Morgunblaðið - 28.11.1995, Qupperneq 7

Morgunblaðið - 28.11.1995, Qupperneq 7
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. NÓVEMBER 1995 B 7 Nýjar bækur Vestur- Skafta- fellssýsla o g íbúar hennar KOMIN er út bókin Vestur- Skaftafellssýsla og íbúar hennar. — Bók þessi var upphaflega gefin út í hátíðarskyni alþingishátíðar- árið 1930 og kom það í hlut séra Björns 0. Björnssonar, prests á Ásum, að safna efni í hana og búa undir prentun. Af því tilefni ferð- aðist hann um allt hérað í þeim tilgangi að fá menn til að skrifa um efni sem hann tiltók. „Kom þetta mörgum nokkuð á óvart, og þeir hrukku við, töldu sig enga rithöfunda og tímalausa í önnum vordaganna. En undanbrögð voru ekki tekin gild,“ segir í kynningu. Vestur-Skaftafellssýsla og íbú- ar hennar er nú gefin út öðru sinni í tilefni þess að öld er liðin frá fæðingu séra Björns. í lok fylgi- orða með þessari nýju útgáfu seg- ir dr. Sigurbjörn Einarsson m.a. „Á þessu ári, 1995, er öld liðin síðan séra Björn 0. Björnsson fæddist. f>að er verðugt tilefni til að gefa þessa bók út að nýju og verðskuldað að gera það honum til heiðurs. Bókin er og næsta tor- gæt og hefur lengstum verið. Þeg- ar séra Björn hafði brotist í því að koma henni út og lagði síðustu hönd að handritinu, skrifaði hann, að hann væri í þakkarskuld við PRESTSHJÓNIN í Ásum. Skaftafellssýslu. Það var hann að votta með þessu verki. En ímynd alls, sem hann unni þar, var kon- an, sem sýslan gaf honum, Guð- ríður Vigfúsdóttir frá Flögu.“ Italskt ævintýri BÓKMENNTIR Barnabók HERRA ZIPPÓ OG ÞJÓFÓTTI SKJÓRINN eftir Nils Olof Fransén. Hólmfríður K. Gunnarsdóttir þýddi. Mál og menning, 1995-113 s. SÖGUSVIÐIÐ er ítölsk sveit. í skelfilegu þrumuveðri kynnumst við 'Zippó og asnanum hans, hon- um Akkilesi. Við fáum aðeins að kynnast fjölskyldusögu þessa skrýtna manns. Pabbi hans kunni að lesa og ákvað að skíra börn sín í stafrófsröð. Auróra, Beatrís, Camilla, Dorabella, Elvíra, Fíordíl- ígí og Gíannetta voru allar fæddar og enginn kom sonurinn. Faðirinn vildi endilega fá son og reyndi að sannfæra Maríu mey að enginn stúlka gæti heitið nafni sem byijar á H upp á ítölsku. í óefni stefndi. María var greinilega að hlusta og sonur fæddist. En hvað átti hann að heita? Til þess að móðga engan af fimm vinum föðurins og skíra hann Zakkarías, Ippólító, Pétro, Paóló, Ottóne ákvað faðir hans að draga saman fyrstu stafina í nöfn- um þeirra allra og láta drenginn heita Zippó. Og þarna er Zippó kominn með asnann sinn og kistu eina mikla því Zappó reynist eiga brúðuleikhús og er slíkur snilling- ur á sínu sviði að brúðurnar hans lifna þegar hann meðhöndla þær. Hann fínnur undarlega höll í þrumuveðrinu en þar reynast mikl- ir óþokkar til húsa, greifínn og herra Maffía. Zippó er fenginn til að skemmta gestum í höllinni. Einkum er uppfærsla hans á óperu Rossinis um Þjófótta skjóinn mikið listaverk og er svo snilldarlega flutt að bæði greifínn og herra Maffía ágirnast haganlegar brúð- ur herra Zippós og vilja leggja mikið í sölurnar til að ná