Morgunblaðið - 04.11.1995, Síða 1

• í miðri atburðarás/3
• Meistaraverk óperubókmenntanna/4
•. Leikhús annarrar veraldar/8
MENMNG
LISTIR
PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS LAUGARDAGUR 4. NÓVEMBER 1995
BLAÐ
ADAM og Eva hrakin úr Paradís, hluti úr verki Michelangelos
í Sixtusar-kapellunni. A árunum 1508-1512 málaði hann sköpun-
arsöguna, syndafallið og syndaflóðið í hvelfingu kapellunnar.
Vinnusamur end-
urreisnarmaður
Akkadísk tunga
og nokkrar fleiri
Morgunblaðið/Sverrir
BIRNA Bragadóttir ásamt verki sínu í Setustofu Nýlistasafnsins.
„HANN er hræðilegur. Það er
engin leið að eiga við hann,“ var
eitt sinn haft eftir Leo X páfa
um listamanninn Michelangelo
Buonarroti (1475-1564), sem
skreytti Sixtusar-kapelluna í
Róm. Aðrir sáu í honum mann,
„himneskan fremur
en af holdi og blóði“;
málara, myndhöggv-
ara, skáld og arki-
tekt. Raunar er Mic-
helangelo einn af
fáum listamönnum
endurreisnartímans,
sem hægt er að
spyrja spurninga um,
því mun meira er vit-
að um hann en t.d.
Raphael, Titian,
Rembrandt eða
Velázquez. Þetta
kemur fram í ítar-
legri ævisögu Miche-
langelos eftir George
Bull, sem nýlega kom út hjá Vik-
ing- forlaginu og hefur fengið
ágæta dóma.
Til er fjöldi bréfa og ljóða sem
Michelangelo skrifaði og á með-
an hann lifði voru skrifaðar tvær
ævisögur um hann en báðir höf-
undarnir þekktu hann vel. Fjöl-
margar frásagnir lifa góðu lífi,
t.d. þegar Júlíus II páfi stakk
nefinu inn í Sixtusar-kapelluna
til að líta á hvernig verkið gengi,
þrátt fyrir að hafa verið meinað-
ur aðgangur. Listamaðurinn
brást æfur við og fleygði spýtum
í höfuð páfa.
Að því er segir í The Daily
Telegraph stendur þó upp úr sú
vinnusemi sem einkenndi Michel-
angelo og gríðarlegt umfang
þeirra verka sem hann tók sér
fyrir hendur. Hann var geysileg-
ur skapmaður og af mörgum tal-
inn erfiður í umgengni. Nú er
helst talið að rekja megi skap-
styggð hans til streitu, Michel-
angelo hafi lifað við
stöðugar áhyggjur af
því að fé hans yrði
uppurið og að hann
fengi ekki fleiri
verkefni enda tók
hann sér fyrir hend-
ur gríðarlega dýr
verk sem fáir höfðu
efni á að kaupa. Þá
var hann haldinn
fullkomnunaráráttu
sem gerði það að
verkum að honum
var nær ómögulegt
að treysta aðstoðar-
mönnum sínum til að
vinna verkin og
gerði þau því flest sjálfur. Afleið-
ingarnar urðu þunglyndi, kvíði
og ofþreyta, eins og kemur skýrt
fram í bréfum hans til fjölskyldu
sinnar.
En Michelangelo var einnig
hlýr og gjafmildur maður og
góður vinur, þó hann teldist tæp-
ast þægilegur í umgengni. Hann
heillaðist af ungum mönnum eins
og margir þykjast sjá merki um
í verkum hans. Stóra ástin í lífi
hans var ungur aðalsmaður,
Tommaso de’ Cavalieri, sem
listamaðurinn kynntist er hann
var á sextugsaldri. Þó má ráða
af skrifum hans að þeir hafi ekki
átt í ástarsambandi heldur látið
vináttuna nægja.
Tungumálaheiti prýða
veggi setustofu Nýlista-
safnsins þessa dagana.
Þóroddur Bjarnason
kom að máli við
höfund verksins,
Birnu Bragadóttur.
