Morgunblaðið - 14.09.1995, Síða 10

Morgunblaðið - 14.09.1995, Síða 10
10 B FIMMTUDAGUR 14. SEPTEMBER 1995 MORGUNBLAÐIÐ ~\ VIÐSKIPTI Yfirtaka í viðskiptum oftar er hinn mannlegi þáttur talin aðalorsök mistakanna. Yfir- taka eða samruni er í flestum tilvikum yfirtaka á fólki. En yfírtakanum (yfírtaki = acquirer) er oft frekar sýnt um hina fjárhagslegu hlið yfír- tökunnar og ávinningi sem gefst með bættri viðskiptaaðstöðu. Hætt • er við að hinn mannlegi þáttur gleymist þar til það er um seinan og skollið á vandræðaástand. At- hugun á mannlega þættinum kann jafnvel að dragast þar til alllöngu eftir samrunann eða þá farast fyrir alveg. Upprunalegt álit starfsmanna gagnvart yfirtökunni Upphaflegt álit starfsfólks á yfír- takanum og sjálfri yfírtökunni, því hve náin samskipti starfsmenn kjósa að hafa við nýjan eiganda og fyrsta viðkynning við hann tengist allt áfallalausri reynslu af ferlinu öllu og bjartsýni á góðan árangur. Und- irbúa ætti því starfsfólk eins snemma og unnt er og ímynd yfír- taka og sjálf yfírtakan gerð jafnjá- kvæð og kleift er fyrir samþættingu. Starfsfólk, sem finnst samruninn vera eftirsóknarverður og telur sig jafnframt undir hann búið, álítur gjarnan samrunaferlið slétt og fellt og sættir sig frekar en hinir við það sem boðið er upp á þann tíma sem breytingar standa yfir. Sama er upp á teningnum ef starfsmaður hefur óskað eftir tengslum við yfírtakann strax í upphafi. Afskipti af starfs— mönnum skyldi hafa eins fljótt og unnt er og sinna undirbúningi þeirra. Starfsfólk sem telur sig vera vel undirbúið kemst frekar hjá ágreiningi við starfsfélaga meðan á samþættingu (integration) stendur. Stjórnun breytinga Venjulega fá hvers kyns breyt- ingar litlar undirtektir hjá starfs- mönnum. Samruni veldur meiri háttar breytingum á öllum sviðum vinnunnar. Harla margir þættir eru mikilvægir þegar samþætting á markhópum starfsmanna á sér stað, þ.e.a.s. samþætting sömu eða svip- breytingamar eru einnig jákvæðari. Það geta ekki allir stjórnað breyt- ingunum. Sé einfaldlega vitað hvað sé að gerast, hvers vegna og hvenær eins fljótt og nákvæmlega og unnt er, gerir það gæfumuninn á hnökra- litlum og erfíðum samruna. Boðleiðir upplýsinga Boðleiðir allan samrunatímann eru mjög mikilvægar. Þær verða að vera skýrar, nákvæmar og aðgengi- legar. Trúverðugleiki nýja eigand- ans er líka mjög mikilvægur og lof- orð má ekki svíkja. Það er mikil- vægt að starfsfólk fái upplýsingar um gang mála og að komið sé upp gagnkvæmum boðleiðum. Starfs- fólkið mun bera fram spurningar og láta í ljós skoðanir sínar. Yfirtak- inn mun ekki alltaf hafa svör á reið- um höndum og breytingar sem standa fyrir dyrum munu ekki alltaf vera augljósar. í þessum tilvikum, og raunar öll- um, skyldi segja starfsmönnum satt um að óvíst sé, hvaða breytingar verði gerðar. Þótt æskilegt væri eins og í fullkomnum heimi að skipu- leggja allar breytingar, er fyrir mestu að halda við trúverðugleika. Skýrleiki upplýsinga, nákvæmni þeirra og stefnufesta eru mjög mik- ilvæg atriði til að halda við fylgi við sett markmið og einhug starfsfólks allan samrunatímann. Tengsl yfír- manna og undirmanna verða að haldast stöðug. Undirmenn verða að heyra undir sama yfn-mann eða sömu yfírmenn, ef skipurit fyrirtæk- isins hefur á annað