þeim. Sagan hefur á sér mikinn ævin- týrablæ. Brúðurnar lifna við, fógetinn er sjálfkjörinn leiðtogi brúðanna, en í hópnum eru líka meðal annars hermaðurinn Gíann- ettó og og þjónustustúlkan Nín etta, að ógleymdum skjónum. Brúðunum er rænt og Zippó lokað- ur í fangelsi svo að brúðurnar verða að bjarga sér sjálfar. Þá kemur sér vel að þær eru ráðagóð- ar og hafa fugl sem er snjall og asna sem veit viti sínu. G'reifínn og herra Maffía eru heldur engir aukvisar að nálgast það sem þeir hafa ágirnd á. Kona Maffía hefur hins vegar önnur við- horf og aðstoðar við að bjarga málunum enda á hún talsverðra hagsmuna að gæta þegar allt er skoðað. En allt fer að sjálfsögðu vel að lokum. Sagan er skemmtileg aflestrar og svolítið spennandi á köflum. Kímni sögunnar er notaleg og endurspeglast í myndunum. Þýð- ingin er sérlega vel unnin og á fallegu íslensku máli. Málfarið er myndríkt og kjarngott og hvergi slakað á gæðakröfum. Umhverfíð er framandi og sagan skemmtileg tilbreytni frá hversdagsleikanum. Sigrún Klara Hannesdóttir Borgarfjörður eystra FRÁ Borgarfirði eystra. BOKMENNTIR Fræðirit SAGA BORGARFJ ARÐAR EYSTRA eftir Magnús H. Helgason (ritstjóri), Armann Halldórsson, Sigríði Eyjólfs- dóttur og Sigurð Óskar Pálsson. Söguhópurinn. Borgarfjörður eystra 1995 - 381 síður. BORGARFJÖRÐUR eystra er ein af þeim sveitum sem ég á eft- ir að heimsækja en hef lengi litið til hýni auga. Þar er sögð nátt- úrufegurð mikil og sérstæð. Þar eru hinar frægu Njarðvíkurskriður með draugnum Nadda. Þar eru sagðar miklar álfabyggðir með veglegri álfakirkju í miðri byggð. Þar er fræg altaristafla í þorps- kirkjunni gerð af Kjarval og margt er þar fleira forvitnilegt að skoða. En heimsóknin verður víst að bíða betri tíma. Að sinni verð ég að láta mér nægja að ferðast í hugan- um með nokkrum þaulkunnugum og skemmtilegum leiðsögumönn- um. Tveimur þeirra kynntist ég raunar lítillega fyrir mörgum árum og fræddist um margt á einni kvöldstund. En hugarferðir sem þessar ber ekki að lasta og má vel taka undir með þeim sem eitt sinn kvað: Eg er kominn upp á það allra þakka verðast að sitja kyrr á sama stað samt að vera að ferðast. Bakkagerði í Borgarfirði eystra varð löggiltur verslunarstaður fyrir réttum hundrað árum. í tilefni ald- arafmælisins var þetta rit sett sam- an.. Til glöggvunar ókunnugum les- endum skal þess getið að þörf er að greina á milli Borgarfjarðar- hrepps og Borgarfjarðar. Borgar- íjörður nær milli Landsenda og Hafnarbjargs. Þar er nyrsti bær Snotrunes en sá syðsti Höfn. Nokkrir bæir eru í firðinum og þorpið Bakkagerði fyrir botni fjarðar. Norðan Borgarfjarðar er Njarðvík og nær hreppurinn norður að Kögri. Sunnan Hafnarbjargs eru svo nokkrar víkur: Brúnavík, Kjólsvík, Breipuvík, Hetjólfsvík, Húsavík og Álftavík. f flestum þessara víkna var fyrrum búið, en allt er þar nú komið í eyði. Á milli Heijólfsvíkur og Húsavíkur eru Blábjörg, fágætt náttúruundur sem fáir munu þekkja. Fyrrum endaði hreppurinn við Stigahlíð sunnan Álftavíkur, að ég held, en 1973 bættist hreppnum