýtist vel í smáa karfanum
.og fyrir vikið gengur vinnslan vel.
Fersku flökin hagkvæmust
Við erum ekki í neinum afurða-
lánaviðskiptum í Færeyjum. Við
sjáum um okkar mál sjálfir, en til
þess að reksturinn gangi, verðum
við að gæta þess vel að framleiða
aðeins það, sem hæsta verðið gefur
og skjótast er greitt fyrir. Flytjum
við flökin fersk utan til Evrópu
koma peningarnir fljótast heim. Við
erum reyndar neyddir til að leggja
mesta áherzluna á fersku flökin.
Við höfum verið í þeim í mörg ár
og það hefur skilað mestum tekjum
og hröðustum greiðslum. Ferski
fiskurinn skilar peningunum fyrr
til baka en sá frysti og við flytjum
allt utan sjálfir, þannig að ekki er
um milliliðakostnað að ræða.“
Opinberlr styrkir heyra
sögunni tll
Hvernig er rekstrarumhverfíð í
Færeyjum nú. Fær sjávarútvegur-
inn enn opinbera styrki?
„Beinn opinber stuðningur við
sjávarútveginn \ Færeyjum heyrir
nú sögunni til. Útgerðin fékk vaxta-
afslátt fyrir þremur árum, sem var
til þriggja til fimm ára og nam
þremur til fjórum milljörðum króna
á ári. Samfara samdrætti í veiðum
og vinnslu, hefur atvinnuleysið auk-
izt verulega og það kostar færeysku
þjóðina nú allt að 5 milljörðum
króna á ári og svigrúm til annars
því lítið. Loks hefur mikið af skuld-
um hjá Föroya Fiskavirkning verið
afskrifað. Annars verður hver að
sjá um sig.
Töluverðar breytingar hafa átt
sér stað í Færeyjum undanfarin ár.
í fyrsta lagi hefur aflinn fallið úr
130.000 tonnum í 70.000 tonn á
ári. í kjölfar þess fór öll útgerð og
fiskvinnsla á hausinn og hefur síðan
verið endurreist eftir afskriftir
skulda og eru sum í eigu sömu
aðila á ný, en nýir aðilar hafa kom-
ið inn í rekstur annarra. Þá eru flest
frystihúsin nú í eigu eins eignar-
haldsfélags, áður átti hvert pláss
sitt frystihús, sem var undirstaða
atvinnulífsins ásamt útgerðinni.
Miklar breytlngar
Þá hafa orðið framkvæmda-
stjóraskipti í stóru samtökunum og
á sínum tíma komu nýir menn inn
með miklar hugmyndir um stórauk-
ið vinnsluvirði afurðanna á skömm-
um tima. Þessar frómu óskir hafa
hins vegar ekki orðið að veruleika,
heldur hefur jafnvel farið á hinn
veginn. Þessir menn töluð um að
vinnslustigið væri ekki nógu hátt,
en þeir gleymdu þeirri staðreynd,
að á tveimur áratugum fór aflinn
við Færeyjar úr 20.000 tonnum í
130.000 tonn á ári. Á þeim tíma
voru menn við stjórnvölinn, sem
unnu stórkostlega afrek við að selja
þetta aukna magn á viðunandi
verði. Hvorki frystihúsin né sölu-
samtökin voru fær um að fullvinna
þennan aukna afla og selja á hæsta
verði og því var farin hagkvæmasta
leiðin, en henni fylgdi óhjákvæmi-
lega nokkur blokkarvinnsla. Ég
held að ekki hafí verið hægt að
gera betur.
Ég tel að mesta vinnsluvirðið
felist í ferskum flökum, tilbúnum
fyrir neytandann. Það er fískur, sem
hefur fengið beztu meðferð um
borð í skipunum, og er unninn hratt
og vel í húsunum. Þetta góða ferska
flak fer svo beint til neytandans,
sem vissulega kann að meta góðan
fisk. Flökin frá okkur fara með
skipi til Aberdeen í Skotlandi, en
ferðin þaðan tekur um 20 klukku-
stundir. Síðan fer fiskurinn með
bílum á endanlegan áfangastað,
aðallega á meginlandi Evrópu, í
Þýzkalandi, Frakklandi og Benelux-
löndunum.