borð verið ákveð- ið. Uppsagnir vegna offramboðs á vinnukrafti Við yfirtöku eða samruna virðist starfsmönnum óhjákvæmilega vera ofaukið. Virðist oft ekki vera unnt að komast hjá slíku. Hins vegar virð- ist skipta heldur meira máli hvernig uppsögnum er framfylgt en því hve víðtækar þær eru. I augum starfs- fólks sem verður áfram, verða upp- sagnir að vera framkvæmdar af sanngirni. Það mun auka trúverðug- leik yfirtaka og tryggja fylgi hjá - hinn mannlegi þáttur Stjórnun Yfírtaka fyrirtækis er vinsælt ráð til að bæta viðskiptaaðstöðu, eins og t. d. að auka þannig markaðshlutdeild, kynnast nýrri tækni eða jafnvel til að forðast eigin yfír- töku. En þrátt fyrir aukna tíðni yfírtökuað- gerða halda þær áfram að mistakast, skrifar Þóra Þórsdóttir í fyrri grein sinni. í fjölda ritgerða um þetta efni sé yfírtaka fyrirtækja í 50% til 90% tilvika ekki talin hafa staðist vonir manna í upphafí. Margar yfirtökur reynast svo erfíðar í framkvæmd að þær teljast hreint og beint ekki hafa borgað sig. aðra starfa hjá hinum upprunalegu fyrirtækj- um, starfa sem ætlunin er að sameina. Breyting meðan á samruna stendur er óhjákyæmileg og starfsmenn búast við breytingu. Sé þeim sagt að búast megi við litlum breytingum, jafngildir það vanmati á gáfum þeirra og reynist líklega ósatt. Engu að síður hefur sá háttur, sem hafður er til að meðhöndla breyt- inguna, og trúverðug- leiki yfírtaka meiri áhrif á það, hvernig starfsmaðurinn skynjar ferilinn, heldur en því hve víðtækar hinar eiginlegu breytingar eru. Með öðrum orðum er það mjög Dr. Þóra Þórsdóttir mikilvægt að yfirtaki framkvæmi breytingar á þeim tíma sem þær voru boðaðar og einnig með þeim hætti sem boðað var, en breyti ekki um stefnu eða stuðli annaðhvort að breytingum fyrr eða síðar en áætlað var. Upphaf breytingar skyldi helst vera tafar- laust og skjótt, en mik- ilvægara virðist þó að reynast trúverðugur og kappkosta að efna lof- orð sín. Þátttaka starfs- manns í breytingunni meðan á samruna stendur er talin mikilvæg. Starfsmenn verða að telja sig vera með í ferlinu og skilja hvað sé á ferðinni og hvers vegna. Þeir sem telja sig hafa hönd í bagga við þeim starfsmönnum sem eftir verða. Starfsmönnum skyldi helst segja eins fljótt og auðið er hvort þeim verður sagt upp og þeim boðin að- stoð við að fínna aðra vinnu. Mat starfsmanna á yfirtöku Yfirtaki og starfsmaður í mark- hópi virðast fella dóma á ólíkum grundvelli um hversu vel hafí til tekist með yfírtöku. Yfirtaki metur velgengni yfirtöku eftir fjárhagsleg- um ávinningi, viðskiptaaðstöðu eða því hversu vel hefur tekist að ná upphaflegum markmiðum með yfir- töku. Mat starfsmanns, í markhópi, á velgengni virðist tengt allmörgum þáttum. Þeir eru m.a. sem hér segir: 1) að hve miklu leyti starfsmað- urinn æskti í upphafi tengsla við yfírtaka, 2) hve vel séð slík upphafs- tengsl við yfirtaka voru, 3) í hve ríkum mæli kostir yfirtöku eru sýni- legir, 4) trúverðugleiki yfirtaka allt breytingaskeiðið, 5) hve snurðulítið yfírtökuferlið reynist og 6) ánægja með hversu vel er komið fram við starfsmanninn. Persónulegt mat á yfirtöku er í neikvæðu hlutfalli við streitu sem ríkir meðan á yfirtöku stendur, tog- streitu eða spennu á vinnustað á tíma ummyndunar og löngun til að segja upp meðan á samþættingu