Loðmund- arfjörður sem nú er orðinn eyði- fjörður. Hreppurinn stækkaði því allmikið að landi en ekki að íbúum. Að loknum aðfararorðum rit- stjórans ritar Ármann Halldórsson þtjár greinar. í þeirri fyrstu fylgir hann lesanda um Borgarfjörð og Víkur. í þeirri næstu rekur hann sögu Borgarfjarðar til ársins 1895 og í þriðju greininni fjallar hann um landbúnað. Greinar Ármanns eru snilldarvel ritaðar eins og þeir máttu vænta sem lesið hafa mörg skrif hans. Hann er þaulkunnugur þessu landssvæði og hafsjór af fróðleik. Af leiðsögn hans er því enginn svikinn. Þá ritar Sigurður Óskar Pálsson, fyrrum skólastjóri í Bakkagerði, grein sem nefnist Þtjú brot úr kirkjusögu. Sögð er saga síðustu kirkju á Desjarmýri. Foi'vitnilegasti hluti greinarinnar nefnist Fjallræðan í Bakkagerðis- kirkju. Er hún um altaristöfluna frægu. Leiðrétt er leiðinleg mis- sögn sem lengi hefur gengið, um að biskup hafi neitað að vígja töfl- una. Sýnir Sigurður Óskar fram á með skýrum rökum að slíkt fær engan veginn staðist. Enginn bisk- up kom í Bakkagerðiskirkju fyrr en um áratug eftir að altaristaflan kom þangað. Auk þess var ekki til siðs að vígja altaristöflur, a.m.k. hefði verið nóg að presturinn hefði gert það. Ritstjórinn, Magnús H. Helga- son, ritar svo meginhluta bókar. Um atvinnu, verslun og almenn hreppsmál 1895-1995, félags- sögu, heilbrigðismál og skólasögu. Mikið lesmál er þetta, barmafullt af hvers konar fróðleik í orðum og tölum. Sigríður Eyjólfsdóttir fjallar um kauptúnið Bakkagerði. Tekur hún fyrir hvert hús og kot, lýsir því og telur íbúa eða ábúend- ur. Sum þessara híbýla hafa nú orðið eyðingu að bráð, því að frá- sögn höfundar nær aftur fyrir síð- ustu aldamót. Þá er að lokum hreppsnefndarmannatal og odd- vita. Aftast í bók eru tilvísana- skrár, heimildaskrár, myndaskrá og skrá yfir mannanöfn. Talsvert er af myndum í bók- inni, sumar gullfallegar, aðrar sögulegar heimildir. Mjög vel er vandað til þessa rits. Prófarkir hafa greinilega verið lesnar af vandvirkni. Bókin er prentuð á vandaðan gljápappír og í smekk- legu bandi. Fyrir utan það að gaman og fróðlegt er að lesa um þetta sér- stæða hérað fannst mér skemmti- legt íhugunarefni að greina hér kynslóðaskipti í sagnaritun. Ann- ars vegar eru hinir sjálfmenntuðu fræðaþulir Ármann og Sigurður Óskar. Þeim liggur fagurt mál létt á tungu. Fortíðin fer þeim lifandi og nálæg og sagnamenn eru þeir góðir. Frásögn þeirra er borin uppi af dýpt og innlifun. Hins vegar er svo háskólamenntaði sagnfræðing- urinn sem hefur tamið sér sérstök efnistök. Staðreyndabundin eru þau. Mikið er stuðst við saman- burð, einatt tölulegan. Stíll er hlut- laus, skýr en frekar einhæfur. Þennan stíl og svipuð efnistök tel ég mig sjá á mörgum ritsmíðum ungra sagnfræðinga. Hann er sjaldnast tiltakanlega skemmtileg- ur. Hann mætti einna helst kallast „nytjastíll", því að hann þjónar mætavel tilteknum markmiðum. En nákvæmni er mikil og lofsverð og textinn stendur vissulega fyrir s‘nu- Sigurjón Björnsson Nýjar bækur • KARLAR eru frá Mars, konur eru