Samvinna við SH í Hamborg
Við höfðum á þeim tíma góða
samvinnu við Coldwater í Bandaríkj-
unum og eru þær afurðir enn fram-
leiddar í Færeyjum. Þeirri samvinnu
lauk síðan, þar sem forysta Föroya
Fiskasölu taldi sér ekki hag að henni
lengur, einkum vegna framleiðslu á
tvífrystum físki í Færeyjuni. Nú
hafa nýir menn tekið þar við stjórn-
artaumunum og allar líkur eru á að
Fiskasölan og Fiskavirkningin verða
sameinaðar. Engin. samvinna er enn
milli SH og Fiskasölunnar, mér vit-
andi, en Coldwater selur enn fyrir
Kósin í Klakksvík og við eigum góða
samvinnu við söluskrifstofu SH í
Hamborg í Þýzkalandi. SH selur til
dæmis allan úthafskarfann fyrir
okkur, og einnig töluvert af grálúðu.
Hluti af breytingunum, sem hafa
gengið yfír í Færeyjum er endur-
reisn Fiskasölunnar. Fyrst var nýj-
um stoðum rennt undir reksturinn
heima fyrir, en síðan átti að huga
að rekstri dótturfyrirtækja erlendis.
Nokkuð er síðan verksmiðja Fiska-
sölunnar í Hirtshals í Danmörku var
seld og fyrir skömmu keyptu for-
ystumenn í stjóm Fiskasölunnar
fiskréttaverksmiðjuna í Grimsby.
Þeir seldu svo SH helmings hlut í
henni. Ég er fyllilega sáttur við, að
íslendingum hafi verið seldur hlutur
í verksmiðjunni, fyrst svo þurfti að
gera á annað borð. Mér finnst mun
skynsamlegra að vinna með íslend-
ingum en viðskiptavinum okkar í
Bretlandi og á meginlandinu."
Of mikið af þorski?
Nú hafa stjórnvöld í Danmörku
krafizt þess, að fiskveiðum við
Færeyjar verði stjórnað með fram-
seljanlegum kvótum á hvert skip.
Hvernig taka Færeyingar því?
„Fiskveiðistjórnun af þessu tagi
er okkur Færeyingum nokkur ný-
lunda, þó hún hafi verið við lýði í
áratug á Islandi og nokkrum fleiri
löndum. Málið snýst reyndar meira
um það í Færeyjum nú, að sjómenn
halda því fram að mun meira sé
af þorski á miðunum, en stjómvöld
vilja viðurkenna. Fyrir vikið lenda
þeir í vandaræðum. Þorskkvóti
þeirra er of lítill til að hann dugi
fyrir þeim þorski, sem veiðist með
ufsa og öðrum fiskitegundum. Skip-
in hafa ekki kvóta fyrir þorskinum
og geta því ekki stundað ufsaveið-
arnar án þess að fá ólöglegan þorsk-
afla með. Síðan hefur gangurinn
verið sá, að sjómenn hóta að sigla
flotanum í land, verði þorskkvótinn
ekki aukinn, og stjórnmálamenn
láta venjulega undan.
Annars óttumst við líka ýmsa
fylgifiska kvótakerfisins, svo sem
brottkast á smáum og lélegum fiski
og hættu á svindli, einkum ef bát-
arnir landa erlendis. Þá verða upp-
lýsingar um heildarafla rangar og
fyrir vikið byggt á röngum grunni,
þegar leyfilegur heildarafli er
ákveðinn.“
Eitt í dag og annað á morgun
Er bjartara framundan í fær-
eyskum sjávarútvegi?
„Færeyinga skortir nú fyrst og
fremst stöðugleika í efnahags- og
atvinnumálum, en ekki sízt í stjórn-
málum. Atvinnulífið getur ekki stól- j
að á stjórnmálamennina, sem segja;
eitt í dag og annað á morgun. Einn
daginn leggja þeir línuna í ákveðna
átt, svo nálgast kosningar eða
þrýstihóparnir leggjast á þá, og þá;
venda þeir kvæði sínu í kross og;
fara allt aðra leið en áður var ákveð-'
ið. Eini stöðugleikinn, sem við búum
við er sá, að lánin okkar eru til 20
ára og við skulum borga af þeim
refjalaust. Stjórnmálamennirnir
geta ekki ákveðið hve mikill fískur;
skuli vera í sjónum eða stjornaðs
skilyrðum þar. Þeir eiga hins vegar
að skapa sjávarútveginum ramma
til að vinna innan, en um það eru
þeir alveg ófærir.