hefur staðið. Jákvæður dómur starfsfólks fer einnig eftir bættum stjórnunaraðferðum, betri tilhögun eftir breytingarnar og samstöðu við að ná settu marki. Neikvætt mat tengist vankönjum sem enn á eftir að bæta úr. Niðurstöður þessar benda til að mat starfsmanna á því hve farsæl- lega hefur til tekist er bæði tengt atriðum sem eiga við fyrir, á meðan og að lokinni samþættingu. í viða- mikilli könnun sem höfundur þess- arar greinar framkvæmdi kom í ljós að starfsmenn, sem fannst þeir hafa verið viðbúnir samþættingu, höfðu síður fundið til gremju, misklíðar, ótta og streitu meðan á yfirtöku stóð. Þeir, sem fannst þeir hafa verið viðbúnir, töldu sig hafa verið áhugasamari og komið meiru í verk á aðlögunartímanum. Niðurstöðumar sýna ennfremur hve mikilvægt það er að undirbúa starfs-menn. Yfírtakar ættu ekki að vanmeta þörfina á að undirbúa starfsmennina snemma. Það er sem sagt fyrir öllu, á því tímabili sem losað er um ríkjandi fyrirkomulag Heimaverslun Sjónarhorn í þann mund sem íslendingar eru að með- taka heimabanka, skýtur nýju fyrírbærí upp kollinum sem gerír fólki kleift að annast innkaupin heiman frá sér. Stefán Hrafn- kelsson lýsir hér í fyrstu grein sinni þessarí nýlundu í verslunarháttum. SKILGREINA má heimaversl- un (home shopping) á eftir- farandi hátt: „Heimaverslun er sú verslun þar sem viðskiptavinur framkvæmir alla þætti kaupferilsins í heimahúsi." Þróun smásöluversl- unar erlendis er á þann hátt að vöxtur smásöluverslunar er í heima- verslun, en hefðbundnar smásölu- verslanir, þar með taldar versl- unarmiðstöðvar (mall) hafa mátt sætta sig við stöðnun. þó svo að heimaverslun sé enn þann dag i dag aðeins lítill hluti heildarverslunar þá vex hlutdeild hennar hratt og uppgangur þeirra fyrirtækja sem eru á þessum markaði hefur verið mikill. Mjög líklegt er að íslenskir verslunarhættir þróist á sama hátt og erlendis. Heimaverslun er framkvæmd á ýmsan máta, og eru helstu leiðir sem notaðar eru: *Hefðbundnir vörulistar *Sjónvarpsauglýsing og sími. *Sérhæfð kapalrás og sími. *Tölvutenging. Skoðum nú kosti og galla hverrar aðferðar fyrir sig, en segja má að þær hafí allar það sameiginlegt að greiðsla á sér stað með greiðslu- korti. Hefðbundnir vörulistar í dag eru hefðbundnir vörulistar langstærsti hluti heimaverslunar, en aðferðin byggir á útgefnum vöru- lista sem menn skoða og fram- kvæma síðan pöntun með því að fylla út í eyðublað sem fylgir með vörulistanum. Kostur þessarar að- ferðar er sá að neytandinn hefur greiðan aðgang að vörulistanum á bókarformi. Okostir þessarar að- ferðar eru þó margir, og má þar nefna dýran prentunar og dreifing- arkostnað og lítinn sveigjanleika, sem orsakast af því að vörulistar eru oftast gefnir út með nokkurra mánaða millibili. Sjónvarpsauglýsing og sími Þessi verslunarmáti hefur senni- lega næst mesta markaðshlutdeild aðferðanna fjögurra, enda einfaldur í framkvæmd fyrir smásala. Kostir þessarar aðferðar eru að nægt er að ná til fjölda neytenda á einfaldan hátt (sjónvarp og sími) og ódýrt er að hefja slíka verslun. Ókostirnir eru þó slíkir að mjög hæpið er að þessi aðferð nái verulegri markaðs- hlutdeild umfram það sem hún hef- ur nú þegar náð. Meðal ókosta eru: *Dýrar auglýsingar. *Takmarkaður auglýsingatími á hefðbundnum