frá Venus er eftir Bandaríkja- manninn John Gray. Bókin hefur verið í efsta sæti í sínum flokki á metsölulista New York Times í tvö og hálft ár og selst í yfír fjórum milljónum eintaka í Bandaríkjun- um. Þá hefur hún verið metsölubók á Norðurlöndum og er nú í efsta sæti metsclulistans í Hollandi. „í kynningu segir: „John Gray er þjóðkunnur í Bandaríkjunum fyrir kenningar sínar um samskipti kynjanna. Hann þykir hafa brúað bilið milli sérfræðinga og almenn- ings með því að fjalla um sam- skipti kynjanna á tungumáli sem fólk skilur og fyrir venjulegt fólk. Hundruð þúsunda bandarískra hjóna hafa sótt námskeið hans síð- astliðin 25 ár.“ Kenning Grays er í stuttu máli sú að karlar og konur tjái sig með ólíkum hætti og misskilningur sé oftast undirrót deilna milli hjóna. Karlar eru frá Mars konur eru frá Venus er 320 blaðsíður. Bókaútgáfan Vöxtur er útgefandi oghún erprentuð íPrentsmiðjunni Odda. Þýðandi erAnna María Hilmarsdóttir. Bókin kostar 3.870 kr. • ÚT er komin bókin Skeggja- staðir - Kirkja og prestar 1591- 1995 eftir síra Sigmar I. Torfa- son. í ritinu gerir höfundurgrein fyri ævi og starfí þeirra 27 presta sem teljast hafa setið Skeggjastaði frá 1591 til okkar daga. í bókinni er einnig að fínna sögu kirkjunnar sjálfrar sem fyrst er getið í kirkna- skrá Páls biskups Jónssonar frá því um 1200. Þá lýsir höfundur gömlu torfkirkjunum á Sigmar I. Skeggjastöðum og Torfason gerir grein fyrir skrúða og áhöldum sem í þeim var. Bókin sem er 200 bls. ergefin út afhöfundinum sjálfum ísamvinnu við Mál og mynd sf. Prentbær hf. annaðist prentun og bókband var unnið af Félagsbókbandinu - Bók- felli hf. Bókin erseld íKirkjuhús- inu viðLaugavegi oghjá útgef- anda. Verð bókarinnar er 3.192 kr. • í SKJÓLI heimspekinnar er heiti á nýju greinasafni eftir Pál Skúlason, prófessor í heimspeki. Bókin geymir 15 erindi og greinar sem Páll hefur samið á allra síð- ustu árum. í bókinni tekst höfund- ur einkum á við þrjú megin við- fangsefni: nátt- úru, menningu og mannleg sam- skipti. I formála sínum skrifar Páll meðal annars: „í þessum heimi er hvergi að finna fullkom- ið skjól fyrir öflum eyðingar og tortímingar. Skjól heimspekinnar er hér engin undantekning. Þangað kann að vera gott að leita stund og stund til að fá ráðrúm til að velta vöngum yfír eigin hugsunum og annarra, hugleiða tilgang og merkingu hluta og hugmynda og leita leiða til að lifa betur sem hugsandi vera. Heimspeki er glíma fræðilegrar hugsunar við gátur veruleikans." Háskólaútgáfan gefur út. í skjóli heimspekinnar er 183 bls. ogfæst bæði innbundinn ogíkilju. Hún er til sölu í öllum helstu bókabúðum landsins. • ORfí og myndir tvær bækur. Þetta eru myndabækur fyrir lítil börn í leit að orðum - bækur sem börn og foreldrar hafa gagn af. „Með því að tala við börnin um orðin og myndirnar vaknar áhugi þeirra og orðaforðinn eykst smám saman.“ Harðspjaldabækur með skýru letri og mörgum litmyndum á hverri síðu. Útgefandi er Setberg. Hvor bók kostar 490 kr.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.