Eigi maður að skipuleggjá eitt-
hvað fram í tímann, þarf maður að
verða spámaður eða „sjáandi“. Eins
og staðan er í dag, getur maður
aðeins séð nokkra mánuði fram í
tímann. Ég væri sáttur við að
ramminn væri mótaður til fimm
ára, en því er því miður ekki að
heilsa. Skammsýni ræður allri
ákvarðanatöku í Færeyjum og það
gengur ekki upp. Fyrir vikið hafa'
margir gefízt upp og við erum að-
eins örfáir, sem nennum að betjast
áfram við þessar aðstæður og von-
andi erum við nógu þijózkir til að
halda velli.
Ættum að vlnna melra saman
Ég tel að Færeyingar og íslend-
ingar ættu að vinna meira saman.j
Það væri óskandi að íslenzk skip:
hættu að sigla fram hjá Færeyjum'
með óunninn fisk til sölu í Þýzka-i
landi, þar sem þau halda uppi vinnu
fyrir mikið af fiskverkafólki og sjá
helztu keppinautum okkar fyrir
hráefni til vinnslu. Þessi skip geta
fengið sambærilegt verð fyrir afla
sinn í Færeyjum og Þýzkalandi, sé
tekið tillit til kostnaðar við lengri
siglingu og tapaða veiðidaga. Svo
lengi, sem við sjáum fiskvinnslu í
Bremerhaven fyrir fiski til vinnslu,:
verða þeir okkui erfiðir keppinaut-
ar. Mér finnst óeðlilegt að lönd, sem
eru nánast að öllu leyti háð sjávar-
útvegi, skuli flytja hráefni utan til
vinnslu í þeim löndum, sem við erum;
að selja unna vöru tií. Hættum við
að sjá þeim fyrir óunnum fiski náum:
við mun betri tökum á mörkuðunum
og fyrir vikið meiru út úr fiskvinnsl-
unni í heild,“ segir Janus Norðberg.
w*
Nýlega er komin á markað
hér á landi ARMORCOAT
ÖRYGGISFILMAN sem þró-
uð var í Kaliforníu og hefur
gert geysilegt gagn þar.
Það sem filman gerir fyrir
gler er m.a.: Breytir venjulegu
gleri í öryggisgler og það
verður 300% sterkara. Jafnvel
þótt það brotni hangir það
saman eins og framrúða í bil.
Þetta er kostur við innbrot,
fárviðri, jarðskjálfta o.fl.
Ef tekin er lituð öryggisfilma
útilokar hún einnig 3/4 af
sólarhita (sú glæra útilokar
1/4) og báðar stórminnka
upplitun (95% af UV-geislum
komast ekki í gegn).
Armorcoat-öryggisfilman
hefur eldvarnarstuðulinn F-
15 og stórminnkar hættu á
slysum þegar glerbrot þeytast
eins og hnífar um allt.
Öryggisfilmuna er auðvelt
að setja innan á glerið eða
utan á eða jafnvel báðum
megin. Laghentur maður get-
ur það með leiðbeiningum frá
okkur en að sjálfsögöu sjáum
Slær margar
flugur í
einu höggi
við um það fyrir þá sem þess
óska.
Armorcoat-öryggisfilman er
ekki dýr, kostar 1440 hver
m2 glær en 1660 lituð, án vsk.
Armorcoat öryggisfilmunni
hefur verið vel tekið og er
þegar komin á bankastofnan-
ir, stjórnarbyggingar, örygg-
isþjónustufyriræki, skóla,
sjúkrastofnanir, barnaheimili,
verslanir og að sjálfsögðu
heimili.
í Ijósi frétta af jarðskjálftum,
innbrotum og með tilliti til
vetrarveðra og sumarhita er
þetta ótrúlega hagkvæmur
kostur og 10 ára ábyrgð fylg-
ir.
Söluaðili er Armorcoat-
umboðið í Bíldshöfða 8, sama
húsnæði og tjaldaleigan
Skemmtilegt hf. Simar
5674709 og 5876777,
fax 5674722.
Okkur vantar samstarfsaðila
um allt land nema á Vest-
fjörðum þar sem Þorvaldur
Pálsson á Flateyri starfar.