rásum. *Mannahald við að taka við pöntun- um. Kapalrás og sími Þessi verslunarmáti byggist upp á því að sérhæfðar kapalrásir þjóna sambærilegum tilgangi og auglýs- ingar þjóna á hefðbundnum rásum. Kostir Kapalrása fram yfir hefð- bundnar sjónvarpsauglýsingar eru fyrst og fremst mun meiri auglýs- ingatími (þ.e. hægt er að selja fleiri vörunúmer) og lægra auglýsinga- verð. Ókostirnir liggja í því að kaup- andinn verður að vera meðvitaður um að hann sé að fara að versla og stilla á viðkomandi rás (hver rás er sérhæfð verslun). Einnig er það mikill ókostur að enn þann dag í dag verður að nota síma til að panta vöruna, þó vonir standi til að breyt- ing verði á í framtíðinni (gagnvirkt sjónvarp), þ.e. að viðskiptavinur hafi lítið tæki tengt sjónvarpi sem leyfi upplýsingum að flæða í báðar áttir. Miklar vonir eru bundnar við þennan sölumáta erlendis samanber grein í „Business Week“ . Ljóst er að þessi lausn er ekki fýsileg hér- lendis næstu árin vegna smæðar markaðarins og þeirrar staðreyndar að kapalkerfi hafa ekki náð fótfestu. Tölvutenging Sá verslunarmáti sem gæti hugs- anlega annað hlutverki heimaversl- unar betur en þær aðferðir sem nefndar eru að framan er tölvuteng- ing viðskiptavinar við söluaðila. Slík tenging virkar þannig að viðskipta- vinur notar tölvu og mótald til að tengjast gagnabanka söluaðila þar sem hann getur valið vörur og geng- ið frá pöntun. Kostirnir við notkun tölvu umfram sjónvarpsrás eru: *Leitað er að vöru eftir þörfum. ♦Verðsamanburður er aðgengilegur. ♦Gengið frá pöntun án þess að tala við sölumann. ♦Möguleiki á mun fleiri vörunúmer- um. *Verslun óháð landfræðilegri legu. *Sveiganlegur verslunartími. Ókostirnir við þennan verslunar- máta eru þeir að gert er ráð fyrir að notandinn eigi tölvu, mótald og sé fær um að nota þar til gerðan hugbúnað til að versla, þó svo að vinsældir Internetsins hafí gjör- breytt þessu á síðustu misserum. Þó hér sé öll rafræn heimaverslun flokkuð undir sama hatt þá er langt því frá að hér sé um einn flokk að ræða. Skipta má þeim möguleikum sem tölvan býður upp á varðandi heimaverslun niður í eftirtalcla und- irflokka: *Sérhæfð kerfi sem byggja á sér- hæfðri þjónustu *Hefðbundnar beinlínuþjónustur (CompuServe, America On-Iine, ..) *Vefsíður á Internetinu ♦Verslunarþjónusta á Internetinu *Þjónustur sem byggja á hugbúnað- arþjónum (agent based) *Gagnvirkt sjónvarp (Interactive TV) Sérhæfð kerfi sem byggja á sérhæfðri þjónustu Til eru i dag sérhæfð kerfi sem bjóða upp á tölvuverslun. Vanda- málin sem þessi kerfí standa frammi fyrir eru erfið og dýr markaðssten- ing. Markaðssetning sem felur í sér að auglýsa ákveðna þjónustu þar sem þarf að tengjast sérstaklega ákveðnu símanúmeri, sem oft á tíð- um er ekki staðbundið. Slíkar þjón- ustur munu eiga mjög erfítt upp- dráttar við hlið Internetsins sem skapað hefur sér þann grunn að vera alþjóðlegt net sem veitir mönn- um alþjóðlegan aðgang hjá stað- bundnum þjónustuaðila. Hefðbundnar beinlínuþj ónustur Virk tölvuverslun hefur verið stunduð hjá stærstu beinlínuþjón- ustuaðilunum s.s. CompuSeive. Þessi verslun hefur samt sem áður ekki náð neinni útbreiðslu meðal almennings sem lýsir sér helst í því að vöruúrval slíkra verslana er tak-

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.