BIRNA Bragadóttir mynd-
listarmaður sýnir verk
sitt „Um akkadíska
tungu og nokkrar fleiri“
í setustofu Nýlistasafnsins. Verkið
samanstendur af 125 tungumála-
heitum sem raðað hefur verið á
veggina í stafrófsröð og hefst á
fyrrnefndri Akkadísku. Uppröðun-
in er vélræn og augljóst er að Birna
er ekki að varpa ljósi á hveija
mállýsku fyrir sig né menningu
viðkomandi þjóðar. Að koma inn á
sýninguna fær þó áhorfandann
ósjálfrátt til að velta fyrir sér heim-
inum sem hann býr í og öllum
þeim þjóðum og mállýskum sem
hann hefur kannski aldrei heyrt
af né kynnst þó inn á milli séu
alkunnar mállýskur. Hugleiðingar
listamannsins á meðfylgjandi
textablaði gegna hlutverki í sýn-
ingunni, en þar veltir Birna fyrir
sér tungumálum, merkingu þeirra
og landamærum. Þar er spurning-
um varpað fram og persónulegri
tilfinningu listamannsins gagnvart
tungunni komið á framfæri.
Birna sagði í samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins að textinn
hennar og verkið á veggjunum
gæti ekki hvort án annars verið
og gæfu hvort öðru dýpri merk-
ingu. Hún sagðist alltaf vera að
finna nýja og nýja fleti á tungu-
málahugtakinu og nýjar vanga-
veltur vakna í hvert skipti sem hún
skoðar þennan þátt í mannlegum
samskiptum.
Þýska kr. 5000
Hún fékk málaheitin úr íslenskri
Orðsifjabók sem fjallar um upp-
runa orða og gefur því tengingar
í ýmis tungumál. „Tungumálið er
svo tengt tíma og stað,“ sagði
Birna, „Sum eru löngu útdauð og
gleymd en sum eru þekkt og nær-
tæk.“
Samskipti manna á meðal
stjórnast mikið af skilningi eins
og Birna bendir á og eins segir,
hún sýninguna ekki hvað síst fjalla
um þögnina í tungumálinu, milli
tungumála og svo framvegis.
Myndlist hennar snýst einnig um
landamæri innan ýmissa hluta og
eins bendir hún á það í texta að
tungumálið sé eign hvers og eins
en sé einnig almennt og eitthvað
sem allir hafa aðgang að. „Þetta
er þessi óbærilega mótsögn. Hver
einstaklingur leggur sína merk-
ingu í tungumálið og sá sem hlust-
ar skilur aldrei alveg þótt hann
skilji málið sem slíkt.“
Sýningin er sölusýning og með
verðlagningu gefur Bima verkinu
aðra vídd en hún verðleggur mál-
Iýskurnar eftir stafafjölda. Þýska
er dæmi um ódýrt mál og kostar
5.000 krónur á meðan dýrasta
málið er rússnesk kirkjuslavneska
á kr. 23.000. Birna segist aðstoða
fólk við að koma tungumálunum
fyrir á veggjum þess í heimahúsum
og fólk getur einnig komið með
séróskir um tungumál sem eru
kannski ekki á skrá.
Norman í mál við tímarit
New York. Reuter.
BANDARÍSKA óperusöngkonan Jessye Norman
hefur höfðað mál á hendur breska tímaritinu
Classical CD fyrir að segja hana ómenntaða og þjást
af offitu.
Norman krefst þriggja milljóna dala í skaðabæt-
ur, sem svarar til 195 milljóna kr. ísl. Fullyrðir hún
að grein sem birtist um hana í nóvemberhefti tíma-
ritsins árið 1994 hafí verið ætlað „draga dár og
gera lítið úr henni og öllu öðru fólki af afrískum
uppruna".
Mál sitt byggir Norman fyrst og fremst á klausu
þar sem sagt er frá því að Norman hafi setið föst í
dyragætt og henni hafi verið ráðlagt að snúa sér á
hlið svo að hún losnaði. Segir tímaritið hana hafa
svarað: „Heyrðu elskan, ég hef engar hliðar,“ (Hon-
ey, I ain’t got no sideways) og lagt henni í munn
götumállýsku svertingja, sem ekki telst málfræðilega
kórrétt.
JESSYE Norman.
Michelangelo
Buonarroti